گرد فراموشی در تاروپود قالی کاشان

به گزارش تسنیم، فرش یکی از زیباترین جلوه‌های طبیعت است که خالق آن زنان و مردانی صبور و کوشا هستند و سال‌هاست که بزرگ‌ترین هنردستی جهان بوده و کاشان سرآمد این هنر عظیم است به‌طوریکه طبق مستندات کهن، قدمت فرش‌های کاشانی به قرن 11 هجری می‌رسد و در این فرش‌ها شاهد نقوش شکارگاه هستیم.

قرن 17 و 18 میلادی نیز شهرستان کاشان مرکز فرشبافی معرفی شده که قالی‌های درباری بافته شده در آن زمان به دستور شاه عباس کبیر بوده و امروزه نیز شاهد قالی‌های ابریشمین و نقره باف و زرباف که به قالی شاه عباسی مشهور است، هستیم.

این هنر عظیم نه تنها ساخته دست انسان بلکه نشانی از پاکی قلب و عمق تخیلات مردمانی نجیب و صبور است و پس از گذر سالیان طولانی وسعت قالیبافی در کاشان به شهرستان‌ها و روستاهای اطراف که شامل نطنز، جوشقان، آران و بیدگل، قمصر، نیاسر، گلپایگان، محلات، اردستان و اصفهان است، رسیده‌است.

تار و پود قالی کاشان از جنس نخ پنبه‌ای است و پشم مورد نیاز آن از تولیدات گله داری‌های خراسان، آذربایجان، کرمانشاه و تهران تهیه می‌شود و در قالی‌های ظریف، ابریشم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و از دیگر ویژگی‌های قالی کاشان می‌توان به بافت ضخیم و متراکم، استفاده از دو رشته پود و نقش، رنگ و ابعاد خاص خود اشاره کرد.

نقوش تزیینی دل انگیز هنرمندان کاشانی می توان به ترنج‌های لوزی شکل و اسلیمی‌های سفید رنگ در کنار لچک و ترنج و حاشیه‌ها اشاره کرد و در میانه قالی شاهد ترنجی مرکزی و لچک‌های مربوط به آن و در حاشیه اصلی شاهد نقوش درشتی به صورت دو برگ در دو طرف شاخه هستیم و زمینه قالی نیز ساقه‌هایی باریک و رشته‌های دویده در میان آن‌ها این تصاویر زیبا را چشم نوازتر می‌کند.

پس از جنگ جهانی اول شاهد تغییراتی در طرح‌ها و نقوش قالی کاشان هستیم به گونه‌ای که در میان قالی‌های بافته شده در آن زمان ترنجی مرکزی و در اطراف آن مجموعه گیاه‌های سبز و خرم به چشم می‌خورد و دارای گل‌های درشت و برگ‌های زینتی است.

کنار طرح‌های لچک ترنج و نقوش شاه عباسی و اصفهانی، طرح قالی‌های ساروق مشتمل بر طرح گل و بوته با زمینه‌ای به رنگ سرخ نیز در نقوش قالی‌های قدیمی هویداست.

ابعاد قالی کاشان

ابعاد قالی کاشان را نیز می توان به دو دسته قالی‌های سجاده‌ای که نقشی درخت گونه دارد وترکیبی از نقوش تزیینی است و قالی‌های بزرگ که زمینه آن را طرح‌های اسلیمی پوشانده است، تقسیم کرد.

رنگ بندی مختص به این هنر نیز در شهرستان کاشان به گونه‌ای است که زمینه سفید عاجی دارای نقوشی با رنگ‌های خاکستری، قهوهای، توتونی، عاجی و سیاه است و فرش‌هایی با زمینه لاکی و حاشیه‌ای سرمه‌ای دارد.

فرشبافان کاشانی به لحاظ ابعاد فرش به دو دسته قالیچه باف که مختص به روستاهای کنار کویر و در حاشیه شهرستان و نطنز است و مختلط باف که مختص به روستاهای سراسر کاشان و بخشی از شهرستان نطنز است، تقسیم می‌شوند.

هنر قالیبافی همواره همراه با مشاغل گوناگون دیگر مانند حلاجی، ریسندگی، چله کشی و نقشه کشی است و این موضوع سبب شده تا کمتر از 8/1 ساکنان شهرستان کاشان و حومه این شهرستان این هنر را تجربه نکرده باشند.

دیگر هنرهایی که با فرشبافی ارتباط تنگاتنگی دارد و کاشان در این زمینه سرآمد است، می توان به هنر رنگرزی کاشانی‌ها اشاره کرد و در نهایت این هنر چشم نواز زنان و مردان کویرنشین پس از بافته شدن در کارگاه‌ها و خانه‌های مسکونی در بازار کاشان به فروش می‌رسد.

این هنر با وجود چنین سابقه‌ای دستخوش فراموشی شده است و امروز به این هنر کاشانی‌ها بها و اهمیت کمتری می‌دهند و افرادی را که با این هنر ارتزاق می‌کردند، دچار مشکلات متعددی کرده‌است.

احمد امیری در گفت‌وگو با تسنیم اظهارداشت: چندین سال است که بازار فرش دستباف راکد است و با توجه به افزایش قیمت مواد اولیه و مزد کارگر اما فروش فرش افزایش چشمگیری نداشته است.

منسوخ شدن مشاغل مربوط به فرش

قاسم تقی زاده رهقی با بیش از 40 سال سابقه در این حوزه با بیان اینکه صنعت قالیبافی در کاشان از بین رفته‌است اظهارداشت: در گذشته نزدیک 90 درصد مردم کاشان، چه مرد و چه زن از شغل فروش قالی و بافت آن امرارمعاش می‌کردند در حالیکه امروز بیش از 85 درصد مشاغل مربوط به فرش منسوخ شده‌است.

این فرش فروش با سابقه علت کسادی این بازار را عدم صادرات و ناتوانی قدرت خرید مردم دانست و افزود: مسئولان اگر بخواهند می‌توانند این مشکلات را رفع کنند و قانون دست و پاگیر صادرات را درست کنند.

وی ضمن اشاره به عدم استقبال زنان و دختران امروز از حرفه قالیبافی تصریح کرد: فرش دستبافت درواقع محصولی نیست که تنها برای فروش در ایران باشد بلکه بیشتر مختص فروش به خارج از کشور است.