زیر پای تهران چه خبر است؟‌

به عنوان مثال، دیروز فضای مجازی پر از هشدار بود؛ هشدارهایی درباره موش‌های آدمخوار که پس از زلزله کابوس خواهند شد. به همین دلیل در این گزارش خطرات احتمالی پس از زلزله را با چند کارشناس در میان گذاشتیم و آنها با انتقاد از گسترش شایعات، راهکار این حوادث را مطرح کردند.

ماجرای موش‌های تهران که بتازگی به خاطر زلزله سر زبان‌ها افتاده به چند سال پیش بر می‌گردد، یعنی آنها سال1950 میلادی و همزمان با ورود کالاهایی از کشور نروژ راهی تهران شدند و بسرعت زاد و ولد کردند. موش‌هایی که به گفته کارشناسان وزنشان حداقل 35 درصد بیشتر از همنوعان خود در دیگر شهرهای ایران است.

بدیهی است که عدد واحدی برای تعداد موش‌های تهران وجود ندارد اما سازمان جهانی بهداشت با توجه به برخی معیارها آماری را منتشر کرده است، به گواه این آمار در شهرهایی که موش‌ها جولان می‌دهند به اندازه هر انسان ده موش زندگی می‌کند.

آن‌طور که محمد‌حسین بازگیر، رئیس اداره محیط‌زیست شهر تهران به جام‌جم می‌گوید، آمار خاصی از تعداد موش‌های تهران در اداره محیط زیست وجود ندارد. بر اساس قانون متولی ساماندهی وضعیت حیوانات شهری مانند موش، گربه و ... شهرداری‌ است. در تهران چند عامل دست به دست هم داده‌‌اند که اوضاع بر وقف مراد موش‌ها باشد و جمعیت آنها از کنترل خارج شود.

مهرداد حلوایی، دکترای کنترل آفات شهری و صنعتی هم به جام‌جم می‌گوید: آمار سازمان بهداشت جهانی مبنای علمی دارد و می‌شود حدود تقریبی از تعداد موش‌های پایتخت را به دست آورد.

مسئولان در چند سال اخیر آمارهای متفاوتی از تعداد این جوندگان را مطرح کرده‌اند‌. در این آمارها تعداد موش‌ها از دو میلیون تا 50 میلیون متغیر بوده است اما آن‌طور که دبیر پیشین کمیته دفع آفات شهری و صنعتی شهرداری تهران می‌گوید تعداد موش‌های پایتخت قطعا بیش از 40 میلیون است.

موش‌های مزاحم

یکی از مهم‌ترین معضلاتی که در رابطه با اتفاقات بعد از زلزله مطرح است و می‌تواند یکی از فجیع‌ترین بخش‌های داستان زلزله تهران هم باشد، وجود جمعیت میلیونی موش‌های ساکن در لایه‌های زیرین زمین پایتخت است. موش‌هایی که در رابطه با کنترل آن کار چندانی صورت نگرفته است و همان کارهای صورت گرفته هم به نتیجه دلخواه نرسیده است.

روش‌هایی مثل تفنگ بادی و عقیم‌سازی، روش‌های پایه‌ای و پایلوتی بودند که مدتی در شهر اجرا می‌شد؛ روش‌هایی که به باور مهرداد حلوایی فقط می‌شود به صورت آزمایشی به آن نگاه کرد و فقط در شهرهای کوچک می‌تواند جواب بدهد.

او به جام‌جم می‌گوید، در شهری مثل تهران که تراکم جمعیتی بالایی دارد، این روش‌ها هزینه‌بر و غیرعملی است.

دبیر پیشین کمیته دفع آفات شهری و صنعتی شهرداری تهران، استفاده از تجربیات دیگر کشورها را موثر می‌داند و به جام‌جم می‌گوید: موضوعی که در تمام دنیا به آن رسیده‌اند و اجرا می‌کنند،بحث دفع بهداشتی و ساماندهی شده پسماند است.موضوعی که محمد حسین بازگیر هم به آن اشاره صریحی دارد.

او می‌گوید: سبک زندگی شهروندان تهرانی اشتباه است. کافی است یک بار در خیابان‌های این شهر گشتی زده باشید تا متوجه باقیمانده غذای رهگذران در گوشه و کنار شهر ‌شوید. ته‌ مانده غذایی که منبع تغذیه بسیار مناسبی برای موش‌های پایتخت است.

پسماندهای شهری تنها منبع غذایی موش‌های پایتخت نیستند بلکه می‌توانند مانع دفع سموم هم باشند.

مهرداد حلوایی با اشاره به این نکته می‌گوید: وقتی یک میوه‌فروش کاهوهایش را در جوی‌های شهری می‌ریزد، عملا ماده خنثی‌کننده سموم را در اختیار موش‌ها قرار می‌دهد تا جمعیت آنها افزایش پیدا کند.

در این بین شهروندان باید مراقب رفتارشان باشند، زیرا افزایش تعداد موش‌ها خطرات زیادی در پی دارد حتی پس از وقوع زلزله.

حلوایی در این باره می‌گوید: در زمان زلزله وقتی زیرساخت‌های شهری نابود می‌شود، موش‌ها دیگر غذایی در جوی‌ها پیدا نمی‌کنند، زیرا انسان‌هایی نیستند که بخواهند آن غذا را در اختیارشان قرار بدهند. چون موش‌ها حیوانات همه‌چیزخواری هستند و براحتی می‌توانند رژیم غذایی‌شان را تغییر دهند به همین دلیل باید مراقب افزایش جمعیت آنها بود.

سیر نزولی بهداشت محیط

به گفته حلوایی، در زمان زلزله سطح بهداشت محیط به پایین‌ترین حد ممکن خودش می‌رسد، زیرا عملا سیستم آبرسانی قطع می‌شود. وقتی هم که آب نباشد، بیماری‌های محیطی خودش را نشان می‌دهد، چون موش‌ها ناقل 35 نوع بیماری هستند و دسترسی به آب هم در زمان رخداد زلزله بسیار مشکل است. بیماری‌‌هایی همچون طاعون هم می‌تواند ارمغان دیگری از این جوندگان پایتخت‌نشین باشد.

راه‌حل اما ساده است، هرچند اجرای آن مشکل. دبیر پیشین کمیته دفع آفات شهری و صنعتی شهرداری تهران می‌گوید: راه‌حل نخست فرهنگسازی برای مردم جهت دفع بهداشتی زباله‌هایشان است. دوم، برخورد قاطع با افرادی است که قوانین زیست محیطی را نقض می‌کنند.

آب فقط برای حیات

اگر از مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت نیرو از مهم‌ترین معضل بعد از زلزله احتمالی تهران‌ بپرسید، آبرسانی به شهروندان را مهم‌ترین اولویت سازمانش می‌داند.

میثم جعفرزاده به جام‌جم می‌گوید: مشکل اساسی که ما به عنوان وزارت نیرو در حال بررسی‌اش هستیم، طرح آبرسانی شهر تهران است‌، چون براساس استاندارد ما باید تا سه روز اول به ازای هر نفر سه لیتر آب شرب در نظر بگیریم.

او با بیان این‌که وزارت نیرو طرح آبرسانی اضطراری را با عنوان طرح جامع در مدیریت بحران از چند سال پیش آغاز کرده، می‌گوید دو سال است مطالعات این طرح تمام شده و قرار است در 350 نقطه در تهران برای مواقع اضطرار آب ذخیره شود.

جعفرزاده با اشاره به لزوم ایجاد مدیریت جدید می‌گوید؛ برنامه وزارت نیرو این است شرایطی را فراهم کند که هر محله بتواند آب موردنیاز خود را تامین کند. البته این شرایط در مواقعی است که تمام خطوط آبرسانی و سدها از بین رفته باشد.

این طرح به این گونه است که آب در این مخازن ذخیره و ورودی و خروجی بسته می‌شود به صورتی که مدام آب در مخزن‌ها وجود دارد و با این سیستم می‌توان آب را به محله‌ها انتقال داد.

گسل‌های بی‌ربط

یکی دیگر از شایعاتی که در فضای مجازی به آن دامن‌زده می‌شود و سبب‌ساز افزایش ترس برخی شهروندان است، این است که فعالیت گسل‌ها به یکدیگر ارتباط دارد، یعنی با فعال شدن گسل ماهدشت امکان فعال شدن گسل‌های تهران نیز هست،اما کارشناسان‌ تاکید می‌کنند فعالیت گسل شهرهای مختلف نمی‌تواند تاثیری روی یکدیگر داشته باشد.

استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و پوکی خاک و نشست زمین دیگر تهدیداتی است که با زلزله احتمالا بر سر شهروندان پایتخت آوار خواهد شد، اما درباره همه این موارد چاره‌اندیشی‌هایی صورت گرفته که خود شهروندان عامل اصلی به نتیجه رسیدن این چاره‌اندیشی‌ها هستند.

میثم اسماعیلی - جامعه