پشت‌پرده شبکه‌های اجتماعی چه خبر است؟

اما کارکرد این «فیک»ها چیست؟ مسائلی مختلفی باعث می‌شود کاربرانی در شبکه‌های اجتماعی حضور پیدا کنند که نام واقعی و مشخصاتشان را از دیگران پنهان می‌کنند، ترس از دست دادن موقعیت شغلی، خانوادگی، اجتماعی یا حتی ترس‌های امنیتی از جمله عوامل روی آوردن افراد حقیقی به حساب‌های جعلی‌است اما یکی از مهم‌ترین کاربردهای «فیک»ها در نوعی موج‌سازی مجازی معروف به «ترند» کردن است.

«روال شدن» یا همان «تِرِند شدن» اتفاقی است که گاهی باعث رواج یافتن یک مساله یا شهرت یک چهره در میان عموم مخاطبان می‌شود. اصولا «ترند» یا «رَوَند» به آن چیزی گفته می‌شود که بسرعت افراد زیادی را درگیر خود کند و همه در مورد آن صحبت کنند؛ برای مثال هشتگ «#RoyalWedding2018» در روزهای گذشته در توییتر ترند شده بود و کمتر کسی را می‌توان سراغ گرفت که در مورد عروسی در خاندان سلطنتی بریتانیا نخوانده یا نشنیده باشد.

«فیک»ها و سیاست

شکل‌دهی به افکار عمومی همواره یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های صاحبان قدرت در جهان بوده، دغدغه‌ای که برای آن سالانه میلیاردها دلار در هر جایی که «انسان»ی حضور دارد و می‌توان روی او تاثیر گذاشت خرج می‌شود. از سینما و کتاب و هنرهای مختلف گرفته تا شبکه‌های اجتماعی، این غول‌های نوپدید دنیای امروز.

موج‌سازی در شبکه‌های اجتماعی که میلیون‌ها نفر در آن حضور دارند بنا بر اهداف مختلف اقتصادی فرهنگی یا سیاسی یکی از متداول‌ترین روش‌هاست که توسط دولت‌ها، شرکت‌ها یا اشخاص مختلف ذی‌نفع صورت می‌گیرد. تازه‌ترین نمونه از این دست که سروصدای زیادی نیز به پا کرده است مربوط به ینگه دنیا و انتخابات پر سر و صدای آن است.

بتازگی در گزارشی که نشریه «نیویورک تایمز» آمریکا منتشر کرده به شرکتی اشاره شده که زمینه فعالیتی جالبی دارد؛ شکل‌دهی با افکار عمومی با استفاده از شناسه‌های کاربری جعلی شبکه‌های اجتماعی!

طبق گزارشی که نشریه نیویورک‌تایمز منتشر کرده است تاجری استرالیایی ـ اسرائیلی به نام جوئل زامل، در دیدار محرمانه چند ماه پیش از انتخابات 2016 آمریکا با دونالد ترامپ جونیور، پسر رئیس‌جمهور فعلی آمریکا از توانمندی‌های شرکتش (Wikistrat) برای ارتقا موقعیت ترامپ در کارزار انتخابات از طریق یک طرح چند میلیون دلاری برای ایجاد موج در شبکه‌های اجتماعی با هدف کمک به انتخاب آقای‌ترامپ خبر داده بود.

نیویورک‌تایمز در گزارش خود آورده است که در جلسه میان زامل و پسر ترامپ، دو شاهزاده عرب به عنوان تامین‌کننده مالی پروژه حضور داشته‌اند و در نهایت شرکت Wikistrat با استفاده از هزاران اکانت جعلی در سایت‌هایی مانند فیس‌بوک به برجسته‌سازی نامزدی دونالد ترامپ و اثرگذاری بر نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا اقدام کرده است.

روزنامه وال‌استریت ژورنال نیز روایتی مکمل گزارش نیویورک‌تایمز ارائه کرده است. بر طبق این گزارش «جورج نادر»، تاجر لبنانی‌الاصل آمریکایی که مشاور سیاسی ولیعهد امیرنشین ابوظبی است در جلسه‌ای که سال 2016 با حضور فرزند ارشد ترامپ (دوتالد ترامپ جونیور) برگزار شد، از تمایل شاهزادگان عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای همکاری با کمپین انتخاباتی «دونالد ترامپ» و کمک به پیروزی او خبر داد.

3 توییت، 5 میلیون تومان!

اما استفاده از شبکه‌های اجتماعی و هزینه کردن برای موج‌سازی در این شبکه‌ها تنها مختص به آمریکا نیست. شاید جالب باشد بدانید در کشور خود ما نیز رقم‌های هنگفتی برای این کارها خرج می‌شود.

سال گذشته و پس از استقرار شورای شهر جدید تهران که بحث انتخابات شهردار داغ بود، برخی کاندیداهای شهرداری برای تصاحب این سمت دست به دامان فضای مجازی هم شدند.

یکی از کاربران ایرانی فعال در توییتر در ماجرای انتخاب شهردار تهران در توییتی که منتشر کرد از پیشنهاد «سه توییت پنج میلیون تومانی در حمایت از یکی از کاندیداها» پرده برداشت؛ موضوعی که هیچ‌گاه تکذیب نشد.

استفاده از فضاهای جدید برای تبلیغات، روزبه‌روز ابعاد بیشتری پیدا می‌کند. ایده‌های نوین تبلیغاتی از تبلیغات آشکار و صریح به سوی تبلیغات پنهان و اثرگذار بر ناخودآگاه مردم سوق پیدا کرده‌اند و یکی از مهم‌ترین عرصه‌ها برای اثرگذاری بر تعداد زیادی مخاطب تجمیع شده همین شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است. فضایی که امکان زیادی دارد در آن، چیزهایی که به عنوان واقعیت می‌شناسیم در‌واقع ساخته‌های صاحبان قدرت یا ثروت در ناخودآگاه ذهن ما باشند.

توییتر و انتخابات ایران

«هیلاری کلینتون» که نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری بوده در کتاب خاطرات خود از دوران وزارت خارجه به ماجرایی اشاره می‌کند: «در انتخابات88 ایران، توییتر را قانع کردیم برای برهم نخوردن شبکه ارتباطی معترضان از تعطیلی برای اصلاحات فنی خودداری کند.»

چراغ سبز برای دستکاری

نیویورک‌تایمز: دونالد ترامپ جونیور (فرزند ارشد رئیس‌جمهور آمریکا) ابراز کرده بود به پیشنهاد خودش برای پیروزی پدرش در انتخابات با دستکاری شبکه‌های اجتماعی موافقت کرده است.

دستمزد جوئل

پس از انتخاب دونالد ترامپ، جورج نادر به جوئل زامل حدود دو میلیون دلار پول پرداخت کرد. پولی که عده‌ای آن را دست‌خوش پیروزی ترامپ و در برابر ارائه گزارش شرکت Wikistrat در خصوص نقش مهم تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی در این پیروزی می‌دانند.

واقعیت مجازی

«شکل دادن به واقعیت» شعاری است که شرکت Wikistrat متعلق به جوئل زامل (تاجر ثروتمند استرالیایی‌ـ اسرائیلی متخصص در شبکه‌های اجتماعی) برای فعالیت‌های خود برگزیده است.

لشکر فیک‌ها

لشکر فیک‌ها تنها حاشیه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نیست.

کنگره آمریکا شرکت‌های فیس‌بوک، گوگل و توییتر را موظف کرد در خصوص نقش مداخله سایبری روسیه در انتخابات گذشته به کنگره توضیح داده و اسناد و مدارک حساب‌های کاربری وابسته به دولت روسیه را تحویل دهند. روسیه متهم به دخالت در انتخابات اخیر ریاست جمهوری آمریکاست.

علی حیدریان