اردوغان به دنبال نظام ریاستی یا سیستم خلافتی

اردوغانی که به دنبال نظام ریاستی است، پس از موفقیت در این هدف، بیش از امروز رو به اقتدارگرایی و تمامیت خواهی خواهد داشت. بر همین مبنا به نظر می‌رسد برای ترکیه تحت رهبری اردوغان سال 2017 سالی بدتر از ترکیه 2016 خواهد بود. به‌عنوان کسی که امنیت ترکیه را امنیت ایران می‌دانم، امید دارم این پیش‌بینی تحقق نیابد. هر چند آرزوها جایی در صحنه سیاست ندارد و واقعیت‌های ناشی از ذهنیت و عملکردها، نتایج خود را تحمیل می‌کنند.

از ذهنیت تمامیت‌خواهی که بر مدار سرکوب کردها، دستگیری مخالفان، بحران‌سازی داخلی و خارجی، دشمنی با همسایگان و... حرکت می‌کند، نمی‌توان برقراری صلح و آرامش را نتیجه گرفت. نگاه و سیاست اردوغان مبتنی بر منطق جنگ، تئوری توطئه و بحران‌سازی استوار شده است.

اردوغان نه‌تنها آزادی را قربانی سیاست امنیتی خود کرده است، بلکه انتظار می‌رود ترکیه را نیز قربانی این رفتار خود کند. متاسفانه ترکیه سال 2017 را با عملیات تروریستی منسوب به داعش خونین آغاز کرد، تاکید بر ادامه و افزایش درگیری نظامی با کردها، می‌تواند بهار پیش رو برای آنکارا را، در ارتباط با مناطق کردنشین این کشور، خونین‌تر از سال گذشته کند.

در ارتباط با بحران سوریه و عراق نیز با توجه به عدم تغییرات ذهنی حاکم بر اردوغان، انتظار می‌رود سیاست‌های سلبی ترکیه در پوششی جدید و پیچیده‌تر تداوم داشته باشد. آنکارا با ادامه مراودات و هدایت گروه‌های تروریستی تغییر نام داده شده، سیاست متضاد با اکراد و یارگیری از آنان، سبب گسترش دامنه بحران در ابعادی بزرگ‌تر در خاورمیانه خواهد شد. تبعات سیاسی، امنیتی و خصوصا اقتصادی ناشی از این رویکرد ترکیه منفی‌تر و محسوس‌تر از سال گذشته خواهد بود.

نکته آن که اردوغان سال 2017 با تلاش برای تغییر قانون اساسی ترکیه به هدف تغییر سیستم از نظام پارلمانی به نظام ریاستی، در واقع گام‌های خود را برای سلطانی برداشته و پس از این موفقیت، دست به تصفیه‌های وسیع حزبی با بهانه مبارزه با عوامل فتح‌الله گولن خواهد زد، روحانی که متهم به حمایت از کودتای نافرجام اخیر ترکیه است و در تبعید خود خواسته در آمریکا به سر می‌برد. گفته می‌شود در بین نمایندگان حزب عدالت و توسعه در پارلمان نزدیک به یکصد نفر مخالف اردوغان وجود دارد.

ملاحظات حضور در چرخه قدرت، درگیر بودن در پرونده ارتشا و سوءاستفاده، امید به آشتی و تفاهم و از همه مهم‌تر نیاز به آرای آنان برای تغییر قانون اساسی فعلا مانع رودررویی اردوغان با این نمایندگان شده است. با توجه با شناختی که از اردوغان وجود دارد، او همه این افراد را پس از تغییر سیستم به ریاستی حذف کرده و تنها انعطافی که شاید بروز دهد، نشان ندادن راه زندان به آنان خواهد بود.

دوستانی که به تغییر اردوغان دلخوش هستند، بدانند رئیس‌جمهور ترکیه پس از موفقیت در تغییر نظام به سیستم ریاستی، از موضع بالاتر و با اقتدار و قدرت بیشتری وارد بحران‌های داخلی و خارجی خواهد شد.

اردوغان امروز رئیس‌جمهور ترکیه‌ای است که میزان قدرت او از نظر قانون اساسی محل چالش است. با تغییر قانون اساسی اردوغان فردا تفاوت زیادی با اردوغان امروز داشته و خود او و بسیاری از حامیان داخلی و خارجی او برای رئیس جمهور ترکیه، جایگاه رهبری در حد خلیفه، قائل خواهند شد.

صادق ملکی - تحلیلگر و کارشناس ارشد سیاسی