آزادسازی موصل و نمایش ضعف نیروهای داعش

با وجود تسلط دو ساله داعش بر موصل، پیشروی نیروهای عراقی درموصل و از دست رفتن کنترل فرماندهان داعش بر اوضاع و به تبع آن فروپاشی نیروهای داعش و فرار آنها از موصل حاکی از پیروزی سریع و زود هنگام نیروهای عراقی در عملیات آزادسازی موصل است. این پیروزی‌های سریع و زودهنگام تحت تاثیر عوامل مختلف ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی حاصل شده است.

کد خبر: ۹۶۴۶۶۲

در سطح ملی در عراق اجماعی فراگیر و ملی برای مبارزه با نیروهای داعش شکل گرفته است که آنها را برای جنگیدن در راه آزادسازی موصل متحد و پکپارچه ساخته است. این اتحاد و یکپارچگی ضمن آنکه شکاف‌های آسیب زا در مسیر وحدت ملی عراق را خنثی کرده، قدرت و انگیزه‌ای را برای نیروهای عراقی فراهم ساخته که حاصل آن تغییر موازنه قدرت به سود دولت و ملت عراق در مبارزه با داعش است.

در سطح منطقه‌ای تغییرات استراتژیکی صورت گرفته که در نتیجه آن موقعیت حامیان منطقه‌ای داعش ضعیف و ضعیف‌تر شده است. ورود روسیه به تحولات منطقه و آغاز جنگی همه‌جانبه با تروریسم از یک سو و تحولات داخلی پس از کودتا در ترکیه که بخشی از توان این کشور را در تلاش برای دستیابی به ثبات داخلی مصروف خود ساخته و ناکامی‌های عربستان در یمن، سوریه و عراق از سوی دیگر، که حمایت آنها را از داعش تحت‌تاثیر قرار داده موازنه منطقه‌ای را به زیان داعش و به سود دولت عراق تغییر داده است.

در سطح بین‌المللی تغییرات گسترده‌ای رخ داده که فشار بر داعش را در منطقه افزایش داده است. رقابت سخت روسیه با آمریکا، بدنامی داعش در افکار عمومی جهان و فشار بر دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی برای مقابله با داعش، شرایط دشواری را برای آنها رقم زده و بنابر این موجب تضعیف آنها شده است.

با وجود این شرایط که بقا و ادامه حیات را برای داعش در منطقه سخت کرده به‌نظر می‌رسد عامل دیگری نیز در پیشروی‌های سریع و پیروزی‌های زودهنگام نیروهای عراقی موثر بوده و آن ضعف ذاتی و درونی نیروهای داعش است. پیشروی‌های سریع داعش در سال 2014 و تسلط بر بخشی از خاک سوریه و عراق و پس از آن تبلیغات گسترده درباره قدرت این نیروی جداشده از القاعده، داعش را به‌عنوان نیرویی قدرتمند جلوه‌گر ساخت. در ترسیم داعش به‌عنوان نیرویی قدرتمند، تبلیغات رسانه‌ای حامیان آنها بشدت موثر بود.

دولت‌های حامی داعش مانند عربستان و ترکیه، با تبلیغ در باره قدرت داعش و توان پیشروی آنها در منطقه و تشکیل دولت، سعی داشتند از آن به سود خود بهره‌برداری کرده، موقعیت و قدرت خود را در موازنه و چانه‌زنی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی افزایش دهند.

اما تحولات اخیر و فروپاشی و فرار نیروهای داعش در مقابل نیروهای عراقی نشان داد این گروه نیرویی ذاتا ضعیف و بقای آن وابسته به حمایت حامیان خارجی است. از این رو زمانی‌که حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی آن ضعیف شده و نیروهای عراقی به یکپارچگی رسیده‌اند، نیروهای داعش توان مقاومت را از دست داده و فرار را بر قرار ترجیح داده‌اند.

ابوبکر البغدادی در حالی که همه خبرها حاکی است که کنترل نیروهای خود را از دست داده، با انتشار پیامی صوتی از نیروهایش درخواست ادامه جنگ کرده است. در عین حال راه را نیز بر آنها نبسته و اعلام کرده در صورتی‌که از عراق خارج می‌شوند به دیگر مناطق از جمله لیبی بروند و با پیوستن به دیگر نیروهای داعشی به جنگیدن ادامه دهند. نکته جالب توجه در پیام صوتی ابوبکر البغدادی تهدید کشورهای ترکیه و عربستان است. این تهدید علیه کشورهایی را که در حمایت از داعش در دو سال گذشته شهرت دارند به چند معنا می‌توان تفسیر کرد.

از یک منظر می‌توان آن را تلاشی هماهنگ برای تبرئه عربستان و ترکیه از اتهام حمایت از این گروه دانست. از سوی دیگر می‌توان آن را نشانه کاهش حمایت‌های عربستان و ترکیه از داعش قلمداد کرد. بنابر این فرمانده داعش سعی دارد با تهدید حامیان خود، آنها را وادار به حمایت‌های بیشتر کند. برداشت سوم این است که تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی حامیان منطقه‌ای، داعش را تحت فشار گذاشته و موجب چرخش در سیاست آنها شده و بنابر این آنها را از ادامه پشتیبانی از داعش منصرف ساخته است. در چنین شرایطی فرماندهان داعش احساس می‌کنند که فریب خورده و بازیچه دست حامیان خود شده‌اند. از این رو حامیان منطقه‌ای خود را خائن دانسته، رو به سوی تهدید آنها آورده‌اند. علت تهدید ابوبکر البغدادی هرچه باشد، ترکیه و عربستان تلاش خواهند کرد با استفاده از آن در جهت تبرئه خود از اتهام حمایت از داعش بهره‌برداری کنند. موضوعی که به نظر نمی‌رسد چندان کارساز و موثر واقع شود.