سواد رسانه‌ای و شاخ‌‌های مجازی

دیگری‌شان هم دختری است که به عشق واهی آن خواننده زیرزمینی تازه به آن طرف آب رفته، طناب بر گردنش می‌انداخت و زار زار می‌گریست. یکی هم دندانش را روکش کرده، بدفرم و ناشیانه و عشق لاکچری دارد و باشد و باشد می‌کند. آن یکی خودش را شاهزاده خودخوانده‌ای می‌داند که قصد سلطنت بر ایران دارد!! یکی هم طناز است و مهربان است و مخش رد داده؛ کامل کامل. دیگری‌شان، ناقص‌العقلی است که استاد لقبش داده‌اند و بیچاره را هرازگاهی جلوی دوربین می‌نشانند تا یاوه بگوید و خیالات ببافد و سوژه خنده و استهزا شود و یکی دیگر؛ جاهلی که خودش را پهلوان می‌نامد و برای دیگران رجز می‌خواند. باز هم هستند؛ فراوان. فحش می‌خورند اما لایک هم می‌شوند. بازار کل‌کل هم در میان خودشان گرم است و یکدیگر را با رکیک‌ترین کلمات و واژگان می‌نوازند.

فارغ از آن‌که این جماعت بیکار از چه خاستگاهی برخوردار هستند، باید این پرسش اساسی را مطرح کرد که چرا این تعداد دنبال‌کننده دارند و به چه دلیل تا این میزان مورد اقبال و توجه کاربران فضای مجازی قرار می‌گیرند؟ آیا شهوت شهرت باعث می‌شود که این‌چنین خود را در معرض دید و البته قضاوت و بعضا توهین و تحقیر دیگر کاربران قرار دهند؟ و اصولا این در کانون توجه بودن کاذب، چه عوارض و پیامدهای سوء و ناگواری را برای خودشان به ارمغان خواهد آورد؟ آیا کسانی که این چنین درگیر زندگی در فضای مجازی و حواشی آن هستند، می‌توانند خود را با واقعیات زندگی حقیقی وفق دهند و به یک دوگانگی و تناقض روحی نرسند؟

شاید بخشی از این معضل به دیگر کاربرانی برگردد که با لایک پست‌های بیمارگونه چنین افرادی، آنها را تشویق می‌کنند به ماندن و استمرار در کجراهه‌ای که در پیش گرفته‌اند و هر چه بیشتر به ناکجاآبادی که انتظارشان را می‌کشد، نزدیک‌شان می‌سازند.

هر رابطه‌ای، گیرم که معیوب هم باشد، دو طرفه است و حاصل یک کنش دو سویه. این افراد اگر توجه و اقبال نبینند، چه بسا در رفتار و منش خود تجدیدنظر کنند و به راه راست برگردند. استقبال دیگر کاربران است که آنها‌ را ترغیب و حریص می‌کند به گذاشتن پست‌های عجیب و غریب. هر لایک، حتی کامنت تحقیرآمیز، نقش مشوقی را بازی می‌کند برای بارگذاری دوباره چنین پست‌های مبتذل و سخیفی.

به‌نظر می‌رسد بخشی از «سوادرسانه‌ای» که کارشناسان و خبرگان فضای مجازی برای همه کاربران این فضا، واجب و لازم می‌دانند در این مقوله کاربرد خاص و عملی پیدا می‌کند. اگر بدانیم با چنین افرادی در فضای مجازی چگونه برخورد کنیم، آنگاه نه‌تنها روزبه‌روز بر تعداشان افزوده نمی‌شود که همین بساط و بازار گرم امروزی‌شان هم به مرور رو به زوال نهاده و به سردی می‌گراید. اگر به فواید و کارکردهای مثبت شبکه‌های اجتماعی واقف باشیم، دیگر مجالی برای خودنمایی و عرض اندام این اراذل و اوباش فضای مجازی که به زبان عامیانه شاخ و پلنگ و انگل خوانده می‌شوند، باقی نمی‌ماند. راه‌اندازی پویش‌هایی چون «احمق‌ها را معروف نکنیم» از سوی برخی کاربران شاید یکی از اقدامات هر چند دیر، اما مثبت و موثر در مواجهه و مقابله با چهره‌‌های بی‌ریشه و پوشالی فضای مجازی باشد. رویکرد و حرکتی که باید امیدوار بود امتداد و استمرار یابد.

محسن محمدی

دبیر گروه رادیو و تلویزیون