دلیل وقوع زلزله‌های پی‌ در پی ایران چیست؟ + عکس

به گزارش جام‌جم آنلاین به نقل از کجارو، 500 کشته و ۶۰۰۰ زخمی ارمغان مهمان ناخوانده شب یکشنبه بیست و دوم آبان برای مردم استان کرمانشاه بود. زلزله ۷.۳ ریشتری سرپل ذهاب نیمی از کشور را به لرزه درآورد و در مدت ۳۰ ثانیه باعث تخریب زیرساخت‌‌های شهری و بی‌خانمانی ۷۰,۰۰۰ نفر شد. این زلزله بار دیگر موج نگرانی را درباره زلزله‌های بعدی در سایر شهرهای کشور ایجاد کرد.

علاوه بر خسارت‌های به جای مانده از این رویداد طبیعی، پس‌لرزه‌ها نیز باعث بغرنج‌تر شدن وضعیت شدند. البته طبق اعلام کارشناسان پژوهشگاه بین المللی زلزله‌شناسی و مهندس زلزله رخداد زلزله شدید با بزرگای بیش از ۶ ریشتر سبب وقوع پس لرزه‌های زیادی می‌شود که نمونه آن زلزله ۵ دی ماه ۱۳۸۲ بم بود که پس لرزه‌های آن حدود ۲ سال ادامه یافت. بنابراین، پیش‌بینی شده بود که تعداد پس‌لرزه‌های زلزله ازگله و سرپل ذهاب در کرمانشاه نیز طی ۲ هفته پس از رخداد آن قابل ملاحظه بوده و حداقل تا یک سال آینده در پیرامون همان پهنه کانونی در دشت ذهاب ادامه یابد.

روند پس‌لرزه‌های بزرگ و کوچک ادامه داشت تا اینکه وقوع زلزله ۶.۲ ریشتری در عمق ۱۰ کیلومتری هجدک کرمان این سوال را در ذهن‌ها ایجاد کرد که آیا وقوع زلزله کرمانشاه باعث فعال شدن گسل‌‌ها و وقوع زلزله‌های بزرگ سریالی شده است؟

طبق گزارش پژوهشگاه زلزله، استان کرمان در محل تقاطع سیستم‌های گسلی با امتداد شمال-جنوب (گسل‌های نایبند، لکرکوه و سبزواران) و امتداد شمال باختر-جنوب خاور (گسل‌های کوهبنان، گلباف، شهربابک) و امتداد خاور (گسل بشاگرد) قرار گرفته است. از اینرو، احتمال وقوع زلزله‌های مخرب در محل تقاطع این گسل‌ها بسیار زیاد است. به عبارت دیگر، سیستم‌های گسلی فعالی که در امتدادهای مختلف قرار گرفته و یکدیگر را قطع می‌کنند، باعث ایجاد گره‌های تکتونیکی می‌شوند؛ در این گره‌ها، به علت قرار گرفتن بلوک‌های سنگی در مقابل گسل‌ها، امکان تجمع انرژی و بروز زلزله‌های مخرب بسیار زیاد است.

طبق اظهارات دکتر زارعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله به طور مستقیم ارتباطی بین گسل‌ها و زلزله‌های کرمانشاه با زلزله‌های کرمان یا سایر نقاط کشور وجود ندارد. وی در ادامه اظهارات خود در مورد زلزله‌های کرمان افزود:

از تاریخ دهم آذرماه سال جاری توالی زلزله‌ها در ۵۰ کیلومتری شمال کرمان آغاز شده و دو زلزله ۶ ریشتری در ادامه این پس‌لرزه‌ها هستند.

طبق بررسی‌های روی شباهت و ویژگی‌های زلزله‌های اخیر، زمین‌لرزه‌های جدید نتیجه از جابجایی گسیختگی است و قطعه‌های مختلف روی گسل به تدریج تکان می‌خورند. همچنین، دکتر زارع در گفته‌های خود بر این نکته تاکید کرد که کاهش قدرت پس‌لرزه‌ها پس از زلزله اصلی تصور غلطی است و احتمال وقوع زلزله‌های بزرگ پی در پی دور از انتظار نیست. علت این امر نیز مرزهای جدیدی است که در گسل‌های شکسته شده ایجاد شده و احتمال شکستن مرزهای جدید با قدرت مشابه وجود دارد؛ به عبارت دیگر، این قطعه‌های گسلی مانند قطعه‌های یک پازل دومینویی عمل می‌کنند و با شکستن یک قطعه و ضربه به قطعه همجوار، سایر قطعه‌ها نیز به حرکت در می‌آیند. در این سه زمین‌لرزه بیش از اندازه یک زمین‌لرزه هفت ریشتری انرژی آزاد شده است.

وی در پایان در مورد علت افزایش وقوع زمین‌لرزه در جایجای کشور و ارتباط بین ‌آن‌ها افزود:

با توجه به میزان تغییر شکلی که در پوسته زمین به وجود آمده و کوتاه شدن این پوسته به صورت لرزه‌ای آزاد می‌شود و به شکل زلزله خود را نشان می‌دهد. در بعضی مواقع این پدیده به صورت مداوم و آرام اتفاق می‌افتد، ولی در برخی نیز توام با سکون است. ولی در هر صورت باید این پدیده کوتاه‌شدگی توام با لرزه اتفاق بیفتد. از آنجایی‌که در ۲۰ سال گذشته فقط دو زلزله با بزرگای هفت در ایران به وقوع پیوسته، بنابراین، در هر دهه می‌توان انتظار زلزله‌ای با این قدرت را با توجه به میزان تغییر شکل پوسته زمین در داخل ایران داشت و زلزله‌های اخیر در واقع جبران آن دوره سکون هستند.

البته پیش‌تر نیز حوادث مشابهی در سایر نقاط دنیا نیز اتفاق افتاده است؛ برای مثال، در سال ۱۹۹۲ زلزله‌ای به بزرگی ۷.۳ ریشتر در لندرز کالیفرنیا به وقوع پیوست و سه ساعت بعد زلزله دیگری در ابعاد ۶.۵ ریشتر در فاصله ۴۰ کیلومتری از محل زلزله اول تکرار شد. در سال ۲۰۰۴ نیز دو زلزله در ابعاد ۹.۱ و ۸.۷ ریشتر به فاصله کمی از یکدیگر در اندونزی به وقوع پیوستند.

گفتنی است وقوع زلزله‌های بزرگ در طول سال‌های گذشته در اقصی نقاط جهان بحث در مورد وقوع زلزله‌های پی در پی داغ کرده است و نتیجه یافته‌ها حاکی از آن است که حتی با وجود احتمال کم این امکان وجود دارد.

در مجموع، بر اساس شواهد می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که هیچ دلیل و سندی مبنی بر ارتباط زلزله‌های اخیر ایران با یکدیگر وجود ندارد؛ همچنین، طبق نتایج بررسی‌ها روی گسل‌ها و زلزله‌های ایران و پوسته کره زمین، وقوع این زمین‌لرزه‌های سریالی پس از بیست سال سکون برای تخلیه انرژی زمین غیرقابل اجتناب است.

البته وقوع چنین حادثه‌ای برای تهران نیز با وجود گسل‌های متعدد (مُشا - فَشَم، گسل شمال تهران، گسل نیاوران، گسل تِلو پایین، گسل محمودیه، گسل شیان و کوثر، گسل شمال ری، گسل جنوب ری، گسل کهریزک، گسل گرمسار، گسل پیشوا، گسل پارچین) چندان دور از انتظار نیست؛ زیرا، داده‌ها نشان می‌دهد که در تهران حدود هر ۱۵۸ سال یک زمین‌لرزه اتفاق می‌افتد و آخرین زلزله برجسته پایتخت مربوط به سال ۱۸۳۰ میلادی و به بزرگی ۷.۲ ریشتر است.