داستان رنگ رخسار و سِرّ درون

این مشکل به اسم «اختلال اضطراب اجتماعی» یا «ترس اجتماعی» در علم روانپزشکی شناخته می‌شود که از جمله شایع‌ترین اختلالات اضطرابی است به گونه‌ای که افراد بسیاری را از طبقه‌های مختلف اقتصادی اجتماعی به خود دچار می‌کند.

دلیل این ترس چیست؟

این اختلال مانند اکثر اختلالات روانپزشکی از ترکیب علل جسمی و روانشناختی سرچشمه می‌گیرد. از یک طرف، به دلایل مختلف این باور در طول زندگی در ذهن افراد شکل می‌گیرد که انسان وقتی مورد توجه قرار می‌گیرد ممکن است به طرز آزارنده و آسیب‌زننده‌ای مورد انتقاد قرار بگیرد و همین باور، سبب ترس شدید از چنین موقعیت‌هایی می‌شود. از طرف دیگر مطالعات اخیر نشان داده‌اند در بخش‌هایی از مغز این افراد عملکرد مطلوب وجود ندارد و بعضی از مواد پروتئینی و هورمونی در مغز ایشان دچار اختلال ترشح شده است. جالب‌تر این که بدانید این اختلال بویژه وقتی منتشر و در موقعیت‌های مختلف باشد جنبه وراثتی قوی دارد. دانستن این نکات می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند که نگاه درستی به این اختلال داشته باشند

درمان اصلی در این اختلال استفاده از نوعی روش رفتاردرمانی به نام مواجهه‌سازی است. به طور خلاصه این روش، بر اساس این یافته علمی شکل گرفته است که اگر فرد در موقعیتی که از آن هراس دارد مکررا قرار بگیرد پس از چندی اضطراب وی کاهش می‌یابد و در نهایت از بین می‌رود. نکته مهم در این بین این است که اجتناب از موقعیت‌های جمعی و اضطراب زا مهم‌ترین عامل تداوم بخش این اختلال هستند و چه بسیار خانواده‌هایی که به خیال دلسوزی و مراقبت از کودک خود، سعی می‌کنند با رایزنی با اولیای مدرسه جلوی قرارگیری نوجوان در این موقعیت‌ها را بگیرند. غافل از این که این مسیر نتیجه‌ای جز مزمن شدن اختلال و عوارضی که به آن اشاره شد ندارد.

آیا دارو نیاز هست؟

دارو درمانی، درمان اصلی این اختلال نیست و همان‌گونه که ذکر شد درمان اصلی در این بین رفتاردرمانی توسط روانپزشک یا روان‌شناس بالینی است. اما گاهی پیش می‌آید که این اختلال به حدی آسیب‌زاست که مشارکت فرد در رفتاردرمانی را عملا غیر‌ممکن می‌سازد یا این‌که به دلایلی نیاز هست فرد درمانی سریع بگیرد، چرا که رفتاردرمانی ممکن است زمانبر باشد. در این شرایط عموما دارو به عنوان درمان کمکی استفاده می‌شود، ولی به محض تاثیر رفتاردرمانی و بهبودی مناسب، البته حتما با نظر روانپزشک، می‌تواند بتدریج کم و در نهایت قطع شود.

نقش خانواده‌ها در این اختلال

نقش مهم و موثر خانواده‌ها توجه به علائم ذکر شده از این اختلال در میان نوجوانان و کودکان است. خانواده‌ها همچنین در این مسیر باید به هشدارهایی که از طرف معلمان داده می‌شود توجه ویژه داشته باشند. نقش موثر دیگر ایشان اقدام فوری جهت درمان فرد است و کمک به این که او بتواند به موقع به روانپزشک یا روان‌شناس مراجعه کند. البته خوب است بدانید اگرچه درمان بیماران در دوره کودکی و نوجوانی موثرتر و کمک‌کننده‌تر است، اما اگر فردی بزرگسال نیز از این اختلال رنج می‌برد می‌تواند با مراجعه به روانپزشک یا روان‌شناس، درمان شود و در سال‌های باقی مانده از عمر خود از تجربه شیرین تعامل با دیگران لذت ببرد.

دکتر محمدرضا شالبافان - روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران