نهنگ سوءمدیریت نوجوانان را می‌بلعد

نوجوانی، این حلقه واسط میان کودکی و جوانی هنوز تکلیفش کاملا روشن نیست. با این‌که در سال‌های اخیر به لطف طراحی برنامه‌های فرهنگی در دستگاه‌های فرهنگساز و البته طراحی سبک‌های ویژه زندگی برای آنها در خانواده‌ها، ابرهای تیره و تار از آسمان نوجوانی کنار رفته ولی خطرات ریز و درشت هنوز در کمین است.

نوجوانی را به همین دلیل، حساس و مهم می‌نامند،‌ دورانی که به گفته مهدی علی‌اکبرزاده، مدیرکل فرهنگی سابق وزارت آموزش و پرورش، شاکله دوره جوانی را می‌سازد.

‌به گفته دکتر سوسن علیزاده‌فرد، روان‌شناس حیف است در قبضه حفظیات و دورخیز برای کنکور بماند و به گفته دکتر اصغر کیهان‌نیا، مشاورخانواده این روزها با غفلت بسیاری از خانواده‌ها در فضای مجازی سپری می‌شود. این سه کارشناس به جام‌جم گفتند نگران مخاطرات دوره نوجوانی‌اند.

این آسیب‌های چالش‌زا

وزیر ارتباطات گفت پای «چالش نهنگ آبی» به ایران نمی‌رسد، اما رسید. حالا خیلی‌ها حتی اگر به این بازی رایانه‌ای دسترسی نداشته باشند درباره‌اش حرف می‌زنند؛ این بازی اصالتا روسی که نوجوانان را هدف گرفته است.

یک نهنگ و یک طناب دار، این تصویری است که از این بازی در ذهن حک می‌شود. نهنگ آبی 50 مرحله دارد که از حک کردن عبارت «f57» با تیغ تیز روی دست شروع می‌شود و با بیدار شدن‌های مکرر بعد از ساعت چهار صبح و دیدن فیلم‌های ترسناک ادامه می‌یابد و تا نشستن بالای یک جرثقیل، سرزدن به ایستگاه راه‌آهن و وقت گذرانی بر لبه یک پل جلو می‌رود و نهایتا به مرگ می‌رسد، به انتحار، آن هم در تاریخی که مدیر بازی تعیین می‌کند.

با این‌که حسین اسدبیگی، رئیس اورژانس اجتماعی کشور به ایسنا می‌گوید تاکنون هیچ مورد خودکشی به واسطه شرکت در این بازی به تشکیلات تحت فرمانش گزارش نشده، اما نسبت به عواقب انتشار فایل‌های مربوط به این بازی هشدار می‌دهد و معتقد است این اقدام به گرایش ذهن کنجکاو نوجوانان به سمتی غلط منجر می‌شود .

عصاره نهنگ آبی، چیزی جز خشونت نیست؛ خشونتی که ریشه‌دار شدنش سمی برای دوره نوجوانی است، یک جور انحراف، به یغما بردن هرآنچه در کودکی کاشته شده و به تاراج رفتن هرآنچه قرار است در جوانی برداشت شود.

یادمان نرفته مهر سال گذشته که نادرمنصور کیایی، مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش و پرورش، مهم‌ترین آسیب‌های در کمین دانش‌آموزان را دانه‌دانه می‌شمرد، خشونت هم جزئی از آسیب‌ها بود.

او آسیب‌های اجتماعی را به رفتارهای پرخطر، بزهکاری، انحرافات اخلاقی، اختلالات روانی و آسیب‌های نوپدید تقسیم می‌کرد و توضیح می‌داد که از نگاه وزارتخانه، مهم‌ترین خطری که کودکان و نوجوانان را تهدید می‌کند، رفتارهای پرخطر است، با مصادیقی آشنا همچون گرایش به دخانیات، مصرف مواد مخدر، خودکشی و خشونت.

بی‌دلیل نیست که مهدی علی‌اکبرزاده به ما توضیح می‌دهد برای به سلامت طی شدن دوره حساس نوجوانی هم ارگان‌ها و نهادهای دولتی و هم خانواده‌ها باید مجدانه بکوشند با مراقبت و برنامه‌ریزی، نوجوان را به بهترین شکل به دوره جوانی برسانند و دکتر کیهان‌نیا از خانواده‌ها می‌خواهد نوجوان غرق شده امروز در فضای مجازی را دراین فضا تنها نگذارند و با افزایش آگاهی‌های خود، کنترل نوجوانان را در فضای مجازی به دست بگیرند، البته به گفته علی‌اکبرزاده، کنترلی نامحسوس و غیرمستقیم.

برنامه هست ولی کم است

یکی مثل مدیرکل فرهنگی سابق وزارت آموزش و پرورش سنگینی بار نظارت بر رفتارهای نوجوانان را بر دوش خانواده‌ها می‌گذارد و توصیه می‌کند با آنها رک و صریح صحبت کنند و به سوال‌هایشان پاسخ درست بدهند، یکی هم مثل نادرمنصور کیایی به وظایف حاکمیتی معتقد است و از برنامه‌های آموزش و پرورش برای به سلامت سپری شدن دوره نوجوانی می‌گوید.

به گفته او، تاکنون پروژه مددکاری اجتماعی در مدارس که به آن پروژه «مدیریت مورد» گفته می‌شود، اجرا شده و پروژه «نماد» نیز در دست اجراست که براساس آن، خطرپذیری دانش‌آموزان سنجش می‌شود و ضمن آموزش به آنها در زندگی دانش‌آموزانی که نیاز به کمک‌های بیشتر دارند، مداخله می‌کند. (خبرنگار جام‌جم کسب اطلاع کرد که طرح نماد به صورت پایلوت در پاوه کرمانشاه، استهبان فارس، کلیبر آذربایجان شرقی، زهک سیستان و بلوچستان، نظرآباد البرز و ناحیه تیارگان مشهد اجرا می‌شود و مصون‌سازی نوجوانان از آسیب‌های اجتماعی را در مقطع متوسطه دنبال می‌کند.)

اما فقط آسیب‌های اجتماعی نیستند که حساسیت نسبت به دوره نوجوانی را بالا می‌برند که داشتن تفریح و سرگرمی‌های سالم نیز به داشتن نوجوانانی سالم با سبک زندگی درست کمک می‌کند؛ بازی‌ها و سرگرمی‌هایی نه مثل نهنگ آبی که برنامه‌هایی که به تعبیر دکتر علی عسکری، رئیس رسانه ملی کمک کند تا پویایی، انگیزه و نشاط با نوجوانی، مهم‌ترین دوره رشد و تعالی انسان، همراه شود.

بیانات رهبر انقلاب در مورد اهمیت دوره نوجوانی

امروز قضیه تربیت کودک و نوجوان، با گذشته‌های دور حتی با گذشته‌های نه‌چندان دور، مثلاً با 20 سال پیش خیلی تفاوت کرده است.

حقیقتاً باید بگویم که اگر مسئولان امور فرهنگی کشور بخواهند مساله کودک و نوجوان را آن‌چنان که هست، مورد اهتمام قرار دهند، من خیال می‌کنم خیلی از آنهایی که مسئولند، از ساعات خوابشان هم خواهند زد.

بچه شما در آغوش شما، در مدرسه شما، در کتابخانه کانون و جلوِ روی شماست و شما برای او فکرهایی دارید. ناگهان مشاهده می‌کنید دسترسی یک نفر که بیگانه است بیشتر از شماست و به این بچه، از راه همین کالاهای فرهنگی متداول و رسانه‌های گوناگون خبری و فرهنگی دسترسی دارند. این، جای نگرانی است و امروز این وجود دارد، چه من و شما بخواهیم، چه نخواهیم.

23 اردیبهشت 77 در دیدار مسئولان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ـ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری

مریم خباز - جامعه