راهی سخت پیش روی اپراتورهای مجازی

در آن زمان با هدف افزایش رقابت، کیفیت و پوشش نیاز مشترکان خاص در کنار ترغیب نوآوری و ارائه خدمات ارزش‌افزوده در بازار تلفن همراه ایران،‌ کلیات پیاده‌سازی چنین پروژه‌ای در کشور تصویب شد و یک سال بعد نیز نخستین موافقت‌نامه‌های اصولی برای متقاضیان مشتاق صادر شد، اما اپراتورهای مجازی چه تفاوتی با سه اپراتور اصلی کشور یعنی همراه اول، ایرانسل و رایتل دارند و کارکرد آنها چیست؟

بعد از اعلام فراخوان صدور پروانه اپراتورهای مجازی تلفن همراه در بهمن‌ سال 94، شرایط 51 متقاضی که مدارک و مستندات خود را مطابق ضوابط ذکرشده ارائه کرده بودند،‌ مورد ارزیابی قرار گرفت و در همان بازه زمانی شرکت‌های فناپ، های‌وب و شاتل در کنار کنسرسیوم‌های خدمات انفورماتیک و صبانت، تجارت الکترونیک پارسیان و همچنین سامان در جایگاه اولین دریافت‌کنندگان موافقت‌نامه اصولی اپراتور مجازی تلفن همراه قرار گرفتند.

با این حال رگولاتوری تا پایان مرداد امسال نیز به تمام شرکت‌های متقاضی مهلت داد تا مدارک و مستندات مورد نیاز را تکمیل کرده و به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور تحویل دهند. با گذشت مدت زمان در نظر گرفته شده، رگولاتوری درنهایت از میان 51 تقاضا برای 24 شرکت موافقت‌نامه اصولی صادر کرد؛ به عبارت دیگر 24 شرکت مورد تائید این سازمان با رعایت شروطی که پیش روی آنها قرار گرفته اجازه خواهند داشت به عنوان اپراتور مجازی تلفن همراه در ایران فعالیت خود را آغاز کنند.

معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) بتازگی در مصاحبه‌ای‌ مطبوعاتی اعلام کرد اپراتورهای مختلف تلفن همراه موظفند تا سوم آبان‌ دست‌کم یک قرارداد با اپراتورهای مجازی منعقد کنند. از میان سه اپراتور اصلی کشور تاکنون تنها رایتل به این موضوع پایبند بوده، در حالی که دو اپراتور دیگر نیز باید این کار را انجام دهند. صادق عباسی شاهکوه گفته تا سوم آذر باید دست‌کم شش قرارداد با اپراتورهای مجازی امضا شود و نوید ارائه سیمکارت اپراتورهای مجازی را از دو ماه آینده داده است.

قیمت‌شکنی نداریم

رضا گرامی، مشاور مدیرعامل شرکت کیش‌سل پارس ـ نخستین اپراتور مجازی دارای پروانه فعالیت در ایران ـ در گفت‌وگو با خبرنگار کلیک می‌گوید: «باند فرکانسی، یکی از ارزش‌های هرکشوری است، به همین دلیل دولت‌ها در توزیع فرکانس‌ها بسیار سختگیرانه عمل می‌کنند.»

او در ادامه این‌طور توضیح می‌دهد: «با توجه به این‌که اپراتورها نمی‌توانند تمام نیازهای مشترکان را پوشش دهند، بخش‌هایی از شبکه‌شان را به اپراتورهای کوچک‌تر یا مجازی واگذار می‌کنند و از آنجا که اپراتورهای مجازی(MVNO) کوچک‌اند امکان ساماندهی خود را برای سرویس‌دهی به مخاطبان خاص دارند.»

گرامی می‌افزاید: «اپراتورهای مادر به دلیل بزرگ بودن انعطاف‌پذیر نیستند و قابلیت پاسخگویی به نیازهای مشتری برایشان سخت است، در حالی‌که اپراتورهای مجازی با سهولت دسترسی به شبکه، امکانات بیشتری را برای مشترکان فراهم می‌کنند.»

کیش‌سل پارس که به واسطه انعقاد قرارداد با رایتل،‌ پروانه فعالیت خود را دریافت کرده، قرار است از آذر سیمکارت‌هایش را با پیش‌شماره 09999 به دست مشترکان خاص خود برساند. این اپراتور دو برند تجاری با نام‌های «سامان‌تل» و «ایران‌تل ‌پلاس» دارد. از آنجا که بانک سامان یکی از سهامداران اصلی این اپراتور است، ارائه خدمات بانکی جزو اولین گروه از خدماتی خواهد بود که روی سیمکارت‌های سامان‌تل عرضه می‌شود، اما به گفته گرامی، سیمکارت‌هایی که با نام تجاری ایران‌تل پلاس به بازار می‌آیند بیشتر جنبه ارائه خدمات عام به مردم دارند.

مشاور مدیرعامل شرکت کیش‌سل پارس می‌گوید: «اپراتورهای تلفن‌ همراه در شرایط فعلی تمایزی میان مشترکان‌ خود قائل نمی‌شوند، در حالی‌که اپراتورهای مجازی می‌توانند تنظیماتی را به شکل خصوصی‌تر و دقیق‌تر برای مشترکان خاص ارائه کنند.»

او در پاسخ به این‌که آیا مشترکان اپراتورهای مجازی با کاهش تعرفه‌ در مکالمات‌شان نیز مواجه خواهند شد یا خیر، گفت: «قیمت در ایران تابع قوانین سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی کشور است و این سازمان است که حداقل و حداکثر نرخ‌ها را تعیین می‌کند؛ بنابراین روی این قسمت نمی‌شود کاری انجام داد، ما هم نمی‌خواهیم قیمت‌ها را بشکنیم، اما مشترکان مسلما روی کیفیت دریافت خدمات‌، شاهد تغییرات ملموسی خواهند بود.»

MVNO با اپراتور میزبان رقابتی ندارد

محسن یوسف‌پور، مدیرعامل شرکت فناپ‌موبایل ـ یکی از دارندگان موافقت اصولی اپراتور مجازی تلفن همراه ـ در گفت‌وگو با کلیک با تاکید بر این ‌که MVNOها در فضایی رقابتی با اپراتورهای میزبان قرار نمی‌گیرند،‌ گفت: «اپراتور مجازی با هدف ارائه خدمات نو روی شبکه‌ای که اپراتور اصلی ایجاد کرده به بازار می‌آید، به نحوی که درواقع این خدمات جدید است که مردم را وادار به خرید سیمکارت آنها می‌کند.»

او می‌گوید: «خیلی روشن است که طرح تجاری و بازاری یک اپراتور تلفن همراه با چند ده میلیون مخاطب، در مقابل یک اپراتور مجازی تلفن همراه که چند صد هزار مخاطب دارد متفاوت است. اگر تنها مزیت اپراتورهای مجازی این باشد که مردم از طریق سیمکارت‌هایشان امکان مکالمه، ارسال پیامک یا استفاده از دیتا را داشته باشند، این کاری است که اپراتورهای فعلی خیلی بهتر از اپراتورهای مجازی می‌توانند انجام دهند؛ به همین خاطر این عرصه اصلا جایی برای رقابت با اپراتور میزبان ندارد.»

به گفته یوسف‌پور، ارائه خدمات متمایز و نوآورانه در کنار خلق مزیت رقابتی، می‌تواند اپراتورهای مجازی را از یکدیگر برتری دهد و اپراتور مجازی برنده را تعیین کند.

چشم به سوی آینده

سال گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی منتشر کرد و در متن آن آورده بود: «یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی که برای یک اپراتور مطرح می‌شود این است که با توجه به زیرساخت‌های موجود، چه سرویس‌هایی را می‌تواند به کاربران خود ارائه کند تا ضمن حفظ کاربران کنونی، در بازار رقابتی افزایش تعداد کاربرانش را نیز در پی داشته باشد. یکی از مواردی که می‌تواند اپراتورهای اصلی را در انجام ارائه خدمات مناسب به کاربران یاری کند، راه‌اندازی اپراتورهای مجازی تلفن همراه است؛ اپراتورهای مجازی بدون نیاز به زیرساخت‌های شبکه تلفن همراه، خدمات ارزش‌افزوده متناسب با نیاز کاربران تولید می‌کنند.»

این گزارش راوی این نکته است که اپراتورهای مجازی تلفن همراه با رصد و تحلیل بازار تقاضای کاربران، امکان ارائه خدماتی متناسب با نیاز آنها را دارند.

از سوی دیگر، مطالعات نشان می‌دهد‌ بیش از 70 درصد اپراتورهای مجازی تلفن همراه بعد از گذشت دو سال از آغاز فعالیت‌شان ورشکسته می‌شوند. این مساله حاوی این نکته است که طرح تجاری اپراتورهای مجازی برای ترغیب مشترکان به استفاده از خدمات آنها و جذب سهم بازار تا چه اندازه حائز اهمیت است؛ خدمات و سرویس‌های ارزش‌افزوده‌ای که ورای بسته‌هایی است که اپراتورهای فعلی به مردم می‌دهند. اپراتورهای مجازی تلفن همراه با ایجاد رقابت و ایجاد خدمات نوآورانه باید بتوانند سطح کیفی سرویس‌های ارائه شده به کاربران را افزایش دهند. البته باید دید تا چه اندازه در این مسیر توانمند خواهند بود.

اپراتور مجازی چیست؟

اپراتور مجازی شبکه تلفن همراه یا Mobile Virtual Network Operator که به‌طور مخفف MVNO نامیده می‌شود یک نوع اپراتور تلفنی فاقد امکانات و تجهیزات فیزیکی برای ارسال مکالمات و داده‌هاست. این نوع اپراتور با یک اپراتور دیگر (اپراتور میزبان) که دارای تجهیزات فیزیکی برای ارسال مکالمات و داده‌هاست به‌منظور خرید عمده خدمات قرارداد منعقد کرده و به‌این‌ترتیب با نشان تجاری و برند خود خدمات تلفن همراه را در بازار خرده‌فروشی به فروش می‌رساند. به عنوان مثال یک اپراتور مجازی تلفن همراه پس از کسب مجوز لازم می‌تواند با یکی از سه اپراتور تلفن همراه در ایران قرارداد ببندد و سیمکارت‌های خود را با نام تجاری‌اش عرضه کند.

اما اپراتورهای مجازی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ MVNOهای لایت که از خود Core و سیستم بیلینگ ندارند و از هسته و شبکه اپراتور مادر استفاده می‌کنند و خودشان صورتحساب برای مشترک صادر نمی‌کنند. گروه دیگر موسوم به MVNOهای نوع اول هستند که به شبکه اپراتور میزبان دسترسی دارند و می‌توانند برای مشترکان خود صورتحساب صادر کنند. اپراتورهای مجازی تلفن همراه مانند اپراتورهای فعال فعلی در کشور، می‌توانند خدمات مربوط به تلفن همراه را به متقاضیان ارائه کنند، اما ملزم به شبکه‌سازی نیستند و باید از شبکه یکی از سه اپراتور فعلی استفاده کنند. کد 0999 نیز به اپراتورهای مجازی موبایل اختصاص داده شده و آنها می‌توانند سیمکارت‌های خود را با این پیش‌شماره عرضه کنند.

فاطمه عبدالعلی‌پور - ضمیمه کلیک