مدیران جهادی شاخصه نهادهای انقلابی

طبعا کسی که نمی‌خواهد کار کند شاید وظیفه دولت نباشد برای او اشتغال‌آفرینی کند. البته در طول 40 ساله گذشته دولت در زمینه اشتغال و تامین نیازهای روزانه برخی از محرومان موفقیت کاملی نداشته است. یکی از دلایل آن نبود ساختار‌های مناسب دولتی است. از این رو امام خمینی(ره) در اوایل انقلاب برای رفع این نقیصه ساختارهایی مثل بنیاد مستضعفان،‌ کمیته امداد و جهاد سازندگی را ایجاد کردند. بعد از قوت گرفتن این نهادها در اوایل انقلاب مردم هم به این مجموعه‌ها کمک می‌کردند و به آنها اعتماد داشتند. شهید بهشتی معتقد بود این نهادها باید رشد کنند و شیوه و ساختار اجرایی آنها بعدها به الگویی برای مدیران مسئول در حوزه‌های دولتی تبدیل شود. اما متاسفانه چنین اتفاقی نیفتاد و بعد از مصوباتی که در مجلس اول شکل گرفت، برخی از این نهادها به عنوان زیرمجموعه ‌ساختارهای دولتی به فعالیت خود ادامه دادند.

شکل دولتی گرفتن این نهادها باعث کاهش همکاری مردم با این مجموعه‌ها شد. مثلا زمانی که جهاد سازندگی فعالیت می‌کرد مردم هم با این نهاد همکاری داشتند، اما بعدها که تبدیل به وزارتخانه شد همکاری مردم هم کاهش پیدا کرد. به نظر من نهادینه نشدن عدالت در این مجموعه دلایل متعددی دارد. از جمله نیروی انسانی که در چنین نهادهایی با شیوه دولتی فعالیت می‌کنند و زیر مجموعه آنها هستند به کار روزمره اداری می‌پردازند و مثل سابق آن روحیه تعامل و همکاری با مردم را ندارند. در گذشته نیروی انسانی‌ای که در این مجموعه‌ها مشغول کار بود با روحیه جهادی وارد می‌شد و برای کمک به مردم همچنان این روحیه را حفظ می‌کرد. شاخصه‌ای که البته بسیاری از نهادهای انقلابی و نیروهایی که با آنها همکاری می‌کردند از آن برخوردار بودند.

دیگر آن‌که در حوزه قانونی هم مسئولیت بسیاری از حوزه‌ها و نهادها در بخش محرومیت زدایی مشخص نیست تا در صورت مشاهده محرومیت در بخش‌های مختلف کشور، خانه ملت مقامات مسئول را به پاسخگویی وادار کند. بنابراین به نظر می‌رسد ارزش کارکرد نهادهایی که از سوی امام برای محرومیت‌زدایی ایجاد شد چندان شناخته نشد. امام علی(ع) در نامه‌شان به مالک اشتر، چهار وظیفه را به ترتیب اولویت دریافت خراج،‌ جنگ با دشمنان و برقراری امنیت،‌ اصلاح امور مردم و عمران آبادی‌ها برای حاکمان برشمردند؛ اصلاح امور مردم یعنی محرومیت‌زدایی. اما ظاهرا در شرایط کنونی عمران بلاد و آبادی‌ها بر اصلاح امور مردم و محرومیت‌زدایی مقدم است.

علاوه بر این برخی نهادها مثل بنیاد مستضعفان در کنار فعالیت‌های خوبی که در عرصه خدمت‌رسانی داشتند به فعالیت‌های اقتصادی و درآمدزایی توجه نشان دادند. با این وصف این بخش از فعالیت‌های بنیاد مستضعفان نیز قابل تقدیر است و معلوم نبود اگر فعالیت بنیاد استمرار پیدا نمی‌کرد محرومان در شرایط کنونی از چه وضعیتی برخوردار بودند اما به نظر می‌رسد برای توفیق کامل فعالیت‌های این نهاد در عرصه خدمت‌رسانی به محرومان و مستضعفان استمرار روحیه جهادی از سوی مسئولان و نیروی انسانی شاغل در این مجموعه جزو ضرورت‌هاست تا نیت و هدفی که امام راحل از تشکیل چنین نهادهایی برای محرومیت‌زدایی داشتند،‌ تحقق پیدا کند. بنابراین به نظر می‌رسد نهادهای انقلابی برای توفیق در اهداف و فعالیت‌های خود دوباره به تجربه‌های اول انقلاب برگردند.

حسینعلی عظیمی

جهادگر سازندگی