بازی با سلامت مردم در فضای مجازی

دامنه این تبلیغات پزشکی در دنیای مجازی، طیف زیادی از خدمات را دربرمی گیرد؛ از خدمات آرایشی و بهداشتی گرفته تا حتی عمل‌های جراحی. نکته قابل تامل اینجاست که هیچ نظارت جدی هم روی تبلیغات فضای مجازی وجود ندارد.

این تبلیغات علاوه بر این که به اقتصاد ملی ضربه می‌زند و موجب پدید آمدن اشتغال کاذب می‌شود، در سطحی بالاتر موجب خواهد شد سلامت جامعه هم به خطر بیفتد. بسیاری از خدمات پزشکی تبلیغ شده در فضای مجازی از سوی افراد غیرمتخصص انجام می‌شود که می‌تواند بیمار را بیمارتر کند.

تبلیغات فضای مجازی، همه گروه‌های جامعه را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. هر فردی با هر سطح تحصیلاتی ممکن است تحت‌تاثیر تبلیغات پزشکی قرار بگیرد. دقیقا به همین دلیل است که در همه جای دنیا، تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم خدمات پزشکی ممنوع است؛ مثلا تصور کنید هر روز در مسیر کارتان، با انبوهی از تبلیغات عمل‌های زیبایی مواجه شوید. همین اتفاق بظاهر ساده می‌تواند رگ خواب خیلی‌ها را به دست آورد تا راضی شوند تنشان را به تیغ جراحی بسپارند.

چرا تبلیغات پزشکی ممنوع است؟

بحث بر سر این نیست که فرد تا چه حد می‌تواند خویشتندار باشد و در مقابل تبلیغات وسوسه‌انگیز تبلیغات عمل‌های زیبایی مقاومت کند، بلکه بحث بر سر این است نباید کلا فرصتی پیش بیاید تا فردی در مقابل این تبلیغات فریبنده قرار بگیرد.

بخصوص نوجوانان و جوانان، بیشتر از سایر گروه‌های جامعه در معرض تبلیغات پزشکی در فضای مجازی قرار دارند. اگر تا دیروز فقط تبلیغات پزشکی، محدود به بیلبوردها و پلاکارد‌ها می‌شد، اما حالا رفته رفته، بساط این تبلیغات به فضای مجازی کشیده شده است.

این‌که فردی به خود اجازه می‌دهد بدون داشتن دانش تخصصی در حوزه سلامت، در فضای مجازی جولان دهد و در عرصه تبلیغات پزشکی فعالیت کند، نشان‌دهنده ضعف نظارت‌ها در فضای مجازی است.

علاوه بر فضای مجازی، تبلیغات حوزه پزشکی در شبکه‌های ماهواره‌ای نیز قوز بالای قوز شده است. انواع و اقسام فرآورده‌های دارویی و همچنین خدمات پزشکی در شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ می‌شود و جالب اینجاست که فرد سفارش دهنده آگهی، شماره تلفن داخلی کشور را در تبلیغاتش اعلام می‌کند. یعنی هویت فرد تبلیغ دهنده هم کاملا معلوم است، اما با این حال، تاکنون هیچ برخورد قطعی با این گونه تبلیغات گمراه‌کننده صورت نمی‌گیرد.

مشتی نمونه خروار

به‌دلیل سود بالای تبلیغات در حوزه پزشکی و نبود نظارت‌های جدی، خیلی‌ها وسوسه می‌شوند دل به دریا بزنند و از این آب گل آلود ماهی بگیرند.

انبوه سایت‌های تبلیغی و کانال‌ها و صفحات مجازی بخوبی موید این قضیه است که رقابت در این حوزه غیرقانونی، حسابی داغ است؛ به طور مثال، یکی از کانال‌های فعال در دنیای مجازی، حدود 500 هزار عضو دارد و به تبلیغ کالاهای سلامت محور می‌پردازد، در حالی که منشا تولید یا واردات این محصولات تبلیغ شده در کانال‌ها معلوم نیست.

در یکی از سایت‌های پربازدید در فضای مجازی، تبلیغات حوزه سلامت به راحتی چند کلیک انجام می‌شود. با یکی از آگهی‌دهنده‌ها که حرف می‌زنیم، شامپویی جادویی را تبلیغ می‌کند که به قول خودش می‌تواند به فاصله دو ماه، موهای پرپشتی به ارمغان بیاورد.

قیمت محصولش را 200 هزار تومان اعلام می‌کند. وقتی از او می‌پرسم این شامپوها مجوز بهداشتی دارد یا نه، با اعتماد به نفس کامل می‌گوید: این شامپوها در سازمان غذا و داروی کشور آمریکا تائید شده است و بابت مصرف آنها، خیالتان راحت باشد.

یکی دیگر از شرکت‌های مشهور که تبلیغاتش در بیلبوردهای شهری هم دیده می‌شود، محصولات لاغری را به فروش می‌رساند.

روال کار به این شکل است که مخاطب، شماره تلفن را وارد می‌کند سپس این شرکت به خریدار زنگ می‌زند. از اپراتور این شرکت درباره سلامت این محصول لاغری می‌پرسم، او از این محصول به عنوان «معجون قرن» یاد می‌کند و می‌گوید: از عصاره چای سبز به همراه برخی مواد معدنی، یک محصول طبیعی درست شده که می‌تواند ماهانه حداقل 12 کیلوگرم از وزن را کم کند.

ادعاهای غیرعلمی در حوزه فرآورده‌های پزشکی

در حالی که حجم زیادی از تبلیغات آنلاین محصولات پزشکی، به محصولات لاغری زودهنگام ارتباط دارد، اما دکتر ضیاءالدین مظهری، استاد دانشگاه و متخصص تغذیه در گفت‌وگو با جام‌جم، این ادعاها را دور از واقعیت علمی می‌داند و می‌گوید: این که ادعا کنند با خرید اینترنتی یک دارو و بدون نیاز به ورزش و تغییر سبک زندگی، فرد در مدت کوتاهی بیش از 10 کیلو لاغر می‌کند، ادعای علمی نیست. حتی اگر این اتفاق هم بیفتد، عوارض بسیار جبران ناپذیری روی سلامت افراد بر جای خواهد گذاشت.

کارکرد این فرآورده‌های اینترنتی به این شکل است که به گفته مظهری، آب بدن از دست می‌رود و فرد احساس می‌کند وزنش کم شده است، در حالی که این کار، عوارض بسیاری دارد و مثلا می‌تواند موجب اختلال تیروئید شود.

درمان مجازی اعتیاد!

با گشتی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و همچنین نگاه به شبکه‌های ماهواره‌ای می‌توانید با انبوهی از تبلیغات درمان ترک اعتیاد روبه‌رو شوید.

ترک اعتیاد فرآیندی پیچیده، علمی و زمانبر است، اما این که فردی به خودش اجازه می‌دهد در فضای مجازی، داروی ترک اعتیاد بفروشد و آزادانه فعالیت کند، ناشی از ضعف ساختارهای قانونی برای مقابله با این‌گونه سودجویی‌هاست.

مدیر یکی از سایت‌های پربازدید فروش داروهای ترک مصرف مواد مخدر، در توضیح محصولاتش می‌گوید: بیشتر ترکیبات داروهای ترک اعتیاد از «دیفنوکسیلات»، ترامادول، متادون و کدئین تشکیل شده است که خود این مواد هم اعتیادآور است، اما ما داروی گیاهی را به فروشنده می‌فروشیم که در کمتر از یک ماه می‌تواند اعتیادش را ترک کند.

همایون هاشمی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم از زاویه دیگری به این موضوع نگاه می‌کند و می‌گوید: به‌طور کلی، فروش هرگونه دارو در فضای مجازی ممنوع است، حال می‌خواهد داروی واقعی باشد یا داروی تقلبی.

به گفته هاشمی، این که داروی ترک اعتیاد در فضای مجازی یا عطاری‌ها به فروش برسد، تهدیدی برای سلامت جامعه است و می‌تواند فرد معتاد را از روند درمان، دورتر کند. در این شرایط به گفته این نماینده مجلس، ضرورت دارد نهادهای قانونی وارد گود شوند و اجازه ندهند سودجویان به بهانه کمک به ترک اعتیاد، کیسه بدوزند و درمان‌های غیرعلمی را ترویج بدهند.

از سوی دیگر، نباید از خاطر برد که فرآیند درمان ترک اعتیاد، یک فرآیند علمی است که نیاز به مشاوره و روان درمانی دارد و صرفا مصرف قرص و دارو نمی‌تواند کمکی به ترک اعتیاد کند.

به هر حال، فروش دارو در اینترنت، فرآیندی است که در همه جای جهان رواج پیدا کرده است و نمی‌توان این جرم اینترنتی را به صفر رساند، اما می‌توان با کنترل و نظارت بیشتر و همچنین با آگاهی بخشی و فرهنگ سازی در جامعه، عرصه را بر تبلیغات فرآورده‌ها و خدمات پزشکی
محدود کرد.

امین جلالوند - جامعه