عراقچی: ادامه این روند ممکن نیست

این ساز و کار که به اس‌پی‌وی معروف است قصد دارد یک نهاد حقوقی مالی جدید ایجاد کند تا امکان انجام معاملات مالی بین ایران و شرکت‌های نفتی و سایر فعالیت‌های تجاری فراهم شود. گفته می‌شود با این طرح، اروپایی‌ها به واردات نفت از ایران ادامه می‌دهند و پول نفت را در صندوق مذکور واریز می‌کنند، آنگاه پول صادرات اروپا به ایران از این صندوق برداشت و صرف واردات می‌شود و به عبارتی نوعی تهاتر صورت می‌گیرد. اگرچه حتی در صورت عملیاتی شدن این ساز وکار، در کارآمد بودن آن حرف و حدیث‌های فراوانی وجود دارد اما اروپایی‌ها در راه‌اندازی همان هم تعلل می‌کنند و در حالی که ابتدا اعلام کرده‌ بودند تا قبل از 13 آبان، آن را اجرایی می‌کنند بعدا اعلام کردند که به دلیل پیچیدگی‌های فراوان، این کار ممکن نیست و قبل از 13 آبان صرفا به صورت نمادین رونمایی شده و عملیاتی شدن آن به دو سه ماه دیگر موکول می‌شود. اما همین رونمایی نمادین هم انجام نشد و دیروز فدریکا موگرینی، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد نمی‌تواند برای راه‌اندازی آن تاریخی مشخص کند.

اگرچه وی وعده داده این ساختار «بزودی» راه‌اندازی شود اما اخباری که از اروپا می‌رسد به هیچ‌وجه دلگرم‌کننده نیست، چراکه به نظر می‌رسد کشورهای قاره سبز در یکی از اصلی‌ترین مراحل راه‌اندازی اس.پی.وی به مشکل خورده‌اند و هیچ‌یک از کشورهای اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) و همچنین هیچ‌یک از دیگر کشورهای اروپایی از ترس آمریکا حاضر به میزبانی دفتر اس‌پی‌وی نیستند. کندی بیش از اندازه این روند، انتقاد وزارت خارجه کشورمان را به همراه داشته و دیروز عباس عراقچی، معاون سیاسی وزارت خارجه از کند بودن روند فعالیت‌های اروپا انتقاد کرد. این انتقاد در حالی صورت گرفت که مقامات وزارت خارجه از جمله عراقچی تا یکی دو هفته قبل در موضعگیری‌های خود سعی می‌کردند با دید مثبت به عملکرد اروپا بنگرند و تاخیر در اجرایی شدن ساز و کار مالی را ناشی از مسائل فنی، مالی و حقوقی قلمداد کنند اما موضعگیری‌های دیروز حاکی از نوعی تغییر در دیدگاه وزارت خارجه است و می‌تواند زنگ خطری برای اروپا باشد.

موضع هماهنگ دیپلمات‌ها

معاون وزیر خارجه کشورمان با انتقاد از روند فعلی اقدامات اروپایی‌ها گفت: هنوز هیچ کشوری حاضر نشده میزبانی سازوکار مالی بین ایران و اروپا را قبول کند؛ اتریش و لوکزامبورگ قبول نکردند و اروپا ناتوان از ثبت اس.پی.وی است. عباس عراقچی که در همایش تحولات منطقه و نظام بین‌الملل صحبت می‌کرد اظهار داشت: به لحاظ مواضع سیاسی، اروپا در این شش ماه کم نگذاشته اما این مدت کم نیست که نتوانند اقدامات عملی را پیدا کنند و هنوز قادر نیستند اس.پی.وی را رسما اعلام کنند.

وی البته یکی از دلایل این مساله را فشار بسیار سنگین آمریکا عنوان کرده و گفته آمریکایی‌ها هر کشوری که اس.پی.وی در آن مستقر شود یا بانک‌هایی را که با آن کار کنند تهدید کرده‌اند.

موضع انتقادی نسبت به عملکرد اروپا در روز سفر وزیر خارجه انگلیس به کشورمان، ظاهرا موضع هماهنگ مقامات وزارت خارجه بود چرا که علاوه بر عراقچی، بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه کشورمان هم دیروز در نشست خبری با اصحاب رسانه، تعلل اروپا در اجرایی کردن اس.پی.وی را غیرقابل توجیه خواند. او که در نشست خبری قبلی خود با دفاع از عملکرد اروپا گفته بود اجرایی شدن ساز و کار اروپا مشمول مرور زمان نشده و بخوبی پیش می‌رود دیروز در پاسخ به خبرنگاران گفت: درست است که سازوکار مالی اروپا تجربه نوینی است که برای اجرایی شدن آن برخی ابهامات وجود دارد، ولی اینها دلیل نمی‌شود که اروپا در رفتار خود از سرعت لازم برخوردار‌نباشد.

وی افزود: این توقع وجود داشته و دارد که آنها در اسرع وقت سازوکارهای مورد نیاز و توقع ایران را عملیاتی و شرایطی را فراهم کنند که این سازوکارها به مرحله اجرایی شدن برسد.

توجیه های اروپا

اروپایی‌ها در ماه‌های گذشته، تعلل خود در اجرایی کردن ساز وکارهایشان را بی‌‌توضیح نگذاشته‌اند و در موضعگیری‌های مختلف در مقام توجیه برآمده‌اند که این سازوکار پیچیدگی‌های فنی زیادی دارد. این موضوع تا حدی قابل قبول است و در داخل کشورمان نیز برخی تحلیلگران تایید می‌کنند که دولت‌های اروپایی برای قانع کردن شرکت‌هایشان در همکاری با ایران مشکلات فراوانی دارند.

حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل در همین زمینه به جام‌جم می‌گوید: اروپایی‌ها به دنبال راهکار و سازوکاری برای مقابله با تحریم‌های آمریکا هستند، اما شرکت‌های اروپایی با توجه به منافع خود و ترس از جریمه‌های آمریکا حاضر به تبعیت از این ساز‌و‌کار نیستند.

وی با بیان این‌که شرکت‌های اروپایی و دولت‌های اروپایی دو بخش جدا از یکدیگر هستند، ناتوانی در یافتن محلی برای استقرار دفتر ساز و کار مالی را هم مزید بر علت در تعلل اروپایی‌ها می‌داند.

با این حال برخی کارشناسان چنین تحلیلی را قبول ندارند و معتقدند اروپایی‌ها برای اجرایی کردن تعهداتشان منتظر برخی اقدامات از سوی جمهوری اسلامی ایران از جمله پذیرش شروط اف.‌ای.‌تی.‌اف هستند.

اما چه تحلیل این دسته از کارشناسان را بپذیریم و چه تحلیل کارشناسانی نظیر بهشتی‌پور را، تغییری در نتیجه ندارد و آنچه مشخص است این‌که همچنان آبی از اروپایی‌ها برای جمهوری اسلامی ایران گرم نشده و خبری از اجرایی شدن تعهداتشان نیست.

این مساله‌ای است که عراقچی هم در صحبت‌های دیروز خود به آن اشاره کرد و گفت: چه اروپا نخواهد با ما کار کند و در حال بازی با ما باشد و چه می‌خواهد و قادر نیست، در نتیجه کار فرقی نمی‌کند. اروپایی‌ها چه نتوانسته باشند و چه نخواسته باشند نتیجه این است که کاری انجام نداده‌اند و این وضعیت حتما پایدار نخواهد ماند.

وی تاکید کرد: قطعا شرایط موجود نمی‌تواند ادامه پیدا کند مگر آن‌که اروپا آماده پرداخت هزینه و اقدامات جدی برای حفظ برجام باشد.

عملیاتی کردن تهدیدها

هشدار کلامی و موضعگیری سیاسی اگرچه رویکرد مثبتی در مقابل سستی اروپاست اما می‌توان با برخی اقدامات، جنبه عملیاتی بیشتری به هشدارها داد از جمله این‌که برای اروپایی‌ها روشن کرد که تهدیدهای ایران مبنی بر خروج از برجام، توخالی نیست.

عراقچی دیروز در همین زمینه تاکید کرد: اگر تا الان در برجام ماندیم به این دلیل است که در ابعاد سیاسی و اقتصادی ماندن به نفع ماست اما اگر این نباشد ماندن در برجام فایده‌ای ندارد.

وی در خصوص تحریم‌ها نیز گفت: هزینه تحریم برای ایران کم نیست اما ما در نهایت راه خود را پیدا خواهیم کرد. آنها باید بدانند کسی در ایران به خاطر تحریم‌های آمریکا دست خودش را بالا‌نمی‌برد.

عراقچی همچنین نسبت به پیچیده‌تر شدن اوضاع در صورت نبودن برجام هشدار داد و گفت: اگر اروپا فکر می‌کند منطقه غرب آسیا بدون برجام امن‌تر است، می‌تواند امتحان کند.

منطقه ما کلکسیونی از مسائل و مشکلات دارد. آیا اروپا تحمل موج جدید تروریسم و مهاجرت و شروع بحران هسته‌ای را دارد؟! بی‌شک هزینه از بین رفتن برجام برای اروپا بیش از آمریکاست.

علاوه بر هشدارهای اینچنینی به اروپا برخی کارشناسان معتقدند از طریق برخی اقدامات در داخل، می‌توان اروپایی‌ها را در عمل به تعهداتشان بیشتر تحت فشار قرار داد.

حسن بهشتی‌پور، یکی از این راهکارها را عملیاتی کردن اقتصاد مقاومتی می‌داند و می‌گوید: اگر موفق شویم تحریم‌ها را بی‌اثر یا کم‌اثر کنیم آمریکا مجبور به تجدید نظر می‌شود و اروپایی‌ها هم سرعت بیشتری به کارهای خود می‌دهند اما این‌که چرا در داخل کشور در این زمینه کاری نمی‌شود، یک سوال اساسی است.

وی همچنین بر ضرورت اتحاد و انسجام در داخل تاکید کرد و گفت: در آمریکا شاهدیم که برای مقابله با ایران یک گروه اقدام تشکیل شده تا میان نهادهای مختلف این کشور هماهنگی کاملی برقرار شود، اما در داخل هنوز عده‌ای جناحی برخورد می‌کنند و در مقابل آمریکا یکپارچه عمل نمی‌کنیم.

فعالیت موشکی، خط قرمز همیشگی

تاخیر در اجرایی شدن ساز و کار مالی اروپا باعث نشده آنها در طرح ادعاهای خود علیه ایران کوتاه بیایند و همچنان از موضع طلبکار، مطالباتی را در زمینه‌های موشکی و منطقه‌ای مطرح می‌کنند.

تازه‌ترین نمود این مساله، سفر وزیر خارجه انگلیس به تهران بود که دیروز صورت گرفت. وی پیش از سفر خود به تهران در گفت‌وگویی، ایران را به فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده در منطقه متهم کرده بود.

براساس جزئیاتی هم که از مذاکرات دیروز وزیران خارجه ایران و انگلیس منتشر شد در کنار مسائلی از جمله برجام و اس.پی.وی، مسائل منطقه‌ای از جمله یمن از محورهای مذاکرات بوده است.

به گزارش ایسنا، سفارت انگلیس در تهران هم در بیانیه خود صحبت درباره پرونده انگلیسی‌های دوتابعیتی از جمله نازنین زاغری را از دیگر محورهای گفت‌وگو عنوان کرده‌است.

اروپایی‌ها در مواضع خود در ماه‌های گذشته همواره نیم‌نگاهی هم به مسائل موشکی جمهوری اسلامی ایران داشته‌اند و گفت‌وگو درباره این فعالیت‌ها را یکی از دلایل تلاش‌شان برای حفظ برجام عنوان کرده‌اند.

این در حالی است که مقامات کشورمان بارها توانمندی دفاعی کشور را به عنوان خط‌قرمز و غیرقابل مذاکره اعلام کرده‌اند.

حسن بهشتی‌پور در همین زمینه در گفت‌وگو با جام‌جم با تاکید بر این‌که مسائل دفاعی هیچ ربطی به برجام ندارد گفت: موضوع برجام و تعهدات اروپا در برجام کاملا معلوم است و ارتباط دادن سایر موضوعات به مذاکرات، از مبنا غلط است.

وی افزود: اگر طرف مقابل بخواهد مطالبه‌ای در این موارد داشته باشد، مقامات جمهوری اسلامی ایران به هیچ عنوان نباید به درخواست‌های آنها پاسخی بدهند.

حسین نیکپور

سیاسی