ییلاقات سیاسی در گرمای تابستان +عکس

رسم ییلاق رفتن در ایران رسمی قدیمی بود. مردم تهران از غنی تا فقیر از 15 خرداد بسته به وسع مالی و دارایی و توان خود راهی ییلاقات می‌شدند.

مشهدی‌ها به طرف طرقبه و شاندیز می‌رفتند، رشتی‌ها راهی لاهیجان می‌شدند، ‌آملی‌ها به ییلاقات کوهستانی آب اسک و پلور و لاریجان و آبگرم و گزنه رهسپار می‌شدند و بندرعباسی‌ها به طرف کوهستان‌های گنو راه می‌افتادند.

شدت گرمای تهران در تابستان به حدی بود که از زمان فتحعلی‌شاه که تاریخ ثبت کرده اعیان و اشراف راهی شمیرانات می‌شدند و در بعضی از سال‌ها شاه با حرم و درباریان به سوی چمن ارجان در نواحی زنجان و آذربایجان عزیمت می‌کرد.

ییلاقات شمیران

ییلاقات شمیران بسیار زیاد است و شامل 150 پارچه آبادی می‌شود که اقامتگاه تابستانی اهالی تهران بوده است.

شاهزادگان و اعیان مانند فرمانفرما و کامران میرزا و خانواده مستوفی‌الممالک دارای باغات و عمارات عالی در فرمانیه و کامرانیه و ونک بودند.

سوهانک، ازگل، میگون، فشم، کلیکون، امامه و آهار از ییلاقات خوش آب و هوا بودند. هر کس پول داشت زمینی می‌خرید که اغلب دارای درختان سایه‌گستر بود.

اگر نداشت در باغی قسمتی را اجاره می‌کرد و چادر می‌زد و تابستان از 15 جوزا تا 15 سنبله (15 خرداد تا 15 شهریور) را در آنجا می‌گذراند.

گرما در سفارتخانه‌ها!

سفارتخانه‌های خارجی در تهران نیز از همان دوران اواخر سلطنت فتحعلی‌شاه و اوایل سلطنت محمدشاه برای خود در شمیرانات زمین‌هایی خریدند.

به عنوان مثال فتحلعی‌شاه قاجار یک زمین پهناور به صورت موقت برای چادرزدن سفیر انگلیس و خانواده او و دیپلمات‌های انگلیسی به طور موقت به آن سفارتخانه واگذار کرد که وقتی بهمن میرزا پسر شاه چادرها را برچید شاه او را احضار و توبیخ کرد.

انگلیسی‌ها در دوران سلطنت محمدشاه، و پسرش ناصرالدین شاه در آنجا عماراتی احداث کردند و ناصرالدین‌شاه آن اراضی را بنا به نوشته لیدی شیل همسر کلنل شیل وزیرمختار به سفارت انگلیس بخشید و بتدریج باغ زیبا و پردرخت کنونی و عمارات متعدد در آنجا تاسیس شد و ملک طلق انگلستان شناخته شد که اکنون به باغ معروف قلهک شناخته می‌شود.

اردو زدن عثمانی‌ها و آلمانی‌ها!

همچنین عثمانی‌ها در پل رومی (پل رومی یعنی پلی که به سفارت روم یعنی همان سفارت عثمانی می‌رود ـ مردم ایران به اشتباه ترکان عثمانی که روم شرقی را در 1454 تصرف کرده بودند ارومی یا رومی می‌خواندند) سفارتخانه وسیع و زیبایی ساختند که در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه احداث آن به پایان رسید.

کمی بالاتر از آنجا آلمانی‌ها که از اواخر سلطنت ناصرالدین‌شاه با ایران روابط سیاسی برقرار کرده بودند باغ دلگشا و ساختمان باعظمت ییلاقی سفارت آلمان را در زمان سلطنت مظفرالدین‌شاه بنا کردند.

دولت روسیه تزاری هم که حدود 90 سال سفارتخانه آن نخست در باغ ایلچی و سپس در ابتدای پامنار بود و پس از انقلاب شوروی دولت ایران پارک اتابک را در اختیار سفارت جمهوری روسیه شوروی گذاشت (دولت شوروی هم متقابلا عمارت و پارک باشکوهی موسوم به پاکروفسکی را در مسکو به سفارت ایران تحویل داد) در زرگنده عمارت ییلاقی و باغ مصفایی برای محل سفارت تابستانی تخصیص دادند.

سفارت آمریکا هم در یکی از باغات شمیران چادر زده بود. سفارت فرانسه و سفارت ایتالیا در کامرانیه قصرهای دو شاهزاده را اجاره کرده بودند.

گرما و پهلوی‌ها!

در دوران پهلوی، دربار از 15 خرداد از قصر مرمر به قصر سعدآباد منتقل می‌شد. جلسات هیات دولت در حضور رضاشاه در تابستان زیر چادر بزرگ (پوش) تشکیل می‌شد.

پس از جنگ دوم جهانی و اشغال ایران در شهریور 1320 با قطع رابطه ایران و آلمان تحت فشار شوروی و انگلستان، کاخ تابستانی سفارت آلمان در اختیار وزارت امور خارجه و دولت قرار گرفت و از سال 1324 هیات دولت در تابستان به کاخ سفارت آلمان در پل رومی می‌رفت و این وضع تا سال 1332 هـ. ش که روابط ایران و آلمان از نو برقرار و سفارت تحویل آلمانی‌ها شد ادامه یافت.

کولر، یخچال و بادبزن برقی در ایران

از بادبزن برقی و یخچال برقی در ایران تا حدود سال 1319 هـ .‌ش در ایران خبری نبود و در آن سال بنا به نوشته خانم ملک توران همسر سوم رضاشاه، رضاشاه دستور خرید یک دستگاه «فریزر» یا یخچال برقی برای دربار صادر کرد. کولر برقی آبی هم تا سال 1334 در ایران تعمیم نیافته بود.

قصر صاحبقرانیه فاقد کولر بود. ملک سعود پسر ابن سعود پادشاه سعودی در سال 1334 به ایران آمد، ولی از گرمای هوای قصر قدیمی صاحبقرانیه در اردیبهشت آن سال مرتبا شکایت داشت و برای دولت ایران عجیب بود که پادشاه عربستان از گرمای هوای تهران بنالد! اما سرانجام معلوم شد در ریاض دستگاه تهویه برقی سرمازای 500 تنی به وسیله آمریکایی‌ها نصب شده و هوای داخل قصرها بسیار خنک است.

دولت فورا دستور خرید چهار دستگاه کولر برقی ـ‌ آبی از سوئیس صادر کرد و کولرها با هواپیمای سوئیسی به تهران حمل و در خوابگاه و سالن ناهارخوری قصر قاجاری صاحبقرانیه نصب شد و پادشاه چاق و ثمین وزن سعودی که عاشق غذاهای ایرانی مخصوصا چلوکباب و چلوخورش قیمه و فسنجان و قرمه سبزی بود مراتب تشکر خود را بیان داشت!

خسرو معتضد - تاریخ نگار

ضمیمه چمدان جام جم