تحریم‌های جدید آمریکا نقض روح برجام است

آیا از سطح روابط اقتصادی میان ایران و اتحادیه اروپایی در دوران پسابرجام رضایت دارید؟

اگر همه طرف‌ها به طور کامل متن و روح برجام را اجرا می‌کردند، خیلی راضی‌تر بودم. زیرا این مساله می‌توانست منجر به افزایش سطح همکاری‌های اقتصادی شود. افزایش همکاری‌های اقتصادی نیز زمینه را برای ایجاد رابطه مبتنی بر اعتماد فراهم می‌کرد. وجود چنین رابطه‌ای برای ورود به گفت‌وگوها درخصوص مسائل حساس‌تری مثل حقوق‌بشر، ضروری است.

توافق هسته‌ای ایران در مقطع بسیار حساسی قرار گرفته است و دولت آمریکا به شیوه‌های مختلف به دنبال تضعیف آن بوده و به نظر می‌رسد که قصد خروج از آن را دارد. موضع اتحادیه اروپایی در قبال تداوم تخطی آمریکا از انجام تعهداتش در برجام و یا خروج از این توافق چیست؟

اتحادیه اروپایی همچنان به اجرای تعهدات خود تحت برجام ادامه می‌دهد و از آن دفاع می‌کند. برجام یک توافقنامه چندجانبه میان شش کشور به علاوه اتحادیه اروپایی است و شورای امنیت سازمان ملل نیز آن را تائید کرده است. بنابراین یک کشور نمی‌تواند به طور انفرادی به این توافق پایان دهد.

سیاست دولت آمریکا تاکنون این بوده که بدون خروج رسمی از برجام، تحریم‌های جدیدی را به بهانه‌های غیرهسته‌ای علیه ایران وضع می‌کند. ایران این مساله را نقض صریح متن و روح برجام می‌داند. از نظر اتحادیه اروپایی، وضع تحریم‌های جدید علیه ایران، نقض برجام هست یا خیر؟

قطعا نقض روح برجام است. اما فکر می‌کنم اگر تحریم‌های هسته‌ای بازنگردند، متن برجام نقض نمی‌شود.

گفتید که اتحادیه اروپایی از برجام دفاع می‌کند. این اتحادیه چگونه به تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران واکنش نشان می‌دهد؟

اگر آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کند، اتحادیه اروپایی چنین نخواهد کرد. تحریم‌های اتحادیه اروپایی علیه ایران به واسطه برجام برداشته شده‌اند. بنابراین تنها اگر ایران از پایبندی به توافق هسته‌ای دست بکشد، تحریم‌های اروپا بازمی‌گردند که البته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تائید کرده که ایران تاکنون به طور کامل به توافقنامه پایبند بوده است.

یک مقام ارشد وزارت خارجه ایران در حاشیه اجلاس کنفرانس امنیتی تهران گفت که «اروپایی‌ها باید ایران را قانع کنند که حتی بدون حضور آمریکا هم قادر به انجام تعهدات خود تحت برجام هستند.» این مقام همچنین اضافه کرد که «ایران قانع نشده است که اروپایی‌ها حتی قادر به حمایت از شرکت‌های خودشان در برابر تحریم‌های آمریکا باشند». اتحادیه اروپایی چگونه می‌تواند ایران را قانع کند که قادر است بدون آمریکا هم برجام را نجات دهد؟

برای پاسخ به سوال شما باید به سه نکته اشاره کنم؛ اول این‌که، اتحادیه اروپایی باید همچنان تداوم پایبندی ایران به برجام را زیر نظر داشته باشد. دوم این‌که، اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو آن باید اشکال مختلفی از جبران خسارت را ایجاد کنند تا به شرکت‌های اروپایی که مشغول تجارت با ایران هستند، اطمینان ببخشند. نکته سوم این‌که، اتحادیه اروپایی در چارچوبی وسیع‌تر باید به تشویق همه کشورها و بخصوص همه امضاکنندگان برجام، بپردازد تا به این توافق احترام بگذارند.

اما توضیح ندادید که اتحادیه اروپایی چگونه می‌تواند از شرکت‌های اروپایی که با ایران رابطه دارند حفاظت کند؟

ببینید سه راه برای تحقق این مساله وجود دارد: راه اول ایزوله کردن و حفاظت از شرکت‌هاست که با توجه به ارتباط و وابستگی بازارهای مالی جهانی به یکدیگر، تحقق آن بی‌نهایت دشوار است. راه دوم، تهدید آمریکا به تلافی‌جویی اروپا از شرکت‌های آمریکایی است که این راه اگرچه از لحاظ فنی ممکن است اما از لحاظ سیاسی، پیچیدگی‌های زیادی دارد. راه سوم نیز همانطور که اشاره کردم، مساله جبران خسارت است که شاید امکان‌پذیرترین شکل حفاظت از شرکت‌های اروپایی باشد.

می‌توانید درباره این راه، یعنی جبران خسارت، بیشتر توضیح دهید؟ آیا اتحادیه اروپایی منابع سیاسی و اقتصادی کافی برای اجرایی کردن آن دارد؟ اصلا تاکنون نمونه مشابهی از انجام این نوع حفاظت تجاری وجود داشته است؟

این مساله کاملا فنی است و من نمی‌توانم به آن پاسخ بدهم چون از جزئیات آن اطلاعی ندارم.

بحث مهمی در تهران جریان دارد و گفته می‌شود که این عادلانه نیست که ایران همچنان به طور کامل تعهداتش تحت برجام را اجرایی کند ولی از سوی دیگر، آمریکا از برجام خارج شود یا بدون خروج رسمی، از انجام تعهداتش سر باز بزند. در این حالت، آمریکا بدون اجرای تعهداتش از مزایای برجام بهره‌مند می‌شود ولی ایران با وجود انجام کامل تعهداتش، بهره‌ای از آن نمی‌برد. شما در این باره چه نظری دارید؟ آیا طرف‌های اروپایی برجام می‌توانند کاری کنند که هزینه عدم پایبندی آمریکا افزایش یابد؟

من فکر می‌کنم که اگر آمریکا از برجام خارج شود هم هوشمندانه نیست که ایران چنین کاری کند و توافق را ترک نماید. واضح است که برجام در درازمدت نیازمند پایبندی تمامی طرف‌هاست، اما به نظرم، در کوتاه‌مدت اگر ایران با دیگر اعضای برجام ائتلاف کند، منافعش بیشتر تامین می‌شود. دونالد ترامپ تا ابد در قدرت باقی نخواهد ماند!

مقام‌های ایرانی می‌گویند دستورالعمل‌های لازم به وزارت خارجه و سازمان انرژی اتمی کشور داده شده است تا در صورت خروج آمریکا از برجام آنها را اجرایی کنند. برای مثال ما روز پنجشنبه در روزنامه گزارش کردیم که یک مقام ارشد ایرانی در حاشیه کنفرانس امنیتی تهران از آمادگی سازمان انرژی اتمی برای افزایش سرعت برنامه هسته‌ای ایران در صورت خروج آمریکا از برجام سخن گفته بود. واکنش اتحادیه اروپایی به چنین اقدامی، یعنی افزایش سرعت برنامه هسته‌ای ایران در پاسخ به خروج آمریکا از برجام، چیست؟

پاسخ به این سوال نیز مشابه سوال قبلی است. اما اگر ایران بخواهد سرعت برنامه هسته‌ای خود را افزایش دهد، گمان می‌کنم که اتحادیه اروپایی نیز تحریم‌های خود را بازمی‌گرداند و کل برجام از هم شکافته خواهد شد.