شرمندگی سینما در برابر یک واقعه

روز واقعه و پرواز در شب از شاخص‌ترین فیلم‌های سینمای پس از انقلاب هستند و برخی بر این باورند فیلم روز واقعه بهترین فیلم ساخته شده در تاریخ سینمای ایران با موضوع عاشوراست.
اوایل دهه 70، به شهرام اسدی که با اولین فیلمش«اوینار»، مورد توجه سینمادوستان قرار گرفته بود فیلمنامه‌ای از بهرام بیضایی پیشنهاد شد که نتیجه‌اش شد یکی از شاخص‌ترین فیلم‌های تاریخی -‌ مذهبی سینمای ایران. داستانی درباره جوانی نصرانی که در روز ازدواج خود با راحله ندایی آسمانی می‌شنود. او برای یافتن صاحب صدای «کیست یاری‌کننده‌ای که مرا یاری کند؟» دل به راه می‌زند و عصر عاشورا به سرزمین نینوا می‌رسد.
روز واقعه، اولین‌بار بهمن ۷۳ در سیزدهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و در بخش‌های بهترین فیلم، بهترین موسیقی متن، بهترین چهره‌پردازی، بهترین فیلم دوم و بهترین طراحی صحنه (مجید میرفخرایی) سیمرغ بلورین را برد و این در حالی بود که در رشته‌های بهترین فیلمنامه، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر مرد، بهترین تدوین و بهترین فیلمبرداری نامزد دریافت جایزه شده بود.
پرواز در شب هم از فیلم‌های ماندگار دفاع مقدس است که اشارات آشکاری به ماجرای روز عاشورا دارد. فیلم داستان قهرمان رزمنده‌ای است که برای رساندن آب به نیروهای خود می‌رود، اما باران تیر دشمن بر قمقمه‌ها فرود می‌آید و باقی ماجراها. این فیلم نخستین‌بار در پنجمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و دو لوح زرین بهترین فیلم و بهترین جلوه‌های ویژه را از آن خود کرد و البته در دو بخش بهترین موسیقی متن و بهترین فیلمنامه هم نامزد دریافت جایزه بود.
جایگاه این دو فیلم به عنوان مهم‌ترین فیلم‌های پس از انقلاب در حوزه مذهبی - تاریخی خدشه‌ناپذیر به نظر می‌رسد، اما باید دید چرا امروز برای پر کردن جای خالی فیلم‌های مذهبی روی پرده سینماها باید سراغ فیلم‌های قدیمی رفت؟ چرا در چرخه تولیدات سینمایی، فیلم‌هایی با مضمون عاشورایی و محرم جایی ندارد؟ و آیا وزارت ارشاد به عنوان یک ریل گذار در تولید فیلم‌هایی با مضامین عاشورایی تسهیلاتی را برای ساخت این فیلم‌ها تعریف کرده است؟
آنچه مسلم است این که هیچ هنری به اندازه سینما نمی‌تواند به صورت عمیق و فراگیر تاثیرگذار باشد و کمبود یا نبود فیلم‌های مناسب مذهبی - تاریخی در سینمای ایران نمایانگر آن است که عاشورا در این عرصه مظلوم مانده و این در حالی است که فرهنگ و مکتب عاشورا به تولید آثار بزرگ سینمایی نیاز دارد.
گفت‌وگوی امروز جام‌جم با سجاد نوروزی، مدیر پردیس سینمایی آزادی می‌تواند روشن کند که آیا می‌توان به اکران مجدد فیلم‌های خاطره انگیز در سالن‌های سینمای امیدوار بود؟
اگر «روز واقعه» را نداشتیم
سجاد نوروزی، مدیر پردیس آزادی، حماسه عاشورا در چشم سینمای ایران را مهجور می‌داند. او درباره ایده و انگیزه اصلی برای اکران مجدد فیلم‌های روز واقعه و پرواز در شب روی پرده سینما آزادی به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه سینمای ایران نه تنها در ایام محرم بلکه برای تمام مناسبت‌های مذهبی و آیینی بضاعت اندکی دارد. از روزی که به سینما آزادی برای خدمت رسانی آمدم، ایده اکران مجدد فیلم‌های ماندگار تاریخی - مذهبی را در سر داشتم، ضمن این‌که حجت‌الاسلام و‌المسلمین محمد قمی (رئیس سازمان تبلیغات اسلامی) هم تاکید داشتند پردیس‌های تابع حوزه هنری سازمان تبلیغات علاوه بر کارکرد سینمایی باید کارکرد فرهنگی هم داشته باشند. در ادامه این موضوع از آنجا که مالک این دو فیلم، بنیاد سینمایی فارابی است، صحبتی با حبیب ایل بیگی (قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی) داشتیم که ایشان با وسعت نظر و مناعت طبع با ما همراهی کرد و مراحل فنی و به روزرسانی این دو فیلم را از شکل قدیمی به شکل جدید انجام دادیم و به اکران عمومی رساندیم.
او درباره نحوه اکران این فیلم‌ها توضیح می‌دهد: طبق مصوبه شورای صنفی نمایش این دو فیلم همزمان با شروع ماه محرم به مدت دو هفته (غیر از روزهای تاسوعا و عاشورا) هر شب حوالی ساعت 22-21 در سینما آزادی اکران می‌شود. اکران این دو فیلم هم طبق روال معمول سینما آزادی انجام می‌شود. به این معنا که مردم باید مثل سایر فیلم‌های روی پرده و با همان قیمت بلیت تهیه کنند و به تماشای این آثار بپردازند.
نوروزی در پاسخ به این سؤال که آیا نمایش مجدد این فیلم‌های خاطره انگیز توان جذب مخاطب را در سالن‌های سینما دارد. پاسخ می‌دهد: فیلم‌هایی در تاریخ سینمای ایران و جهان هستند که هیچ‌وقت کهنه نمی‌شوند و همیشه مخاطب خود را دارند. در ایران هم مثل باقی کشورها قشر سینمارو همیشه حس دیدن فیلم روی پرده عریض سینما را در خود زنده نگه می‌دارند. قطعا من امروز انتظار استقبال خارق‌العاده‌ای را از اکران فیلم‌های روز واقعه و پرواز در شب روی پرده سینماها ندارم، اما می‌دانم قشری که با این فیلم‌ها خاطره دارند حتما یک بار دیگر برای دیدنشان به سینما می‌آیند. ضمن این‌که ما به هر حال باید در ایام محرم برای مردم برنامه داشته باشیم. حالا درست است که بضاعت‌مان اندک است، اما باید از همین بضاعت محدود هم استفاده ببریم.
نوروزی فقدان فیلم‌های مناسب برای اکران در ماه‌های محرم و صفر را یک ضعف بزرگ سینمای ایران قلمداد می‌کند و ادامه می‌دهد: این یک فاجعه فرهنگی است. این‌که بعد از انقلاب در کشوری مسلمان و شیعه تعداد تولیدات آثار عاشورایی به تعداد انگشتان دو دست هم نیست تاسف بار است. شهرام اسدی (کارگردان) با ساخت فیلم روز واقعه هم دنیایش را آباد کرد و هم آخرتش را. واقعا اگر فیلم قوی روز واقعه نبود، ما چه اثر شاخصی در این باره داشتیم و چرا مجبوریم در این ایام به سراغ اکران داشته‌های قدیمی‌مان برویم؟ اما و اگرها و بهانه‌تراشی‌هایی که کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها برای کم‌کاری‌های خودشان در این حوزه می‌آورند اصلا قابل قبول نیست. فیلم خوب و خوش ساخت در هر گونه‌ای که باشد در گیشه می‌فروشد. به تازگی فیلم‌های «سرخ‌پوست» و «شبی که ماه کامل شد» را روی پرده داشتیم که با این‌که کمدی نبودند، اما در گیشه فروختندچون خوش‌ساخت بودند.

ساناز قنبری

سینما