اقلیم کردستان و آینده مبهم

همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان یک طرح کاملا تعریف شده است که مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان از سال 2005 برای جدایی این اقلیم از پیکره عراق برنامه‌ریزی کرده است.

رئیس اقلیم کردستان پس از سرنگونی رژیم بعث عراق در سال 2003 میلادی درصدد عملیاتی کردن رویای پدر خود، ملا مصطفی بارزانی برآمد. ملا مصطفی بارزانی از سال 1970 و زمانی که به فلسطین اشغالی سفر کرد، موضوع تشکیل یک کردستان بزرگ را با مقامات رژیم صهیونیستی مطرح کرد که مورد استقبال قرار گرفت.

پس از قرارداد 1975 الجزایر میان ایران و رژیم بعث عراق، رویای ملا مصطفی بارزانی نقش بر آب شد، اما فرزند وی مسعود بارزانی از سال 2003 در اندیشه عملیاتی‌کردن این رویای قدیمی برآمد.

لابی صهیونیستی نیز در طول 14 سال گذشته همواره یکی از حامیان اصلی جدایی اقلیم کردستان از پیکره عراق بود و طرح «جو بایدن» معاون سابق رئیس‌جمهور آمریکا ناظر بر همین اصل است. جو بایدن اعتقاد دارد برای تامین امنیت پایدار رژیم صهیونیستی و گسترش حوزه نفوذی اسرائیل باید کشورهای عرب منطقه را تجزیه کرد. از سوی دیگر، شرایط داخلی عراق و درگیر شدن دولت مرکزی با گروهک‌های تروریستی،رئیس اقلیم کردستان را برای اجرایی کردن طرح جو بایدن وارد عمل کرد.

همه‌پرسی اخیر اقلیم کردستان نه‌تنها با مخالفت جامعه جهانی مواجه شد، بلکه احزاب اسلامی کردستان عراق نیز با این همه‌پرسی مخالفت کردند؛ زیرا رهبران احزاب اسلامی این همه‌پرسی را مغایر با منافع مردم کردستان عراق می‌دانند. دولت‌های عراق، جمهوری اسلامی ایران وترکیه بلافاصله واکنش نشان دادند ومرزهای هوایی خود را به روی هواپیماهای اقلیم کردستان بستند. هر یک از این کشورها، نگرانی‌های خاص خود را نسبت به جدایی اقلیم کردستان از عراق دارند، زیرا جدایی کردستان به بروز یک بحران جدید در منطقه منجر خواهد شد. از آنجا که رژیم صهیونیستی از سال‌ها پیش برای احداث پایگاه نظامی در اقلیم کردستان برنامه‌ریزی کرده، لذا این نگرانی وجود دارد اگر رژیم صهیونیستی دست به احداث پایگاه نظامی بزند، منطقه شاهد یک بحران جدید خواهد بود.

دولت ترکیه به‌دلیل این‌که بیش از 20 درصد از جمعیت این کشور را کردها تشکیل می‌دهند و نگاه آنان کاملا به اقلیم کردستان دوخته شده، از تاثیرات جدایی اقلیم کردستان بر جامعه ترکیه بشدت نگران است. از این‌رو سه کشور اطراف عراق یعنی ایران، ترکیه و سوریه یک سلسله تصمیماتی برای تقابل با پیامدهای خطرناک تجزیه اقلیم کردستان از پیکره عراق اتخاذ کردند.

به نظر می‌رسد مسعود بارزانی اگر بر تصمیم خود برای جدایی اقلیم کردستان اصرار ورزد با چالش‌های داخلی و منطقه‌ای غیرقابل پیش‌بینی و در آینده نیز با یک جنگ داخلی میان احزاب اسلامی وملی مواجه خواهد شد، ضمن این‌که ساکنان عرب و ترکمن‌های استان کرکوک حاضر نیستند زیر بار حاکمیت اقلیم کردستان قرار گیرند.

رهبران اقلیم کردستان قصد دارند با استفاده از قوه قهریه، استان نفتخیز کرکوک را به اقلیم کردستان منضم کنند که این امر با ماده 140 قانون اساسی عراق مغایرت دارد. از سوی دیگر، این احتمال وجود دارد کشورهای ایران،عراق و ترکیه علاوه بر محاصره اقلیم کردستان به‌طور مشترک دست به عملیات نظامی مشترکی علیه این اقلیم بزنند. در آن صورت رهبران اقلیم کردستان نه‌تنها در یک بحران داخلی گرفتار خواهند شد، بلکه امتیازاتی را که تاکنون از دولت مرکزی عراق دریافت می‌کردند، ازدست خواهند داد. شرایط اقلیم کردستان اکنون وارد مرحله حساسی شده و چون جامعه جهانی در شرایط فعلی آماده پذیرش یک دولت جدید در منطقه نیست، پس همه‌پرسی جدایی اقلیم کردستان با بن‌بست مواجه خواهد شد.

حسن هانی‌زاده

کارشناس مسائل غرب آسیا