فروپـاشی در انتظار اتحادیه اروپا

این‌که در سال 2017 آینده اروپا و انگلیس در پس این خروج چه خواهد بود، موضوعی است که آن را با دکتر مصطفی ملکوتیان، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران به بحث گذاشته‌ایم.

علل خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی و پیامدهای اقتصادی سیاسی آن بر دولت انگلیس و این اتحادیه چه خواهد بود؟

آن‌طور که گفته می‌شود روند خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی حداقل‌دو و حداکثر ده سال طول خواهد کشید، بنابراین انگلیسی‌ها مایل هستند که روند خروج با کندی صورت گیرد چون با طولانی کردن زمان خروج، می‌خواهند مساله را مدیریت کرده تا آسیب‌ برای آنان شدید نباشد و بتوانند شرایط را تحت کنترل بگیرند. طرفداران خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی همچنین می‌کنند که عضویت چهار دهه‌ای انگلیس در این اتحادیه برای کشور زیان‌آور بوده و طبق محاسبه‌ای که برخی منابع داشتند روزانه 34 میلیون پوند حضور در اتحادیه، به اقتصاد انگلیس ضرر رسانده است. استدلال طرفداران خروج از اتحادیه اروپا تاکید دارند که با ورود انگلیس به اتحادیه اروپایی شهروندان این کشور به حاشیه رانده شده و اعتماد مردم از دولتمردان سلب شده است، اینها تاکید می‌کنند که خروج از این اتحادیه دولت را برای باز پس فرستادن مهاجران و آوارگان تحت فشار قرار خواهد داد و به این ترتیب کنترل بهتر مرزها و امنیت بهتری را برای آنها بوجود خواهد آورد. نکته‌ای که باید توجه داشته باشیم این است که آنچه امروز برای بسیاری از مردم و کشورهای دنیا، قبل از منافع اقتصادی و تجاری مهم است موضوع امنیت است. غربی‌ها با دستان خود در دو سه دهه گذشته بر ناامنی جهانی افزودند و همزمان اقتدار گذشته خود را از دست دادند و در این شرایط بود که در انگلیس رای‌گیری این‌که در اتحادیه اروپایی باقی بماند یا نه صورت گرفت‌. البته این درخواست ممکن است در دیگر کشورهای اروپایی نیز تکرار شود، چون شرایط به گونه‌ای است که بساری از مردم معتقدند نباید تصمیم‌گیری‌های کلان پولی، دفاعی، امنیتی و کنترل مرزها و سیاست خارجی را، بین‌المللی کرد.

در رابطه با خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی باید توضیح بدهیم که انگلیس از ابتدای ورودش به اتحادیه اروپایی مثل بقیه کشورها وارد نشد. به عنوان مثال انگلیسی‌ها واحد پول اروپایی که یورو بود را نپذیرفتند و از ایجاد ارتش اروپایی با این استدلال که ناتو وجود دارد و می‌تواند در مقابل روس‌ها از اروپا دفاع کند جلوگیری ‌کردند به طور کلی تعارض بین اروپایی‌ها یک واقعیت تاریخی است و اگر روی بحث‌های مربوط به وحدت ملی و همگرایی در اروپا متمرکز شوید می‌بینید که ملت‌های مختلف در اروپا، هرکدام دوست دارند ساز خود را بزنند. با توجه به این مسائل می‌شود گفت که خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی می‌تواند تاثیراتی اعم از سیاسی و اقتصادی به جا بگذارد که من به صورت تیتروار به آن اشاره می‌کنم،‌ بر این اساس این خروج، می‌تواند باعث رشد ملی‌گرایی یا ناسیونالیسم در کشورهای مختلف اروپایی بشود و افزایش نیروهای گریز از مرکز در این قاره و افزایش مسائل اقلیتی را به دنبال داشته همچنین باعث رشد افراط‌گرایی دست‌راستی‌ها در اروپا شود شامل شود. می‌دانیم که به قدرت رسیدن گروه‌های رادیکال دست راستی در اروپا دو جنگ جهانی را به دنبال آورد؛ بنابراین خروج انگلیس می‌تواند باعث کاهش قدرت در اروپا بشود و مسائل تجزیه‌طلبانه را دنبال کند. هم‌اکنون اسکاتلند؛ خواستار جدایی از انگلیس شده و در تلاش است که بایک رای‌گیری مشخص کند که آیا در انگلیس باقی بماند یا نه! که اساسا این خروج می‌تواند نقطه شروعی، بر حرکت احتمالی اتحادیه اروپا به سمت فروپاشی کامل با افزایش تمایلات خروج دیگر کشور‌ها باشد. همین‌طور این خروج می‌تواند باعث کاهش سرمایه‌گذاری در منطقه اروپا شده و نرخ رشد را آن‌طور که صندوق بین‌المللی پول گزارش داده به نصف برساند. خروج انگلیس همین‌طور باعث کاهش حضور سرمایه‌گذاران انگلیسی در بازارهای اروپایی خواهد شد چون نیمی از کالاهای انگلیسی به اروپا صادر می‌شود و می‌تواند باعث تقویت روسیه در مقابل اروپایی‌ها با توجه به تحریم این اتحادیه در سال 2014 علیه روس‌ها باشد. برخی‌ معتقدند که با خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی سه میلیون شغل و 25 هزار شرکت و صادرات 200 میلیارد پوند در سال و 450 میلیارد پوند سرمایه‌گذاری داخلی در انگلیس در معرض خطر قرار خواهد گرفت، و همین‌طور گفته شده که خروج بانک‌ها و شرکت‌های چند ملیتی از انگلیس برای این کشور بسیار مخاطره‌آمیز خواهد بود. بنابراین مساله خروج انگلیس مربوط به سال 2017 نخواهد بود و در مجموع این به معنی نوعی فروپاشی اتحادیه اروپایی و به معنی تضعیف قدرت اروپا، از جهت امنیتی، سیاسی و از جهت اقتصادی در جهان می‌تواند باشد.

با توجه به رویکرد ترامپ، آیا انگلیسی که از اتحادیه اروپا بیرون رفته، به آمریکای ترامپ نزدیک می‌شود یا خیر؟

ترامپ از خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی استقبال کرد و تاکید کرد که این اقدام مردم انگلیس باعث شد که کشور خود را باز پس بگیرند. و اشاره کرد که مردم آمریکا هم باید چنین کاری را انجام بدهند. هرچند ممکن است این سخنان بیشتر مربوط به رقابت‌های انتخاباتی بوده اما انگلیس به دلیل داشتن روابط بسیار ویژه با آمریکا به نوعی جای پای این کشور در اتحادیه اروپایی محسوب می‌شد پس در واقع زیان‌های خروجش به آمریکا هم می‌رسد، ولی با توجه بقدرت رسیدن ترامپ در آمریکا ظاهرا بایستی نزدیکی انگلیس با آمریکا ادامه پیدا کند. البته باید توجه داشته باشیم که انگلیسی‌ها اساسا تا زمان جنگ‌های جهانی اول و دوم قدرت بزرگ جهانی محسوب می‌شدند و بعد از جنگ جهانی دوم به یک قدرت درجه دوم در دنیا تبدیل شدند و از آن زمان به بعد به دنبال قدرت دیگری بودند که با تجمع قدرت‌ خود با آنها بتوانند همچنان قدرت‌نمایی نمایند. لذا می‌توان تاکید کرد که نزدیک شدن به آمریکایی‌ها به دلیل تضعیف قدرت انگلیسی‌هاست که در زمانی امپراتوری جهانی داشتند و حالا اروپا را نیز از دست می‌دهند و در آینده از این هم بسیار ضعیف‌تر خواهند شد. در رابطه با آمریکای دوره ترامپ و انگلیس خارج شده از اتحادیه اروپایی، ظاهرا باید نزدیکی آمریکا و انگلیس ادامه پیدا کند، ولی نکته مهمی که وجود دارد این است که دوستان جدید که البته همان دوستان قدیم هستند نیز شرایطشان عوض شده و در واقع نه قدرت گذشته و نه اعتماد به نفس پیشین را دارند و تنها در مقابل چالش‌های جهانی حالت دفاعی به خود می‌گیرند.

رقابت روسیه و انگلیس در سال گذشته میلادی درغرب آسیا در 2017 چه افقی پیش رو خواهد داشت؟

این رقابت در سال 2016 وجود داشت، اما بحث ما در اینجا زمانی فراتر از 2017 را در برمی‌گیرد. روس‌ها از «برگزیت» یعنی خروج انگلیس از اتحادیه اروپایی استقبال کردند و علت این است که این کشور به صورت کلی از هر نوع فروپاشی اروپایی به نفع خود استقبال می‌کند چون روس‌ها و اروپایی‌ها با یکدیگر دشمن دیرینه هستند و روس‌ها خواستار فروپاشی کامل ناتو هستند. اگر ناتو دچار فروپاشی شود یا روسیه فعلی به عنوان یک عضو کامل وارد آن شود، در واقع دیگر ناتوی فعلی وجود نخواهد داشت.

گفت‌وگو: فاطمه امیری