ابهام در آینده همکاری‌های منطقه‌ای

در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ضرورت تداوم همکاری‌های اقتصاد منطقه‌ای ایران با پاکستان و ترکیه مورد تاکید قرار گرفت.

الگویی که در سال‌های بعد از فروپاشی اتحاد شوروی زمینه گسترش همکاری‌ها به حوزه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز را به‌وجود آورد.

چنین الگویی را می‌توان بخشی از ضرورت‌های سیاست منطقه‌ای ایران در دورانی دانست که همکاری‌های اقتصادی از اهمیت، نقش و اثرپذیری بیشتری در روابط منطقه‌ای برخوردار شده است.

اجلاسیه سالانه روسای کشورهای عضو پیمان سازمان همکاری‌های اقتصادی از این جهت اهمیت دارد که زمینه لازم برای تبادل نظر رهبران و مقامات عالیه کشورهای مختلف در حوزه منطقه‌ای را امکان‌پذیر می‌سازد بنابراین در اجلاسیه پاکستان لازم است تا علاوه بر موضوعات مربوط به همکاری‌های اقتصادی، سازوکارهای دیگری در ارتباط با صلح و ثبات منطقه‌ای ایجاد شود.

صلح‌سازی در محیط منطقه‌ای از این جهت اهمیت دارد که بحران به‌گونه‌ای فزاینده در غرب آسیا شکل گرفته و آثار خود را در حوزه‌های پیرامونی به‌جا گذاشته است.

اقتصاد منطقه‌ای بخشی از واقعیت و ضرورت صلح‌سازی است. در این ارتباط ایران و ترکیه می‌توانند بخشی از واقعیت تاثیرگذار در ارتباط با اقتصاد منطقه‌ای محسوب شوند.

گرچه ترکیه به دلیل نقشی که در روابط امنیت منطقه‌ای با اسرائیل و عربستان ایفا می‌کند، بازیگر گریز از مرکز تلقی می‌شود؛ بازیگری که از ثبات الگویی در ارتباط با نقش منطقه‌ای برخوردار نخواهد بود.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا ایران و ترکیه در اجلاسیه اسلام‌آباد قادر خواهند بود برای صلح و امنیت منطقه‌ای نقش سازنده و همکاری‌جویانه‌تری را ایفا کنند؟ پاسخ‌به این پرسش تا حد بسیار زیادی به الگوهای رفتاری پاکستان نیز ارتباط خواهد داشت.

اگر در این اجلاسیه الگوی رفتار منطقه‌ای ترکیه متعادل و کنترل شود در آن شرایط می‌توان امیدوار بود که از طریق همکاری‌های امنیت منطقه‌ای کشورها می‌توانند به منافع، ثبات و تعادل بیشتری نائل شوند.

در غیر این صورت نشانه‌هایی از ابهام در آینده همکاری‌های منطقه‌ای ایجاد خواهد شد. ادامه فعالیت هر سازمان اقتصادی منطقه‌ای نیازمند آن است که کشورها درک دقیق‌تری از ضرورت امنیت ملی خود در همکاری با دیگران به دست آورند.

دکتر ابراهیم متقی - استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران