کوچ جرایم به فضای مجازی

اوایل که خانواده‌ها از مضرات و آسیب‌های دنیای مجازی خبر ندارند ؛ غرق در این شبکه‌های نو ظهور می‌شوند . آنها زمانی پی می‌برند که هر چیزی باید از چار چوب خاص خود پیروی کند که دیگر دیر است و خودشان یکی از قربانیانی هستند که یا مورد اخاذی و سوء استفاده قرار گرفته اند یا حیثیت شان بر باد رفته است.

تا چند سال قبل جرم‌ها اغلب با قمه و قداره و بعدها هم سلاح گرم بود یا سرقت‌ها به صورت فیزیکی از منازل، فروشگاه‌ها و بانک‌ها انجام می‌شد؛ اما اکنون با حالت‌های متفاوتی از جرم روبه رو هستیم. گسترش شبکه‌های اجتماعی و بالا رفتن آمار کاربران از هر قشر و سنی، باعث شده تا مجرمان نیز از فضاهای فیزیکی و خیابانی به شبکه‌های مجازی کوچ کنند و اعمال مجرمانه خود را در آنجا ادامه دهند. این روز‌ها شیادان و سارقان پشت نقاب‌های مختلفی (کارفرما، وارد کننده و صادر کننده، پزشک، مهندس و...) که از آن سوی شبکه‌های مجازی دیده نمی‌شود، خود را پنهان کرده و به افراد و گروه‌های هدف نزدیک شده و نیت پلید خود را در بهترین فرصت عملی می‌کنند.

حال که شکل جرم تغییر کرده؛ این امر سبب می‌شود تا کار پلیس نیز سخت تر از گذشته شود؛ پلیس علاوه بر حضور در سطح جامعه و برقراری و حفظ امنیت موجود، لاجرم باید در فضای مجازی نیز حضور پر رنگ و ملموسی داشته باشد. این تغییر رویکرد جرم از فضاهای فیزیکی به فضاهای مجازی در سال‌های اخیر از سوی پلیس جدی‌تر گرفته شده و ناجا با مجهز شدن به دانش و فناوری‌های نوین، سعی در جلوگیری، مهار و مقابله با جرایم اینترنتی دارد. بر اساس آمار اینترپل در هر 12 ثانیه یک نفر در دنیا قربانی جرایم سایبری می‌شود. در کشورهای اروپایی نرخ کشفیات جرایم اینترنتی 40 درصد است؛ در حالی که بیش از 90 درصد جرایم حوزه سایبری در ایران کشف و با مجرمانشان برخورد می‌شود. بر اساس آمارها، 46 میلیون کاربر اینترنتی در کشور وجود دارد که 29 میلیون نفر از طیف جوانان هستند.

طبق مستندات موجود، در سه ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، افزایش 47 درصدی جرایم رایانه‌ای را شاهد بوده ایم، که بیشترین جرایم در فضای مجازی در حوزه کلاهبرداری مالی با سهم 81 درصدی است و 60 درصد از جرایم در حوزه سایت و «وب» است. با گسترش تکنولوژی و ازدیاد شبکه‌های اجتماعی همان‌قدر که از مزایای آن استفاده می‌کنیم و در کارهای روز مره بهره می‌گیریم، به همان میزان نیز آسیب‌های بسیاری گریبانگیر افراد و خانواده‌ها می‌شود.

پس از شکل گیری پلیس تولید و تبادل اطلاعات در فضای مجازی ؛ لحظه به لحظه اخبار و اطلاعات منتشره درشبکه‌های مجازی رصد شده و تا سر حد امکان با مواردی که به هر نحوی با قوانین، مقررات و عرف جامعه در تضاد است، بلافاصله برخورد مقتضی برابر با قوانین صورت می‌گیرد . البته این مهم را در نظر داشته باشیم که از سوی دیگر نیز مجرمان همواره در صدد ند از همه کم و کیف ظرفیت‌ها و ماموریت‌های پلیس در حوزه‌های مختلف بویژه فضای مجازی آگاه شده و بتوانند عمل یا عکس العمل سریع‌تری را بروز دهند ؛ اما خوشبختانه با پایش‌های اطلاعاتی که روزانه و لحظه‌ای توسط متخصصان صورت می‌گیرد، اشرافیت پلیس بر فضای مجازی کشور مطلوب و قابل قبول است.

گسترش فضای مجازی و شبکه‌های جدید نو ظهوری که هر بار کاربران بسیاری را جذب خود کرده و بسرعت در بین خانواده‌ها رواج پیدا می‌کند؛ باعث شده تا علاوه بر سرگرمی‌های مختلف علمی، تاریخی، مفرح و ... جرم‌های جدیدی نیز تعریف شود و انواع و اقسام کلاهبرداری‌ها به شیوه‌های متنوع در این فضا رخ دهد.

هر چند بر هیچ کس پوشیده نیست که پلیس به تنهایی نمی‌تواند نقش پیشگیری، مقابله و درمان را ایفا کند و به تنهایی راه به جایی نمی‌برد، پس ضروری است تا سایر دستگاه‌ها و نهاد‌ها نیز در جهت کاستن از میزان جرم در جامعه بویژه در فضای مجازی اقدامات جدی تری را در دستور کار‌های خود قرار دهند. اگر ارگان‌های دیگر همکاری، همفکری و هماهنگی بیشتری داشته باشند، نتایج ملموس تری را شاهد خواهیم بود.

حالا که طبق آمار مجامع بین‌المللی و اینترپل بین 15 تا 20 درصد جرایم در فضای مجازی رخ می‌دهد، لازم است تا در محافل مختلف از جمله مدارس و محیط‌های آموزشی و علمی، مراکز دینی و... هر چه بیشتر در این خصوص آگاهی بخشی صورت گرفته و عموم جامعه بویژه جوانان با خطر‌های نوظهور ناشی از فضای مجازی آشنا شوند.

یادمان باشد هر چقدر توجه به عرف و اخلاق پر رنگ تر شود، بی‌شک از حجم جرایم نیز کاسته خواهد شد. علما، روحانیون، اساتید دانشگاهی و معلمان عزیز از این موضوع نباید غافل شده و با هشدارهای بموقع، اذهان خانواده‌ها و بویژه نوجوانان و جوانان را آماده کرده و شرایط موجود را به آنها گوشزد کنند.

همان‌قدر که این فضا می‌تواند آسیب زا باشد، به همان میزان نیز می‌تواند دارای محاسن باشد و باید از ظرفیت‌های خود فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای هشدار دهی بهره گرفت و خطرات و لطمات را در قالب‌های گوناگون عکس، خبر، تحلیل، متون ادبی و شعر و... گوشزد کرد. از طرف دیگر به‌دلیل اسلامی بودن و قدمت چند هزار ساله تمدن ایران، همواره دشمنان به‌دنبال ضربه زدن و بهره‌برداری‌هایی مطابق با نیات و خواسته‌های خود هستند و تولیداتی را به‌دلیل انتشار و توزیع گسترده در فضای مجازی تهیه و تدارک دیده و سعی دارند تا جوان ما را از راه حق و عدالت منحرف کرده و به مرور حس استقلال‌طلبی و آزادی‌خواهی را در او بکشند.

سردار سعید منتظر المهدی - معاون اجتماعی نیروی انتظامی