چرا زود پیر می‌شویم؟

با وجود آن که همسر و فرزندانش کنارش بودند، اما حرف‌هایش نشان می‌داد، دچار افسردگی است؛ آن‌قدر که اصرار فرزندانش برای تفریح را بی‌پاسخ می‌گذارد و به بهانه سردی هوا و درد کمر، ماندن در سکوت خانه را به هوای زیبای بهاری ترجیح می‌دهد.

مشاهده این وضعیت که احتمالا بسیاری از شما نیز با آن مواجه بوده یا هستید، این سوال را در ذهنم ایجاد کرد که چرا زنان و مردان ایرانی قبل از سالمندی، خواسته یا ناخواسته و بسیار سریع و زودهنگام خود را وارد سن سالمندی می‌کنند که تبعات ناخوشایندی همچون افسردگی، خودکشی، از کارافتادگی زودهنگام، ایجاد نگرش منفی نسبت به دوران سالمندی در افراد جوان و حضور تعدادی از سالمندان در آسایشگاه‌های سالمندی را به دنبال دارد.

افکار سالمند

با وجود افزایش سطح تحصیلات و آگاهی ایرانیان، هنوز افراد متعددی هستند که سالمندی را دوران بیماری و از کارافتادگی می‌دانند. به همین دلیل هیچ برنامه‌ای برای این دوران ندارند.

دکتر احمد دلبری، عضو هیات علمی دانشگاه و رئیس انجمن علمی سالمند‌شناسی و طب سالمندان ایران درباره این نگرش اشتباه به جام‌جم می‌گوید: محاسبه سن براساس تاریخ تولد را از دو زاویه می‌توان مورد توجه قرار داد. یکی از زاویه گذر زمان و عددی که گویای آن است و دیگری عملکرد جسمی و روانی ما در طول دوره زندگی. هر فرد سالم می‌تواند در صورت داشتن زندگی باکیفیت و برخوردار 120 سال عمر کند.

رئیس انجمن علمی سالمندشناسی و طب سالمندان ایران خاطرنشان می‌کند: هر چه فرد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‎های مزمن، غیرواگیر و پیش رونده باشد، به همان میزان این عوامل بر عمر و کیفیت فرد مبتلا تاثیر می‌گذارد و فرد با افت عملکرد، درد و ناراحتی به اشکال مختلف همچون ناتوانی، وابستگی، فقر، انزوای فردی، ریسک آسیب‌های جسمی، روانی و اجتماعی مواجه می‌شود و در نتیجه فرد پیش از موعد حتی قبل از 64 ـ 60 سالگی و آغاز سن سالمندی، به سالمند تبدیل می‌شود.

وی تأکید می‌کند: وقتی فردی دچار پیری زودرس می‌شود، موجب رنج و ناراحتی هم برای خود و هم برای خانواده، مراقبان، سیستم بهداشتی درمانی، توانبخشی و اجتماعی‌ ـ اقتصادی جامعه می‌شود. اگر روند پیری زودرس متوقف و عملکرد فرد به یک فرآیند طبیعی بازگردانده شود، افراد نه تنها عمر طولانی‎تر بلکه عمر با کیفیت و همراه با سلامت خواهند داشت.

دلایل پیری زودرس

پیری زودرس در سیستم عصبی ـ مرکزی، قلب و عروق، مفاصل، پوست، سیستم گوارش و ایمنی افراد در هر سنی از زندگی می‌تواند خودنمایی کند. مهم‌ترین عوامل ایجاد خطر پیری زودرس، تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی، سیگار، چاقی، فشار خون بالا، دیابت و اختلالات چربی خون است.

دکتر دلبری در ادامه اظهارات خود می‌گوید: همه خوب می‌دانیم که ریشه همه این مشکلات در سبک زندگی هر کدام از ماست. مشکلی که اغلب ما گرفتار آن هستیم و می‌توانیم با اصلاح شیوه‌ زندگی و تغییر رفتارهای پرخطر از ابتلا به پیری زودرس تا 80 درصد پیشگیری کنیم.

اصلاح نگرش،‌ مهم‌ترین گام دوری از پیری زودرس

انجام آزمایش‌های دوره‌ای نقش بسیار زیادی در شناسایی زودهنگام پیری زودرس و جلوگیری از بروز عوارض وخیم بیماری‌ها دارد. توجه به این موضوع گویای آن است که همواره و در هر شرایطی، پیشگیری مهم‌تر از درمان است.

دکتر دلبری می‌گوید: بررسی دوره‌ای سلامت جسمی، روانی و اجتماعی فرد می‌تواند تعیین کند که فرد تا چه اندازه در خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن غیرواگیر، اختلالات روان‌شناختی و مشکلات اجتماعی قرار دارد و براساس آن تیم درمان می‌تواند وارد عمل شود.

وی تأکید می‌کند: اصلاح شیوه نگرش نسبت به زندگی سالم و به تبع آن سالمندی سالم گام اول خودمراقبتی در آموزش‌های قبل از ابتلای فرد به پیری است.

رعایت سبک زندگی صحیح در طول عمر نظیر دوری از دخانیات، رژیم غذایی مناسب، گیاهی و آنتی‎اکسیدان‌ها، کنترل و مدیریت استرس، انجام فعالیت ورزشی منظم، افزایش مصرف میوه و سبزیجات تازه، پایش و چک‎آپ آزمایشگاهی منظم، رعایت عوامل اجتماعی موثر بر سلامت نظیر حضور و تعامل در اجتماع و حمایت اجتماعی، تاهل و اشتغال از عوامل موثر بر سالمندی سالم هستند که از پیری زودرس جلوگیری می‌کنند.

علائم و نشانه‎های پیری زودرس

ممکن است سن شناسنامه‌ای شما گویای جوان بودن شما باشد، اما عملکرد فیزیکی و روانی شما آن را تأیید نکند. آنچنان که بارها شاهد بوده‌ایم افرادی که با وجود سن کم دچار سکته قلبی، مغزی یا سرطان شده‌اند. رایج‎ترین علامت پیری زودرس شامل درد ناشی از التهاب، ناپایداری مفصلی، کم‎خونی، کمبود خون‌رسانی به ارگان‎ها، فشار درون ارگانی و فشار بر بافت‎های احاطه‌کننده یک ارگان است.

از دست دادن تمایل به شرکت در فعالیت‎های روزمره، اختلال تعادل، آتروفی، تحلیل عضلانی متوسط یا شدید، کاهش قدرت عضلانی، سختی و خشکی مفاصل، کاهش سرعت عکس العمل، تصلب شرایین، کاهش هورمون‌های استروژن و تستوسترون، استئوپروز و پوکی استخوان، علائمی هستند که فرد اگر به اندازه لازم و کافی مراقب سلامت خود نباشد، زودتر از 60 سالگی و در سنین پایین با آنها مواجه می‌شود.

دیابت زودتر پیرمان می کند

دیابت از جمله بیماری های زمینه ای است که ریسک ابتلا به بیمار ی های قلبی -عروقی و کلیوی را افزایش و ما را سریع‌تر در معرض پیری زودرس قرار می دهد و با توجه به تاثیر چاقی، بی تحرکی،‌ فشار خون بالا و اختلالات چربی خون در بروز دیابت نوع 2 و قابل کنترل بودن این عوامل می توانیم آگاهانه مانع از ورود زودهنگام به فرآیند پیری شویم.

سهیلا فلاحی - دانش و سلامت