چـالش روی آنتـن ...

بتدریج در دهه‌های بعد مسابقات از رشد کمی و کیفی بهتری برخوردار شد و مخاطبان بیشتری را هم به خود جلب کرد. برای بررسی روند مسابقات تلویزونی در سه چهار دهه اخیر با دو نفر از مجریان موفق مسابقات تلویزیونی در این مورد بحث و نظر انجام داده‌ایم.

حسین رفیعی با آن لبخند همیشگی‌اش برای همه مردم چهره‌ای شناخته شده در اجرای مسابقات مختلف در تلویزیون است. او سال‌هاست در حوزه اجرای‌ برنامه‌های تلویزیونی و بازیگری تلویزیون، سینما و تئاتر، نقاشی و موسیقی فعالیت دارد. عمده شهرت وی به علت بازی در نقش فَ‌فَ در برنامه تلویزیونی گروه نیمرخ شبکه یک سیما بوده که در دهه 70 اجرا کرد. دست به نقد، مسابقه نیرو به توان، مسابقه این خانواده، مسابقه زوج برتر، تو کی هستی؟، مسابقه سرآشپز بزرگ و مسابقه تنور طلایی برخی کارهای او در حوزه اجرای مسابقات تلویزیونی محسوب می‌شود. رفیعی که این روزها اجرای مسابقه نما به نما را برعهده دارد درباره حضور توامان در حرفه بازیگری و اجرای مسابقات تلویزیونی می‌گوید: اول بازیگر بودم و بعد وارد حوزه اجرای برنامه و مسابقه شدم و چون رفتم سراغ اجرا، مورد نقدهای زیادی قرار گرفتم. خیلی از کارگردان‌ها بعد از این‌که مجری شدم دیگر پیشنهاد بازی به من ندادند. در حالی که در همه جای دنیا بازیگران مطرح سراغ اجرا هم می‌روند و کسی نقدشان نمی‌کند.

مجری باید بداهه‌ داشته باشد

او درباره معیارهای لازم برای اجرا در تلویزیون، بخصوص مسابقات تلویزیونی نیز می‌گوید: یک مجری باید خوش صدا و مرتب و آراسته بوده و تسلط به بداهه داشته باشد و ادبیات کلامی‌اش هم گسترده باشد که با مطالعه حاصل می‌شود. برای من به شخصه اجرا در تلویزیون دانش زیادی به همراه آورد و همیشه اطلاعاتم به روز بود. نکته قابل اشاره دیگر استرسی است که در اجرای مسابقات زنده تلویزیونی به مجری وارد می‌شود که البته با گذشت زمان این استرس از بین می‌رود.

این مجری در ادامه تاکید می‌کند: مسابقات زیادی در تلویزیون پخش شده که بسیار تابع زمان بوده‌اند. در دهه 70 ناگهان مسابقات تلفنی باب شد و اولین مجری این نوع مسابقات آقای نیکبخت بود که بسیار هم مورد توجه قرار گرفت. در آن زمان جایزه مسابقات را هم خود تلویزیون به عهده داشت و البته بسیار محدود و بیشتر جنبه یادگاری داشت. هدایایی مثل ساعت مچی یا دیواری که به برندگان اهدا می‌شد و مثل حالا ارزش مادی جوایز تعیین‌کننده نبود. در واقع ارزش معنوی بسیار مهم بود.

این مجری مسابقات تلویزیونی با اشاره به ویژگی‌های مسابقات تلویزیونی در سال‌های اخیر می‌گوید: در دهه 90 حضور حامی مالی در مسابقات تلویزیونی باب شده که به نظرم روی محتوای برنامه‌ها و مسابقات تاثیر گذاشته است و چه بهتر است بازهم به الگوهای مسابقات دهه 60 که جوایز جنبه معنوی، سمبلیک ویادگاری داشت برگردیم. با این روش دیگر نیازی به اسپانسر در مسابقات نیست. در دهه 70 روی کوچک‌ترین چیزی که در حسن اجرای مسابقه جنبه تبلیغ داشته باشد حساسیت وجود داشت و بارها از مجری خواسته می‌شد که برند کتش را که روی آستین وجود داشت حذف کند و به نظرم این رویکرد درستی بود.

رفیعی با اشاره به حضور پررنگ مسابقات تلویزیونی در دهه 80 تصریح می‌کند: من در دهه 80 مجری برنامه و مسابقات پر مخاطبی مثل صبح آمد بودم و سه سال این مسابقه را اجرا کردم. برنامه‌ای با رویکرد ورزشی که در بخش‌هایی از آن هم مسابقاتی وجود داشت. از اواسط دهه 80 شرایط تغییر کرد و مسابقات با فرمت و شیوه‌های جدیدی برگزار شد. در مسابقه تلویزیونی این خانواده که اجرایش را به‌ عهده داشتم مسائل روز مطرح می‌شد و برای مخاطب جذابیت داشت در واقع چنین مسابقاتی مورد استقبال قرار می‌گرفت. در بحث پررنگ بحث تبلیغات و اسپانسرها در مسابقات در سال‌های اخیر بهتر است برای آن فکری شده و توسط متخصصان، این تبلیغات جانمایی برای مخاطب دیدن مسابقه کسل‌کننده نباشد وهم این‌که این تبلیغات درست در تار‌و‌پود مسابقه جانمایی شود تا حقوق اسپانسر ومخاطب به صورت عادلانه رعایت گردد.

اجرای مسابقات هیجان‌انگیز است

یکی از کودک بازیگران با استعداد سینمای کودک ایران در دهه 60 سعید شیخ‌زاده بود که سریال و فیلم‌های کودک زیادی بازی کرده است. او در روزگار جوانی وارد عرصه دوبله و اجرا شد و در حال حاضر هم اجرای مسابقات نما به نما را بر عهده دارد. او درباره جذابیت‌های اجرای مسابقات تلویزیونی می‌گوید همچنان بعد از سال‌ها اجرای مسابقات مختلف در تلویزیون برایم جذاب و هیجان‌انگیز است. موقعی که تعداد مخاطبان یک مسابقه تلویزیونی روز به روز بیشتر می‌شود مجری علاقه دارد که برنامه و مسابقه ادامه پیدا کرده و بتواند ارتباط خوبش را با بینندگان و شرکت‌‌کنندگان حفظ کند. موقعی که یک مسابقه مورد اقبال مخاطب قرار می‌گیرد انرژی و انگیزه مجری مضاعف می‌شود و تلاش می‌کند سطح کارش را ارتقا ببخشد.

این مجری درباره تفاوت‌های اجراهای تک نفره و چند نفره مسابقات تلویزیونی نیز می‌گوید: من تجربه هر کدام از این شیوه‌های اجرایی را داشتم که هر کدامشان جذابیت‌های خاص خود را داشت. الان مسابقه نما به نما توسط سه مجری اجرا می‌شود که البته این اجرا همزمان نیست و جداگانه انجام می‌شود. در این نوع اجراهای چندگانه باید نکات زیادی را در نظر داشت. سال‌های دورتر تهیه‌کنندگان و کارگردان‌ها به مجری مسابقات خط می‌دادند و آنها ملزم بودند طبق این
خط مشی مسابقه را اجرا کنند و با این شیوه خلاقیت و نوآوری از کار مجری گرفته می‌شد و اجرا هم چندان به دل مخاطب نمی‌نشست. در سال‌های اخیر در سازمان با احتساب فضای مسابقه مجری را انتخاب می‌کنند. به‌طور مثال می‌گویند فلان مجری با انرژی بوده و مناسب مسابقات پر تحرک و ورزش محور است و فلان مجری گفت‌وگو محور است و مناسب اجرای مسابقات سوال و جوابی و دیگر به مجری دیکته نمی‌کنند که در حین اجرا فلان و بهمان باش .

وی در ادامه می‌افزاید: مجریان در قالبی که برای خود تعیین می‌کنند و در آن پخته می‌شوند باید طبق همین فرمول کار اجرا را قبول کنند و دوباره در قالب و شکل جدیدی در اجرا نروند.

شیخ‌زاده با اشاره به اجرای مسابقات جذاب تلویزیونی در دهه 60 خاطر نشان می‌کند: در دهه 60 زنده یاد منوچهر نوذری با اجرای مسابقه هفته یا مسابقه یک مسابقه و سی سوال حسین باغی در زمان پخش خیابان‌خلوت‌کن بودند. در دهه 70 هم بتدریج مسابقات از حالت جدی بودنش خارج و جنبه طنز و سرگرمی‌اش تقویت شد. مسابقه بزرگ با اجرای احمدزاده نمونه چنین نوع مسابقاتی بود. در دهه 80 مسابقات تلفنی رواج پیدا کرد که چندان مسابقات جذاب و درجه یکی نبود. در آغاز دهه 90 هم رکودی در برگزاری مسابقات تلویزیونی رخ داد و خوشبختانه دو سه سالی است که مسابقات جذابی با حضور مجریان با سابقه و بازیگران سرشناس سینما برگزار می‌شود.

هونام حقانی