وقتی همه خواب بودند

دیروز چشم اصفهانی‌ها و زاینده رود به آب روشن شد و خیلی از اصفهانی‌ها خوشحال شدند که آب دوباره به سی و سه پل رسید، اما جریان آب در استان‌هایی مانند خوزستان، لرستان و کرمانشاه شرایط دیگری را رقم زد.
سیلاب در لرستان منجر به طغیان رودخانه‌های «کشکان» و «خرم‌رود» شد و خانه و کاشانه‌های بسیاری زیر آب رفت. آن‌طور که سخنگوی سازمان اورژانس کشور گفته بر اثر وقوع سیل و تخریب پل دربخش سرفیروز آباد و بخش میان دربند کرمانشاه نیز دو نفر مصدوم شدند. اما شدت سیل در خوزستان بیشتر از لرستان و کرمانشاه است تا آنجا که مسؤولان روستاهای زیادی را تخلیه کردند.

در محاصره سیل
بعد از بارش باران در مناطق شمالی و شرق استان خوزستان و طغیان آب رودخانه‌های کارون، دز و کرخه مناطق و روستاهای اهواز، شوش، دشت آزادگان، هویزه، دزفول و شوشتر دچار سیلاب شدید و آبگرفتگی وسیع شد. شکسته شدن سیل‌بندها و بی توجهی به ترمیم و بازسازی آنها دلایل اصلی بروز سیل در استان خوزستان است. هرچند طبق پیش‌بینی هواشناسی، آسمان خوزستان در روزهای آتی، نیمه‌ابری و آرام است؛ اما سیل می‌خروشد، خرابی به بار می‌آورد و روستاها را از سکنه خالی می‌کند.
سیل روزهای اخیر، شهرستان‌های زیادی را درگیر خود کرده است. شوش، دزفول، ایذه، هویزه و دشت‌آزادگان، از مناطقی هستند که سیل خسارات زیادی را به آنها تحمیل کرده است.
علی خدادادی، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خوزستان درباره مناطق سیل‌زده به ایسنا می‌گوید: همه سیل‌بندهای مناطق متأثر از سیلاب در شهرستان شوشتر بررسی شده‌اند. در حال حاضر وضعیت در مناطق سیلابی شوشتر پایدار است. همچنین وضعیت مناطق سیلابی در شهرهای شوش و دزفول پایدار است اما ارزیابی و امدادرسانی در این مناطق ادامه دارد.
صادق سلامت، معاون امداد و نجات جمعیت هلال احمر خوزستان نیز با اشاره به شکسته شدن سیل‌بند روستای آلبوعفری در دشت آزادگان می‌گوید: آب از سوی روستای آلبوعفری شمالی به سوی روستای سویدانی در حال حرکت است. سیل در شهر رفیع هویزه جاری شده و منازل این شهر تخلیه شده‌اند.»
معاون امداد و نجات جمعیت هلال‌احمر خوزستان با بیان این که تلاش برای احداث و ترمیم سیل‌بندها در هویزه ادامه دارد، می‌افزاید:‌ شهر رفیع ۱۰۰۶ خانوار دارد و روز گذشته اوضاع شهر رفیع از همه شهرها بحرانی‌تر شد.
به گفته مردم منطقه از شب گذشته که سیل‌بند رفیع شکست، آب وارد شهر شد و شرایط را بسیار دشوار کرد. با توجه به ورود آب به میدان ورودی شهر، نیروهای امدادی، ارتش و نیروهای مردمی دست به کار شده و به ترمیم سیل‌بندها برای جلوگیری از ورود آب به خانه‌ها پرداختند.
اما جریان سیل قوی است به همین دلیل به همه ساکنان رفیع اخطار داده شده که باید شهر را تخلیه کنند. حسن شریفی، معاون سیاسی، اجتماعی فرماندار هویزه نیز در این‌باره می‌گوید: بر اثر طغیان رودخانه نیسان، شهر رفیع در محاصره آب قرار گرفته است اما اوضاع تحت کنترل است. پس از ترمیم سیل‌بند، مجددا به مردم اجازه خواهیم داد تا به شهر بازگردند زیرا اگر سیل‌بند ترمیم شود، دیگر خطری شهر را تهدید نمی‌کند.
آن‌طور که او می‌گوید در سه، چهار روزی که از وقوع سیل می‌گذرد، چهار شهرستان استان به زیر آب رفته‌اند.

9 روستا را تخلیه کردیم
برای سیل استان خوزستان بسیاری از ارگان‌ها برای کمک‌رسانی بسیج شدند. شدت سیل اما آن قدر زیاد بوده که نیروهای مردمی هم برای کمک به همنوعان خود دست به کار شدند. گروه‌های جهادی هم از کسانی هستند که برای کمک‌رسانی به مردمی سیل‌زده دست به کار شدند.
از دو روز گذشته که سیل شدت گرفت، گروه‌های جهادی در خوزستان دست به کار شده‌اند. معین سلیمانی‌نژاد در این‌باره به ما می‌گوید:‌ «سه نقطه اصلی که سیل مشکل ایجاد کرده بود را انتخاب کردیم. حمیدیه، محور آل‌اهلی و حاجیه، سوسنگرد و رفیع، از شهرهایی بود که بحران سیل در آنجا به وجود آمده است. اوضاع شهر رفیع البته در بین مناطق سیل‌زده از همه بحرانی‌تر است. شاید به خاطر همین است که روز گذشته شهر به طور کامل تخلیه شد.
آن‌طور که سلیمانی‌نژاد می‌گوید بعد از بحرانی شدن شرایط هشت گروه جهادی دست به کار شدند و کار تخلیه برخی از روستاها و اسکان در روستاها و حسینیه‌ها را شروع کردند.
او با اشاره به این‌که گروه‌های جهادی خوزستان در تخلیه 9 روستا مشارکت کرده‌اند می‌گوید: به جز گروه‌هایی که در حال امدادرسانی به مردم هستند، 20 گروه جهادی دیگر هم در سطح استان برای خدمات‌رسانی در حال آماده‌باش هستند.

2 روز تا پایان سیل
تخلیه روستاها و اسکان تنها کاری نیست که گروه‌های جهادی استان خوزستان انجام می‌دهند. احیای سیل‌بندها یکی دیگر از اهداف آنهاست. سیل‌بندهای رودخانه دز و کرخه از بین رفته‌اند و همین مساله سیل و آب‌گرفتگی را ایجاد کرده‌ است. سلیمانی‌نژاد می‌گوید: «برای احیای آب‌بندها نیاز به ماشین‌های سنگین داریم.»
آن‌طور که او می‌گوید چند ماشین‌سنگین در اختیار آنها قرار گرفته است، اما با توجه به شدت حادثه تعدادشان مناسب نیست. به گفته رئیس مرکز مطالعات و هدایت حرکت‌های جهادی استان خوزستان، اگر احیای سیل‌بندها انجام نشود، خسارات وارده به مردم کشاورز بیشتر هم خواهد شد: «بسیاری از زمین‌های کشاورزی زیر آب رفته و کشاورزان خسارت زیادی دیده‌اند.»
هرچند تاکنون برآوردی از میزان خسارتی که سیل در خوزستان، لرستان و کرمانشاه برجای گذاشته نشده، اما تکرار چنین حوادثی که به‌سادگی قابل پیشگیری است تایید می‌کند که مدیریت بحران برای بسیاری از مدیران کشور در اولویت نیست و آنها به این مهم بی‌توجه هستند.

سیل سوء‌مدیریت

آیت‌ا... محسن حیدری/ امام جمعه موقت اهواز
سیل و خشکسالی هر دو از مظاهر طبیعت هستند و این اقتضای طبیعت خوزستان است که یک روز با پرآبی روبه‌روست و یک روز با کم‌‌آبی، اما این نکته رافع مسؤولیت انسان‌ها و دولت‌ها برای پیشگیری مناسب و آمادگی برای مقابله با حوادث طبیعی نیست. دولت‌ها باید زیرساخت‌های مناسب را فراهم کنند تا اگر حادثه غیرمترقبه‌ای رخ داد غافلگیر نشوند. اما متاسفانه زیرساخت‌ها در استان ما چندان فراهم نشده و خوزستانی که یک روز گرفتارجنگ بوده اکنون با گرفتاری‌های طبیعی و ندانم‌کاری‌ها و سوءمدیریت‌ها نیز مواجه است.
البته نمی‌توان منکر زحمات مسؤولان بود که با همه توان برای رفع مشکلات تلاش می‌کنند. در سیل اخیر خوزستان نیز با همت مردم و مسؤولان وضعیت به صورت نسبی کنترل شده و خوشبختانه تلفات غیرقابل جبرانی پیش نیامده. عمده سیلاب رخ داده در خوزستان در کناره‌های رودخانه دز و روستاهای شوش است که آب مزارع را پوشانده. در کرخه نیز در منطقه رفیع سیل‌بندها تا حدودی دچار مشکل شده‌اند که البته ترمیم شده و مسؤولان سیلاب را به سمت تالاب هورالعظیم و به‌ویژه بخش عراقی آن هدایت کرده‌اند. مسلما با همت مردم و مسؤولان مشکل سیلاب نیز به‌زودی مرتفع می‌شود، ولی انتظار می‌رود وزارتخانه‌های نیرو، جهادکشاورزی و وزارت کشور از بابت مدیریت بحران در کنار سایر دستگاه‌های مسؤول با جدیت بیشتری کار کنند.

سیلی که مدیریت را برد
راضی نوری، نماینده شهر شوش دانیال نیز درباره حادثه سیل به ما می‌گوید:‌ «سال‌هاست که استان خوزستان درگیر کم‌آبی و خشکسالی است. امسال اما سال پربارانی بود.» بارش کم باعث شد تا مجموعه‌های وزارت نیرو و سازمان آب‌وبرق خوزستان لایه‌روبی رودخانه‌ها و پشت سدها را انجام ندهند. این بی‌توجهی باعث شد تا رودخانه‌ها انباشت گل و لای داشته باشند و همین انباشت در رودخانه‌ها انحراف آبی را هم ایجاد کرده است. نوری می‌گوید:‌ «بارش‌های چند روز اخیر حجم آب سدهای کرخه و دز را بیشتر کرد.» به این ترتیب سرریز حجم آب پشت سدها باعث شد تا چند روستای در مسیر رودخانه آسیب ببینند. نماینده شهرستان شوش دانیال با اشاره به سیل 95، تأکید می‌کند: « با وجود پیش‌بینی‌هایی که برای سیل انجام شده بود، به‌دلیل این که رهاسازی آب سدها به‌موقع اتفاق نیفتاد، سیل خسارت زیادی به مردم تحمیل کرد.»
نوری با اشاره به خشکسالی‌های اخیر استان خوزستان عنوان می‌کند اگر مدیریت درست منابع آبی در استان وجود داشت، در فصل‌های گرم سال، خشکسالی مشکل‌ساز نمی‌شد و در زمستان هم سیلی استان جنوبی را در برنمی‌گرفت.

تکرار حادثه
این اولین سالی نیست که سیل در شهرهای جنوبی خبرساز می‌شود. فروردین95 بود که آب رودخانه دز بالا آمد و دریچه‌های آب سد دز هم باز شدند تا بخش شاوور شهرستان شوش و شهرهای دیگر خوزستان در محاصره آب قرار بگیرند. مردم شهرهای جنوبی در بهار آن سال، بیش از 10 روز گرفتار سیلاب بودند. روستاییان زیادی در سیلاب و طغیان رودخانه دز کشاورزی و دام‌هایشان را از دست دادند. در سیل آن سال، سیل‌بندهای روستاهای حاشیه دز آسیب دید، اغلب زیرساخت‌ها تخریب شد. سیل فروردین‌دو سال پیش، حدود 650 میلیارد ریال به بخش کشاورزی این شهرستان خسارت وارد کرد و حدود 6500 هکتار از مزارع به میزان 100درصد نابود شدند. به بیش از 11 هکتار مزارع هم، 10 تا 50 درصد خسارت وارد شده است. در این سیل بیش از هزار رأس دام از اهالی روستاهای مختلف که شغل آنها دامداری است، ناپدید و نابود شد. همچنین بیش از 500 کیلومتر از راه‌های روستایی و مسیرهای خوزستان در سیل خسارت دیدند.

دستور رئیس جهمور برای امدادرسانی
حسن روحانی، رئیس جمهور، پس از اخذ آخرین گزارش‌ها از وضعیت جاری شدن سیل و آبگرفتگی در شماری از استان‌های جنوبی و غربی کشور، به وزیرکشور دستور داد همه امکانات لازم در سطح استانهای سیل‌زده و مناطق همجوار برای مدیریت مشکلات ناشی از سیل، کاهش خسارات و هر گونه کمک لازم به سیل‌زدگان بسیج شوند. روحانی همچنین از وزیر کشور خواست ضمن تشکیل ستادی متشکل از مسؤولان وزارتخانه‌های نیرو و کشاورزی، ستاد مدیریت بحران و سایر دستگاه‌های مرتبط، روند مدیریت سیلاب‌ها و حوضه‌های آبگیر و همچنین رسیدگی به مناطق سیل زده از نزدیک نظارت و مدیریت شود.

لیلا شوقی
جامعه