گرد و خاک قانون برای خاک ایران

ممنوعیت انتقال و فروش خاک کشورمان دیروز درحالی در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که نمایندگان مجلس در جریان ادامه رسیدگی به گزارش کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی درخصوص لایحه حفاظت از خاک، به ماده‌های 21 و 22 این لایحه رسیدند. ماده 21 از ممنوعیت انتقال و فروش خاک به خارج از کشور حکایت دارد، بر اساس آن مرتکب باید به یک یا دو مورد از مجازات تعزیری درجه‌(5) محکوم شود. ماده 22 هم از این حکایت دارد که قوه قضاییه به‌منظور رسیدگی به جرائم موضوع این قانون نسبت به ایجاد شعب تخصصی اقدام و به جرائم مربوط خارج از نوبت رسیدگی کند به این ترتیب در نهایت با رای موافق 171 نماینده در مقابل 12 رای مخالف و شش رای ممتنع، ممنوعیت انتقال و فروش خاک کشورمان به تصویب نمایندگان مجلس رسید.

به گزارش جام‌جم با این اتفاق به نظر می‌رسد، زنگ خطر برای قاچاقچیان خاک کشورمان به صدا در آمده باشد، زنگ خطری که می‌تواند آنها را برای ادامه فعالیت‌های سودجویانه خود به زحمت و دردسر بیشتری بیندازد، دردسری که تا پیش از این شامل حالشان نمی‌شد.

مافیای خاک براحتی، دور از چشم قانون و از طریق مجراهای مختلف موجود، اراضی کشورمان را با بیل‌های مکانیکی شخم می‌زدند، خاک را بار کامیون‌ها و تریلرهای بزرگ و کوچک شان می‌کردند و راهی یکی از اسلکه‌ها و بنادر جنوبی کشورمان می‌شدند تا محموله ارزشمندشان را با کشتی‌های غول پیکری که از ساعت‌ها قبل در آب‌های ایران لنگر انداخته بودند، به مقصدی برسانند که در اغلب موارد یکی از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بود. به جایی مثل امارات متحده عربی که سال‌هاست چشم طمع به خاک حاصلخیز همسایه بزرگش دارد و از آشفته بازار قاچاق در حوزه محیط‌زیست و منابع طبیعی کشورمان، استفاده زیادی برده است.

آه و افسوس این اتفاق اما زمانی از نهاد خیلی‌ها که نگران محیط‌زیست و منابع طبیعی کشورمان بودند، بلند شد که پای یک فیلم چهار دقیقه‌ای در فضای مجازی نشستند، فیلمی که شاهدی بود بر حقیقت ماجرای قاچاق خاک از طریق تسمه نقاله‌هایی در یکی از بنادر جنوبی کشور به داخل یک کشتی بنگلادشی که می‌گفتند مقصدش امارات است، مخصوصا وقتی یکی از مسئولین کشتی، از کیفیت خاک ایران تعریف کرد و به زبان انگلیسی گفت کیفیت این خاک بسیار خوب و عالی است و هیچ جا خاک به این خوبی پیدا نمی‌شود!

نظیر این فیلم کوتاه و تلخ، در دنیای اینترنت کم نیست تا جایی که چندی پیش نظر افضلی یکی از اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی هم نسبت به یکی از ده‌ها نمونه فیلم با موضوع قاچاق خاک واکنش نشان داد و گفت: فیلمی را مشاهده کردم که متاسفانه افرادی، خاک‌های حاصلخیز کشاورزی را بسته‌بندی کرده و به صورت غیرقانونی از کشور خارج می‌کردند. البته بنده خودم از نزدیک این تخلف را مشاهده نکردم، اما باید گفت اگر واقعا این تخلف وجود داشته باشد، جرمی است که در حق ملت صورت می‌گیرد.

وقتی قاچاق خاک تائید شد

ارزش خاک و ضرورت تصویب این قانون وقتی معلوم می‌شود که بدانیم برای تولید هر یک سانتی‌متر مربع از آن، به بیش از 500 میلیون سال زمان نیاز است و مافیای خاک، این زمان را دور می‌زنند و با قاچاق خاک، بازاری پرسود را پیرامون آن به‌وجود می‌آورد؛ حاشیه‌های این اتفاق در سال‌های گذشته آن‌قدر جدی شد که صدای مسئولان مختلف را هم درآورد و خیلی‌ها چاره‌ای جز تائیدش نداشتند. معصومه ابتکار، رئیس سابق سازمان محیط‌زیست یکی از مسئولانی بود که در تائید این اتفاق و قاچاق خاک از مناطقی مانند جزیره هرمز به رسانه‌ها گفت: گزارش‌های لازم دراین‌باره به سازمان جنگل‌ها ارائه شده، زیرا این سازمان مسئول اصلی برخورد با این مساله است. ابتکار البته برای برخورد نکردن وزارتخانه متبوعش با قاچاقچیان خاک، بهانه آورد که اگر قاچاق خاک در مناطق حفاظت شده اتفاق بیفتد، سازمان حفاظت محیط‌زیست با آن برخورد می‌کند.

در مجلس شورای اسلامی اما اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی هم بارها موضوع قاچاق خاک را تائید کرده‌اند. علی اکبری، یکی از اعضای این کمیسیون قبلا به جام‌جم گفته است: گزارش‌های مردمی زیادی به کمیسیون ارائه شده که از قاچاق خاک حکایت دارد، گزارش‌هایی که با اسنادی مانند فیلم و عکس هم همراهند.

او در ادامه نسبت به قاچاق خاک از استان فارس و جزیره هرمز هشدار داده و گفته: به‌خاطر نزدیکی به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، قاچاق خاک بیشتر در استان‌های جنوبی کشور انجام می‌شود و قاچاقچیان به بهانه انتقال خاک به معادن سیمان، خاک کشور را قاچاق می‌کنند.

این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، با یادآوری این مطلب که خاک جزیره هرمز سرمایه ملی است و باید از آن حفاظت کرد، گفته: جزیره هرمز دارای خاک‌های رنگینی است که کنار یکدیگر طیف بسیاری از رنگ‌ها را تشکیل می‌دهند و سودجویان به دلیل مرغوبیت و منحصر به فرد بودن، خاک هرمز را به کشورهای همسایه قاچاق می‌کنند.

قاچاق خاک جبران‌ناپذیر است

تصویب این قانون اما راه چاره‌ای است برای جلوگیری از استمرار پدیده خاک فروشی؛ تهدیدی که مدت‌هاست بر سر طبیعت و محیط زیست این مرز و بوم سایه کرده است. اتفاق مثبتی که مجید عباسپور، عضو شورای عالی محیط زیست درباره اش به ما گفت:خروج و قاچاق خاک از کشور ما اتفاق بسیار غلطی بود که تا پیش از این انجام می‌شد و امیدواریم حالا با به‌وجود آمدن این مسیر قانونی برای ممنوعیت نقل و انتقال خاک، جلوی این پدیده که به محیط زیست کشورمان آسیب می‌زند، گرفته شود.

رئیس سابق دانشکده محیط‌زیست و انرژی علوم و تحقیقات با تاکید بر توجه به ارزش خاک گفت: نباید فراموش کنیم برای تشکیل خاکی که مناسب کشت و زراعت است، زمان بسیار طولانی ای نیاز است تا بر اثر جریان‌های آبرفتی و سایر عوامل طبیعی خاک به این قابلیت برسد و قاچاق خاک پدیده‌ای جبران‌ناپذیر است.

این کارشناس محیط‌زیست، در ادامه با اشاره به موافقت نمایندگان مجلس با ماده 25 این لایحه نیز گفت: طبق این ماده، درآمدهای حاصل از وصول جریمه‌ها و خسارات به تفکیک بخش‌های آلودگی و تخریب خاک، طی ردیف درآمدی جداگانه که در قانون بودجه هرسال مشخص می‌شود به حساب خزانه‌داری کل کشور واریز می‌شود، اما بهتر بود درآمد حاصل از وصول این جریمه‌ها و خسارات مستقیم به سازمان‌های ذی‌ربط در این موضوع واریز می‌شد تا سریع‌تر به جبران خسارات وارده در محیط زیست و منابع طبیعی کشور اختصاص یابد.

همه عوامل تهدیدکننده خاک

خروج خاک به‌عنوان یکی از سرمایه‌های ملی کشورمان اما در حالی صورت می‌گیرد که سال‌هاست کشور با فرسایش خاک مواجه است؛ واقعیت تلخی که در کنار قاچاق، خاک کشورمان را تهدید می‌کند و مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها درباره‌اش به جام‌جم هشدار می‌دهد: تا مدتی پیش 21 میلیون هکتار از اراضی کشور تحت‌تاثیر فرسایش بادی قرار داشت، اما این عدد در حال حاضر به 27 میلیون هکتار رسیده است. نگران‌کننده‌تر این که تا پیش از این وسعت کانون‌های بحرانی بیابان‌زای کشور هفت‌میلیون هکتار برآورد می‌شد، اما آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد وسعت این کانون‌های بحرانی مرز ده میلیون هکتار را پشت سرگذاشته است.

نتیجه این اتفاق به گفته فرهاد سرداری، خشکسالی و تامین نشدن حقآبه‌های زیست‌محیطی کشور است که سرعت بیابان‌زایی را در کشور تشدید کرده است؛ تهدیدی که می‌تواند موارد دیگری را به لایحه حمایت از خاک بیفزاید و نمایندگان مجلس را متوجه خطرات دیگری کند که خاک کشورمان را تهدید می‌کنند.

مینا مولایی

جامعه