موش‌کشی؛ عملیات روزانه پایتخت

از همان وقتی که اجدادشان، با کشتی‌های باری به خلیج فارس رسیدند، همان موقع که کشتی در ساحل جنوب پهلو گرفت و مسافرهای تازه از راه رسیده نروژی، آفتاب جنوب را تاب نیاوردند و راهی نقاط دیگر کشور شدند. از همان زمان پای نسل‌های بعدی موش‌های قهوه‌ای به پایتخت هم باز شد. آنها اما آمدند، ماندند و نرفتند. تهران، دوست‌داشتنی‌ترین محل زندگی‌شان شد تا جایی که جمعیت‌شان روز به روز زیادتر شد؛ آنقدر که آمارهای رسمی از جمعیت یک میلیون و چهارصد هزار نفری آنها خبر می‌دهد و غیررسمی‌ها از عدد و رقمی چند برابر.

این وسط هر چقدر جمعیت موش‌ها زیر پای شهروندان زیاد شد، گله و شکایت‌ها از حضورشان هم بیشتر شد. آنقدر که مسئولان شهری را بیش از پیش به فکر مقابله با آنها انداخت؛ مقابله‌ای پردردسر با انواع و اقسام روش‌های شیمیایی، فیزیکی و مکانیکی. بهانه‌ای که باعث می‌شود یک روز با اعضای یکی از تیم‌های مقابله با جانوران موذی شهر تهران همراه شویم و در کوچه و خیابان‌های منطقه 15 تهران به دنبال موش بگردیم؛ در حوالی خیابان شهید رضایی (منصور سابق).

به دنبال هم‌نسلان موذی کپل

اینجا خبری از کپل، نارنجی، عینکی، خوش‌خواب نیست! شخصیت‌های دوست داشتنی شهر موش‌ها را باید در همان شکل و شمایل جذاب روزهای کودکی مان، به حال خود بگذاریم و مثل بچه‌های تیم اتلاف موش، در حاشیه جدول خیابان‌ها، کنج نهرها و زیر پل‌های فلزی دنبال هم نسلان موذی آنها بگردیم. نگاهمان را از روی طعمه‌های سمی که در جستجویشان یکی یکی در منافذ مختلف مثل یک خوان، پیش رویشان گسترده شده بگذرانیم و برای شکار آنها آماده شویم. آنها اما حس ششم قوی‌تری دارند، آفتابی نمی‌شوند انگار که بو کشیده باشند حضور ما و نیروهای اتلاف موش را.

بچه‌های اکیپ مبارزه با جانوران موذی اما دستشان را خوانده‌اند، حالا که موش‌ها خودی نشان نمی‌دهند، آنها به دنبال رد و نشان موش‌ها هستند، نشانی هم سرراست است؛ اینجاست که هر منفذ و روزنه‌ای که بتواند برای موش‌ها خانه باشد، با روزنامه پوشانده می‌شود. اطلاعات بیشتر را از زبان علی جوینده بخوانید؛ سرپرست یکی از گروه‌های اتلاف موش منطقه 15. جوان 22 ساله‌ای که از سه سال پیش با جمعیت موش‌های تهران سروکله می‌زند: «طبق برنامه‌ای که از پیش تعیین شده، ما از اولین روز هفته کارمان را شروع می‌کنیم. شنبه، روز شناسایی کلونی فعال موش‌هاست. بچه‌ها در فازی که برایشان تعیین شده، پیمایش دارند و منافذی که در مسیر وجود دارد شناسایی شده و انسداد غیرمقاوم با روزنامه برایشان انجام می‌شود.»

اما چرا انسداد غیرمقاوم؟ جوینده در جواب می‌گوید: «به این طریق ما خیلی زود متوجه می‌شویم که داخل آن منفذ موش زندگی می‌کند یا نه. یعنی با جابه جایی روزنامه به این نتیجه می‌رسیم که موش یا وارد منفذ شده یا خارج. اگر این اتفاق افتاد که طعمه‌گذاری انجام می‌شود و اگر روزنامه جابه‌جا نشده بود، به این نتیجه می‌رسیم که کلونی غیرفعال است و انسداد غیرمقاوم انجام می‌شود تا در آینده به محلی برای زندگی موش‌ها تبدیل نشود.»

نارنجی‌پوش‌ها علیه موش‌ها

در تقویم کاری بچه‌های تیم اتلاف موش، دومین روز هفته روز طعمه‌گذاری و نصب بنرهای هشداردهنده‌ای است که از وجود طعمه‌های مسموم در محل خبر می‌دهند. روزهای بعدی هم، زمانی است برای بررسی وضعیت طعمه‌ها و جمع کردن لاشه‌های احتمالی و طعمه‌گذاری مجدد.

در حاشیه خیابان شهید رضایی، کنار مغازه‌های کوچک و بزرگی که از سال‌ها پیش قد کشیده‌اند کنار خیابان، بچه‌های تیم اتلاف موش با لباس‌های نارنجی رنگ، کلاه، ماسک و تجهیزات ویژه، بدون توجه به نگاه کنجکاو عابران به کارشان مشغولند. تماشاچی‌هایی که البته صبر و حوصله‌شان به اندازه بچه‌های تیم نیست؛ شاید به همین دلیل است که بعد از چند دقیقه تماشا، راه کج می‌کنند و دنبال کار و باری می‌روند که بعضی وقت‌ها آب به آسیاب ازدیاد جمعیت موش‌ها می‌ریزد. شاهد ادعای ما میوه فروشی است که چند متر جلوتر، برگ‌های کاهو و میوه‌های پلاسیده‌اش را روانه جوی آب می‌کند؛ همان جایی که بچه‌های تیم اتلاف موش طعمه‌گذاری کرده‌اند. میوه‌ها و کاهوهایی که در روند مقابله با موش مثل یک پادزهر عمل می‌کنند. جوینده در این باره می‌گوید: «در محیط شهری ما بزرگ‌ترین ضربه‌ای که در بحث کنترل شیمیایی به روند مبارزه وارد می‌شود، از ناآگاهی شهروندان سرچشمه می‌گیرد. این پسماندهای خانگی و شهری که اصناف تولید می‌کنند وقتی واردجوی آب می‌شود، به منبعی برای تامین ویتامین‌ها در بدن موش تبدیل می‌شود.»

دور باطل مبارزه با موش

چرخه باطل مبارزه با جمعیت موش همین جاست که شکل می‌گیرد؛ وقتی که طعمه‌های سمی باعث خونریزی شدید در بدن موش‌ها می‌شوند و مواد غذایی مثل پادزهر ویتامین‌های لازم برای انعقاد خون را برای آنها به وجود می‌آورند. آن وقت کار علی جوینده و همکارانش دور باطلی است که نتیجه‌اش کاهش جمعیت موش‌ها نخواهد بود.

این قاعده البته شامل حال همه شهروندان نمی‌شود؛ این وسط هستند افرادی که نه‌تنها از حضور موش‌ها ناراضی‌اند که برای کاهش جمعیت‌شان، پیشقدم می‌شوند و با نشان دادن کلونی‌های آنها به بچه‌های تیم، کمک می‌کنند. عموحسن پیرمردی است که چند پلاک آن طرف‌تر از میوه‌فروشی خیابان شهید رضایی، خشکشویی دارد. از صبح که بچه‌های تیم اتلاف را با لباس‌های نارنجی رنگشان دیده، با آنها همراه شده تا نقاط تجمع موش‌ها را به آنها نشان بدهد؛ منافذ بزرگی که به قول خودش خانه موش‌ها هستند. موش‌هایی که به قول او حالا دیگر فست‌فودخور شده‌اند و چاق و چله. او رد موش‌ها را به بچه‌های تیم نشان می‌دهد؛ یکی از این جاها، قسمت زیرین پل فلزی بلندی است که روی جوی آب، از این سر تا آن سر خیابان کشیده شده و با هربار عبور ماشین‌ها، ناله می‌کند و سروصدا راه می‌اندازد.

دسترسی به قسمت زیرین این پل، اما کار ساده‌ای نیست. اینجاست که بچه‌های تیم اتلاف باید دست به کار شوند، ما آنها را در این عملیات طعمه‌گذاری همراهی می‌کنیم. آن هم وقتی که با دقت طعمه‌های کوچک و بزرگ قرمز رنگ را به سیم‌های مفتول وصل می‌کنند و سیم‌ها را از پل، به سمت پایین آویزان. طعمه‌گذاری هرچند قدم تکرار می‌شود و به این ترتیب سفره‌ای خوشرنگ و بو، پیش روی موش‌هایی که زیر پل فلزی خانه کرده‌اند، گسترده می‌شود. نتیجه این عملیات، اما امروز مشخص نمی‌شود، برای رسیدن به نتیجه باید تا آخر هفته منتظر بمانیم و یک بار دیگر با اکیپ همراه شویم. وقتی طول مسیر طعمه‌گذاری‌شان را در جستجوی یافتن لاشه‌ها بالا و پایین می‌کنند. روزی که علی جوینده و همکارش از وسایل دیگری استفاده می‌کنند، از آهک و اسپری حشره‌کش برای ضدعفونی کردن محل و پلاستیک‌های مشکی رنگ برای برداشتن لاشه‌ها. آنها لاشه‌ها را با دقت و به صورت جداگانه در کیسه‌های پلاستیکی می‌گذارند کیسه‌هایی که تا چند ساعت دیگر، از مرکز دفع زباله‌های ضدعفونی سردر می‌آورند.

این البته پایان کار اکیپ مبارزه با موش نیست، حالا وقت استفاده از ابزارهای دیگری است که اعضای اکیپ همراهشان دارند؛ ماله و سیمان برای انسداد مقاوم منافذ کلونی‌های فعال. پروسه‌ای که هر دو ماه یک بار در هر فاز اجرا می‌شود و با این حال اگر می‌بینید که هنوز در کوچه و خیابان‌های محله شما موش زیاد است، بهتر است حداقل این بار پیکان انتقاد را به سمت خودتان بگردانید. خودتان و همسایه‌هایی که یکی از سه عامل اصلی ازدیاد جمعیت موش‌ها را برای آنها فراهم می‌کنید؛ غذا! عاملی که وقتی در کنار زیستگاه و آب قرار می‌گیرد، بقای نسل مهمانان ناخوانده تهران را تا سال‌های سال تضمین می‌کند.

مینا مولایی