آیا چشم‌ها هم به ورزش نیاز دارند؟

قبل از هر چیز لازم است بدانیم هر چشم توسط شش عضله در اطراف چشم احاطه شده است و به کمک این عضلات می‌تواند حرکت کند.

این عضلات توسط اعصاب از مغز به‌طور ارادی و در مواقعی ناخود‌آگاه و خودکار فرمان می‌گیرند و منقبض شده، طول آنها کوتاه و موجب حرکت چشم به طرف چپ و راست، بالا و پایین، در جهات مورب، چرخشی یا ترکیبی از حرکات پیچیده چشم‌ها می‌شوند. همان‌طور که می‌دانید توصیه می‌شود ما هر روز ورزش کنیم، ولی آیا چشم‌های ما به ورزش نیاز دارند؟ یعنی هر روز صبح که از خواب بر می‌خیزیم مثلا باید برخی ورزش چشمی انجام دهیم و چشم‌هایمان را چند مرتبه به چپ و راست یا بالا و پایین حرکت دهیم؟

در پاسخ به این سوال باید گفت: خیر.

ما صبح که از خواب بلند می‌شویم به آرامی حرکات چشمی ما آغاز می‌شود و پس از چند دقیقه گویا چشم‌های ما آمادگی کافی برای حرکات چشمی را خود به خود پیدا می‌کنند و حتما لازم نیست ما ملزم به ورزش‌های چشمی روزانه و منظم باشیم یا تاکنون هیچ مطالعه‌ای این التزام را به اثبات نرسانده است. ولی از طرفی گاهی مشاهده می‌شود هنگام نرمش و ورزش عمومی افراد چند حرکت ساده نیز به چشم‌ها می‌دهند که به‌نظر نمی‌رسد منعی برای این کار وجود داشته باشد و همچنین خود فرد نیز گاهی یک احساس خوب و را حتی در چشم‌های خود تجربه می‌کند که در نتیجه تسریع در گردش خون به ضمائم چشم‌ها و کمک به اجرای بهتر فعل و انفعالات حیاتی در این ناحیه است.

ولی جدا از این موارد گاهی بسته به نتایج معاینه اپتومتریک چشم (optometric eye examination) ممکن است اپتومتریست برخی تمرینات چشمی به شما بدهد که به آن تمرینات ارتوپتیک یا ورزش‌های چشمی گفته می‌شود و به شما کمک می‌کند اشکالاتی که در عضلات خارج چشمی، اعصاب مربوط و حتی ضعف در مراکز کنترلی این حرکات در مغز وجود دارد یا بر اثر ضایعه‌ای به وجود آمده است، رفع شود.

گاهی ممکن است فردی دچار سردرد باشد و علت اصلی آن اشکالاتی باشد که در توازن عضلات خارج چشمی یا اعصاب مربوط هست که در یک معاینه دقیق و وقتگیر اپتومتریک چشم و بررسی عملکرد عضلات خارج چشمی مشخص می‌شود و بسته به صلاحدید اپتومتریست، برخی تمرینات بظاهر ساده چشم برای شما توصیه می‌شود که کاملا سالم و در موارد بسیاری می‌توانند در مراحل اولیه، مشکلات چشمی و سردرد‌های شما را حل کنند.

در صورتی که در توازن و هماهنگی چشم‌ها اشکالی مشخص و در پی آن ورزش‌های چشمی توصیه شود، لازم است این توصیه‌ها را جدی بگیریم و با انجام برخی تمرینات و ورزش‌های چشمی خودمان به بر طرف شدن مشکل چشمی کمک کنیم.

اگر هنگام مطالعه، کار با رایانه یا هر کار چشمی دقیق در فاصله نزدیک، زود سردرد یا چشم درد می‌گیرید، آب ریزش چشم پیدا می‌کنید، چشم‌هایتان می‌سوزد، دو تا می‌بینید، خط را گم می‌کنید یا کلا حال خوشی ندارید و می‌خواهید زود از آن کار دست بکشید، ممکن است علاوه بر دلایل اولیه بینایی، عیوب انکساری و جنبه‌های بهداشتی و سلامت چشمی شما به ورزش‌های چشمی نیاز داشته باشید و ورزش‌های چشمی معینی طبق توصیه اپتومتریست بتواند به رفع مشکلتان به نحو موثری کمک کند.

این مشکلات فقط مربوط به دید نزدیک نیستند، بلکه هنگام فعالیت‌های بینایی در فاصله دور مثلا رانندگی نیز می‌تواند خود علامتی از این گونه مشکلات چشمی و نیاز به ورزش‌های چشمی باشد.

این که چه نوع ورزشی باید در هر یک از مشکلات مربوط استفاده شود بر اساس نتایج معاینات سیستم بینایی شما مشخص و تعیین می‌شود.

دکتر علی میرزاجانی - دانشیار گروه اپتومتری دانشگاه علوم پزشکی ایران