عوامل اصلی انحراف منابع بانکی از تولید

اکنون یکی از معضل‌های اقتصادی در کشورمان، انحراف این منابع از بخش صنعت به دیگر بخش‌های غیرمولد است، تا جایی که بسیاری از صنایع و تولیدکنندگان، در حال حاضر امکان تأمین منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق سیستم‌های بانکی ندارند.

در نگاه اول، این مشکلات ریشه در اقتصاد کشورمان دارند تا جایی که می‌بینیم، این نقیصه سرمایه‌های موجود و در عین حال، منابع مالی در اختیار بانک‌ها را از تولید دور و در بخش‌های غیرمولد دیگر انباشته می‌کنند، چون مشکلات اقتصادی بالا در ایران، نرخ بازده سرمایه‌گذاری‌های مختلف را بشدت دستخوش تغییرات معنادار کرده است؛ مثلا در بخش صنعت، تقریبا 6 درصد و در تجارت 300 یا 400 درصد سودآوری تجربه می‌شود یا در بخش مسکن قبل از رکود فعلی نیز چنین بود بنابراین، هرکس به هر طریقی که می‌توانست به این وام‌ها و اعتبارات بانکی دست پیدا کند، آنها را به دست می‌گرفت و آن منابع مالی را در بخش‌های دارای مزیت سودآوری سرمایه‌گذاری می‌کرد تا به این ترتیب مسیر اصلی منابع مالی نادیده گرفته شود و آنجایی که اقتصاد برای رشد اقتصادی اصولی و تولیدنیاز داشت، خبری از منابع نبود حتی اگر صنایعی دسترسی به این منابع داشتند، به جای سرمایه‌گذاری در خود صنعت، این منابع را بیشتر به سمت فعالیت‌های‌ تجاری سوق می‌دادند.

اما این پایان کار نیست، چون با توجه به همان نابسامانی‌های اقتصادی و سودآوری غیرمنطقی در برخی بخش‌های صنعتی، بیشتر بانک‌ها منابع در اختیارشان را به خود یا مدیران ارشد سیستم بانکی وام می‌دادند تا این افراد بتوانند با استفاده از رانت‌های اطلاعاتی و همچنین امتیازاتی که در اختیار داشتند، به عنوان یک مشتری خوش‌حساب اقساط خود را به بانک بپردازند که این شیوه هم منابع بانکی را به جای صنعت در اختیار افرادی خاص قرار داد.

با توجه به تمام مواردی که مطرح شد، تنها راهکار هدفمند شدن منابع مالی سیستم بانکی کشورمان این است که ابتدا ساختار اقتصاد را در کشورمان اصلاح کنیم و پس از آن انتظار داشته باشیم، بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله نظام بانکی ما بتواند وظایف خود را بخوبی انجام دهد. وام‌دهی بانک‌ها به خودشان کاملاً طبیعی است و در دنیا سابقه دارد.

یکی از مسائلی که در بانکداری تدریس می‌شود، این است که بانک‌ها سعی می‌کنند، منابع خودشان را در اختیار سرمایه‌گذاران بانکی و مدیران بانکی قرار دهند. به دلیل پایین بودن نرخ سود بانکی، برخی بانک‌ها می‌توانند بازپرداخت داشته باشند و در واقع، وام‌ها و اعتبارات منحرف می‌شود و به مناطق مورد نیاز ارسال نمی‌شود.

دکتر جمشید پژویان - استاد دانشگاه