آب و هــــــــــوا روی هــــــــــــوا

به گزارش جام‌جم، چند روزی است گرد و غبار روی زندگی اهالی سیستان سایه انداخته است. در برخی از ساعات روز، چشم چشم را نمی‌بیند. بادهای 120 روزه که زمانی برای شمال استان سیستان و بلوچستان نعمت بود و گرمای طاقت‌فرسای تابستان را برای بومیان تعدیل می‌کرد، این روزها بستر خشک تالاب هامون را می‌روبد و گرد و غبار حاصل از این فرسایش را به خانه‌های مردم روستاها و شهرهای شمال سیستان و بلوچستان می‌آورد.

مشکلات بسیار

مهرداد مهرپرور یکی از ساکنان زابل به «جام‌جم» می‌گوید: زندگی برای ما مشکل‌تر از گذشته شده است و اکنون علاوه بر بی‌آبی باید با گرد و غبار و بیماری نیز دست و پنجه نرم‌کنیم.

او ادامه می‌دهد: ماسک‌هایی برای مقابله با گرد و غبار به مردم تحویل داده‌اند اما این ماسک‌ها تاثیری ندارد.

ابوذر نکویی دیگر شهروند زابلی نیز به جام‌جم می‌گوید: توفان‌های شدید 120 روزه بیماری آسم و تنگی نفس را در منطقه افزایش داده است.

آن‌طور که او می‌گوید این روزها بخش تنفسی بیمارستان‌های شمال استان مملو از مراجعه‌کننده است و کودکان و افراد سالخورده دچار بیماری‌های تنفسی شده‌اند. در چند روز اخیر تنها کاری که در سطح استان انجام شده است، ادارات را تعطیل کرده‌اند اما قدم مثبت دیگری برداشته نشده است.

نکویی ادامه می‌دهد: گرد و غبار بر کیفیت آب سیستان هم اثر می‌گذارد زیرا با شروع توفان‌ها شاهد قطعی برق و از کار افتادن پمپ‌ها هستیم. این مساله فشار آب لوله‌ها را کم و زیاد می‌کند و در برخی موارد هم که لوله‌های مسیر از جنس آزبست است،
آب گل‌آلود و آغشته به گرد و غبار وارد شبکه انتقال آب می‌شود.

به گفته این شهروند زابلی، مردم ناگزیرند هزینه‌های درمانی خود را بپردازند. اگر تحت‌پوشش بیمه باشند، بخشی از هزینه‌ها را بیمه‌ها پرداخت می‌کنند، اما روستاییان ساکن نقاط مرزی که بدون شناسنامه هستند، هزینه‌های درمانی را باید خودشان پرداخت کنند.

خانم کوهکن که در روستای تپه‌کنیز زابل زندگی می‌کند از شرایط ناگوار روستاییان گلایه می‌کند و ادامه می‌دهد: اگر به دادمان نرسند، زیر گرد و غبار مدفون می‌شویم. آب نداریم هوا هم پر از گرد و غبار شده و نمی‌دانیم برای چرای دام‌هایمان چه کنیم. چشم خیلی از اهالی روستا به خاطر توفان آسیب دیده است.

توزیع ماسک و بسته‌های مواد غذایی ‌

مسئولان برای حمایت از مردمی که زندگی به کامشان هر روز تلخ‌تر می‌شود، اقدام به توزیع ماسک و بسته‌های غذایی می‌کنند.

هوشنگ ناظری، فرماندار زابل هم در گفت‌وگو با جام‌جم، درباره اقدامات حمایتی بخش دولتی بیان می‌کند: کارهایی که باید انجام شود در دو قسمت اورژانسی و میان مدت پیگیری می‌شود.

او ادامه می‌دهد: یکی از کارهای اورژانسی توزیع رایگان ماسک بین روستاییان است.

به گفته ناظری، از 900 روستای بخش سیستان، تقریبا 300 روستا در مسیر باد قرار دارد. چند هزار ماسک توسط هلال احمر و دستگاه‌های دیگر بین مردم توزیع شده است. همچنین سبدهای کالایی از مواد غذایی شامل حبوبات، برنج، روغن، عدس، لوبیا، ماکارونی و... به ارزش 300 تا 400 هزار تومان به هر خانوار تحویل داده می‌شود.

او درباره خدمات بهداشتی ارائه شده به مردم عنوان می‌کند: برای مسائل تنفسی دستگاه‌های بهداشت و درمان سطح استان، آمادگی کامل برای پذیرش بیماران دارند. یک مرکز تخصصی تنفسی در سطح استان ایجاد شده است. فرماندار زابل اظهار امیدواری می‌کند که مشکل منطقه به صورت زیربنایی و از طریق مذاکره با کشور افغانستان برای تامین حقابه تالاب هامون حل شود.

افزایش شدت گرد و غبار

ناظری بیان می‌کند: بادهای 120 روزه سیستان به بادهای 160 یا 180 روزه تبدیل شده‌اند. خشکسالی‌های پیاپی دمای هوا را افزایش داده است و این افزایش دما به همراه کاهش رطوبت منطقه باعث ایجاد تغییر در فشار هوا و طولانی شدن مدت وزش بادهای 120 روزه شده است. وزش این بادها از اردیبهشت تا انتهای تابستان ادامه می‌یابد.

آن‌طور که فرماندار زابل می‌گوید در سال زراعی جاری (97-96) هیچ آبی از سوی رودخانه هیرمند و فراه رود به تالاب هامون وارد نشده و خشکسالی نسبت به گذشته شدیدتر شده است.

به گفته فرماندار زابل شدت گرد و غبار در سیستان افزایش یافته و تنها راه نجات مردم منطقه تامین حقآبه تالاب هامون است.

افغانستان که در بالادست رودخانه هیرمند و رودهای منتهی به تالاب هامون واقع شده است، آب تالاب هامون را صرف توسعه کشت و کار می‌کند اما فرماندار زابل یادآور می‌شود: وضعیت افغانستان بهتر از ایران نیست و براساس گزارش‌های رسیده مناطق غربی این کشور که همجوار با ایران است، دچار خشکسالی و مشکلات عدیده است.

گرد و غبار هامون بین‌المللی می‌شود

دود سدسازی‌های افغانستان و خشک شدن تالاب هامون فقط به چشم مردم ایران نمی‌رود. احمد قرایی، عضو هیات علمی پژوهشکده هامون در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند: گرد وغبار این روزها بر اساس عکس‌های هوایی از هامون صابری در افغانستان و نزدیکی هرات آغاز می‌شود. با اضافه شدن ریزگردهای سیستان به آن، به سمت جنوب کشور پیش می‌رود و با چرخش 90‌درجه‌ای به سمت افغانستان و تا عمق 700‌کیلومتری پاکستان نیز نفوذ می‌کند.

او ادامه می‌دهد: اگر برای احیای تالاب هامون برنامه‌ای نداشته باشیم، ریزگردهای بستر هامون به جز ایران، افغانستان ، پاکستان و دیگر کشورهای منطقه را هم درگیر کرده و آن را به معضلی بین‌المللی تبدیل می‌کند.

بی‌آبی سبب شده برخی اهالی سیستان بستر تالاب هامون را شکافته و از آب زیر سطحی آن برای تامین نیاز شرب دام‌های خود استفاده کنند. قرایی گرچه این اقدام را تخریب بستر تالاب و اقدامی خلاف قانون می‌داند اما تاکید می‌کند: اگر برای مردم معیشت جایگزین تعریف نشود، آنها ناگزیرند نیازهای خود را به نحوی تامین کنند.

او اضافه می‌کند: برداشت آب زیرسطحی از نقاط عمیق‌تر تالاب هامون روی پدیده ریزگردها و تشدید آن تاثیری ندارد اما اگر برداشت این آب ادامه یابد و شدت آن توسط مردم محلی بیشتر شود، لایه‌های سطحی شور شده و اگر آب به تالاب برگردد، ممکن است نیزارهای تالاب دیگر سبز نشوند.

برطرف شدن مشکلات اهالی
سیستان و بلوچستان در گرو تامین حقآبه هامون است، مساله‌ای که دروزارت‌خارجه آن‌طور که باید به آن توجه نمی‌شود، زیرا برخلاف این‌که مدتی پیش خبر از تشکیل کارگروه ویژه دیپلماسی آب منتشر شد، هنوز افغانستان برای تامین حقابه هامون گامی برنداشته و امسال ورودی آب چاه نیمه‌های سیستان و بلوچستان صفر بوده است. این در حالی است که براساس توافقات بین ایران و افغانستان باید هر سال بیش از 800 میلیون متر مکعب آب به ایران وارد شود.

کاهش 275درصدی تراز آب‌های زیرزمینی

مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان و بلوچستان گفت: تراز آب‌های زیرزمینی استان در سال آبی 96- 95 نسبت به دراز مدت 275درصد کاهش داشته و همچنان در حال کاهش است.

اتابک جعفری افزود: حجم سدها نسبت به سال گذشته 49 درصد و حجم مخازن هم 30‌درصد کاهش پیدا کرده و در مجموع بیش از 70 درصد آن خالی است.

به گزارش ایسنا، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان عنوان کرد: خاش با 375 میلیون متر مکعب، ایرانشهر با 385 میلیون متر مکعب و دلگان با 348 میلیون متر مکعب، بالاترین مصرف آب را به خود اختصاص دادند و نیمروز و هامون با 14 و 16 میلیون متر مکعب کم مصرف ترین شهرستان‌های استان هستند.

وی گفت: بیش از 4007 روستا در سیستان و بلوچستان بدون سامانه آبرسانی است.

جعفری افزود: آب چاه نیمه‌ها در حال کاهش شدید است، 300 میلیون متر مکعب حجم مرده آن بوده و 330 میلیون متر مکعب آب در چاه نیمه‌ها تبخیر شده است، البته در شهریور 250 میلیون متر مکعب به چرخه اضافه و جایگزین خواهد شد.

لیلا مرگن

جامعه