اولین ملاقات مادر و فرزند با کمک سونوگرافی

نکته بسیار مهم این است که اگر کارشناسان این رشته، مهارت کافی نداشته باشند، علاوه بر این که مانع تشخیص درست پزشک می‌شوند، به بیمار نیز به دلیل آسیب‌های وارده از اشعه، ضرر قابل توجه می‌رسانند.

این دغدغه‌ها برای بارداران که ناگزیر به انجام چند بار سونوگرافی برای آگاهی از سلامت و جنسیت فرزندشان هستند، بسیار آشناست. به همین دلیل،‌ پای صحبت دکتر محمد کریمی، رادیولوژیست نشستیم تا به پرسش مادران در ارتباط با سونوگرافی بارداری پاسخ دهیم.

اولین سونوگرافی بارداری

زنان باردار به محض شک یا اطلاع از بارداری خود دوست دارند سونوگرافی انجام دهند, ولی بهتر است اولین سونوگرافی در هفته ششم تا هفتم بارداری انجام شود. منظور این است که شش هفته از آخرین دوره قاعدگی گذشته باشد چون ملاک سن بارداری، اولین روز آخرین قاعدگی است. در این زمان، قطعا از طریق سونوگرافی، یک جنین زنده و دارای ضربان قلب، داخل رحم تشخیص داده می‌شود و به طور دقیق سن بارداری تعیین می‌شود.

اگر زودتر مراجعه شود، هرچند بارداری داخل رحم به شکل یک حفره بارداری تشخیص داده می‌شود، ولی ممکن است هنوز جنین یا ضربان قلب آن قابل رویت نباشد و مجبور شوند یک تا دوهفته دیگر، دوباره سونوگرافی کنند که هزینه اضافی دارد.

تائید سلامت جنین، نه با سونوگرافی اول!

　اولین سونوگرافی به شرط این که بموقع و توسط متخصص انجام شده باشد، حالت طبیعی و داخل رحم بودن بارداری، تعداد جنین‌ها، زنده بودن جنین، وجود یا نبود خونریزی اطراف ساک بارداری و یک سری اطلاعات دیگر را نشان می‌دهد، ولی اگر منظورتان از سلامت جنین، نداشتن ناهنجاری است باید عرض کنم، این موارد در سونوگرافی‌های انتهای سه ماهه اول و در سه ماهه دوم بارداری بررسی می‌شود. البته یک سری اختلالات در ابتدای بارداری هم قابل تشخیص است.

پسر است یا دختر؟

تعیین جنسیت از هفته 14 امکانپذیر است، ولی معمولا این کار در سونوگرافی 18 هفتگی انجام می‌شود که دقت آن نزدیک به صددرصد است. البته امروزه بسیاری از رادیولوژیست‌ها می‌توانند حتی در سه ماهه اول در هفته 12 هم جنسیت را با اطمینان بالای 80 تا 90 درصد تعیین کنند.

تشخیص نقص آشکار با سونوگرافی

هر آنچه یک نقص آشکار در یک عضو یا ارگان از مغز تا پاها باشد، به وسیله سونوگرافی قابل تشخیص است. البته این موارد در سونوگرافی آنومالی اسکن و نه سونوگرافی معمول بارداری بررسی می‌شوند. همچنین برخلاف تصور عمومی، سونوگرافی قادر به تشخیص همه بیماری‌ها و ناهنجاری‌های جنین نیست و نباید چنین انتظاری داشت.

بارداری در چند قاب سونوگرافی

　امروزه معمولا پنج نوبت سونوگرافی در بارداری‌های بدون عارضه انجام می‌شود:

 اوایل بارداری اولین سونوگرافی برای تعیین داخل رحم بودن بارداری و رد حاملگی خارج رحمی، تعداد جنین‌ها، زنده بودن جنین، سن دقیق بارداری و تخمین تاریخ زایمان انجام می‌شود.

 دومین سونوگرافی در هفته 11 تا 14 بارداری است که جزئی از غربالگری نوبت اول است و در آن، سندرم داون و برخی ناهنجاری‌های ژنتیک دیگر غربالگری می‌شود.

 سومین سونوگرافی یا غربالگری دوم همان سونوگرافی آنومالی یا بررسی ناهنجاری‌های جنین است که در سه ماهه دوم و معمولا حوالی هفته 18 بارداری انجام می‌شود و طی آن رادیولوژیست با جزئیات بیشتری تمام اعضای جنین را بررسی می‌کند.

 سونوگرافی چهارم برای بررسی مناسب بودن رشد جنین، معمولا حوالی هفته سی‌ام انجام می‌شود.

 سونوگرافی پنجم در انتهای سه ماهه سوم و اواخر بارداری با تشخیص موقعیت ونحوه قرارگیری جنین در داخل رحم، جفت و تخمین وزن جنین در تعیین نوع زایمان نقش حیاتی دارد.

تشخیص حاملگی خارج رحمی

　وقتی نسبت به وجود حاملگی خارج رحمی در اوایل بارداری شک وجود دارد یا جنین یا ضربان قلبش در سونوگرافی از روی شکم در زمان مناسب دیده نمی‌شود، سونوگرافی واژینال انجام می‌شود؛ همچنین اندازه‌گیری طول دهانه رحم و باز و بسته بودن آن و تعیین دقیق وضعیت لبه تحتانی جفت نسبت به دهانه رحم در مواردی که از روی شکم قابل قضاوت نیست، در این زمان انجام می‌شود.

سونوگرافی، جنین را اذیت می‌کند!

هیچ پژوهش معتبری که نشان از ضرر داشتن سونوگرافی (معمولی یا سه‌بعدی) برای جنین یا مادر داشته باشد، تاکنون ارائه نشده است.

البته با وجود این که سونوگرافی ضرر اثبات شده‌ای ندارد، ولی نباید مادران باردار در موارد غیرضروری درخواست سونوگرافی داشته باشند. همچنین سونوگرافی به شرطی ضرر ندارد که توسط متخصص رادیولوژی که دانش و مهارت تخصصی استفاده از این دستگاه را دارد، انجام شده باشد.

متاسفانه در سایه نبود نظارت وزارت بهداشت، یک سری واردکنندگان دستگاه سونوگرافی دستگاه‌های بی کیفیت خود را به همکاران متخصص زنان داده اند و برخی از آنها بدون این که علم و مهارت کافی داشته باشند، در هر بار مراجعه زنان باردار و غیرباردار مبادرت به انجام سونوگرافی و اخذ وجه می‌کنند.

پونه شیرازی

جام‌جم