باز هم کپی‌رایت؟!

نمونه‌اش همین آقای رضا هاشمی‌نژاد نشر افق که بیشتر کتاب‌های ترجمه‌اش با اعمال حق رایت طرف خارجی در ایران منتشر می‌شود. هاشمی‌نژاد تعریضی به بعضی از ناشرانی زده که در داخل کشور مدام بر رعایت حق رایت تاکید می‌کنند. آن‌طور که خبرگزاری کتاب گزارش داده، هاشمی‌نژاد گفته عمده ناشرانی که در ایران دم از این موضوع می‌زنند بیشتر درگیر تعارف هستند: «شاید بسیاری از ناشران در مقام حرف به‌دنبال خرید رایت باشند، اما اطلاع چندانی از مشکلات این جریان ندارند. بنابراین به نظر می‌رسد ابراز تمایل آنها بیشتر شبیه یک تعارف باشد. با توجه به این شرایط از گفتن این موضوع که ایران عضو کنوانسیون برن بشود یا نه معذورم، چراکه قاعده‌های بازی در صنعت نشر ایران متفاوت است.»

نکته تلویحی دیگری هم در صحبت‌های جناب هاشمی‌نژاد نهفته است. ایشان به‌عنوان یکی از معدود کسانی که در ایران با موضوع کپی‌رایت مواجهه واقعی داشته و تجربه آن را هم دارد، برخلاف خیلی‌های دیگر از پاسخ مستقیم و صریح درباره پیوستن یا نپیوستن به کنوانسیون برن خودداری کرده است و ترجیح داده با عبارات «قاعده بازی در صنعت نشر ایران متفاوت است» از کنار این موضوع بگذرد. این اظهارنظر از آنجا اهمیت دارد که جناب مدیرمسئول نشر افق را می‌توان از کسانی دانست که صابون این موضوع به تن انتشاراتش خورده و تا حدی در جریان جزئیات این موضوع است. جناب هاشمی‌نژاد علاوه بر این موضوع در ادامه جمله معنادار دیگری هم گفته و از کنارش رده شده است: «یکی از نتایج پیوستن ایران به کنوانسیون برن ایجاد انحصار است؛ چراکه متاسفانه سرمایه‌داری نتایج خودش را دارد.»

با این تفاسیر احتمالا باید وزن جدی‌تری برای کسانی قائل شد که در پیوستن ایران به کنوانسیون برن یا همان کپی‌رایت جهانی نقدهای جدی دارند.

منتقدان عقیده دارند اصولا پیوستن کشورهای در حال توسعه‌ای مانند ایران به چنین معاهده‌ای که خصوصیات انحصارگونه دارند بیش از آن‌که به نفع آن کشورها باشد به نفع کشورهایی است که مسیر توسعه و پیشرفت را طی کرده و به سرمنزل مقصود رسیده‌اند. در ادامه به کشورهایی مانند ایالات متحده و چین اشاره می‌کنند که تقریبا یک قرن بعد از تصویب کنوانسیون برن به آن پیوسته‌اند. با این حساب پیوستن به برن ظاهرا چیزی فراتر از امضای یک کنوانسیون جهانی است.

محمدصادق علیزاده

روزنامه‌نگار