همه چیز درباره غایب مفقود الاثر

غایب مفقودالاثر به کسی گفته می‌شود که از غیبت او مدت زیادی گذشته باشد و از او به هیچ وجه خبری به دست نیاید که در چنین شرایطی غایب مفقودالاثر دارای وضع حقوقی خاصی بوده و حقوق و تکالیفی نیز برای او در قانون مقرر شده است.

چند سال بی‌خبری؟

یکی از نکاتی که درخصوص افراد غایب وجود دارد این است که باید تکلیف اموال، همسر و وراث فرد تعیین شود و به بهانه بازنگشتن فرد، زندگی دیگران نباید مختل شود، برای همین هم قانونگذار مواعدی را تعیین کرده است که با گذشت این مواعد، دیگر فرد زنده تلقی نشده و حکم به فوت او داده می‌شود.

اگر ده سال از فردی خبری نباشد و در این مدت هم سن شخص غایب به بالای 75 سال رسیده باشد یا اگر فرد به جنگ رفته و در جنگ مفقود شده، سه سال از تاریخ صلح یا پنج سال از تاریخ پایان جنگ خبری از وی داده نشده باشد یا فرد به مسافرت دریایی رفته و از تاریخ غرق شدن کشتی، سه سال گذشته و خبری نرسیده باشد یا فرد در مسافرت هوایی مفقود شده و پنج سال از تاریخ پرواز گذشته باشد، در همه این موارد دادگاه حکم به فوت فرضی فرد می‌دهد تا زنش از قید زوجیت وی رها و اموالش هم بین وراث وی تقسیم شود.

طلاق غیابی همسر غایب

یکی از نکاتی که همسر غایب ممکن است تقاضا کند، رها شدن از قید زوجیت مردی است که غایب مفقودالاثر شده است. براساس قانون، هرگاه کسی چهار سال غایب مفقودالاثر باشد، همسرش می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق غیابی کند. البته در نکاح‌نامه‌های امروزی بندی به‌عنوان شرط ضمن عقد قرار داده شده که اگر مردی به مدت شش ماه غایب شد و از وی خبری در دست نبود، همسرش بتواند از وی جدا شود. البته اگر زوجین هنگام عقد، این بند را امضا نکنند، در این صورت زن باید چهارسال از زمان مفقود شدن فرد غایب صبر کند و سپس از دادگاه تقاضای طلاق کند.

البته چه برای فرد غایب حکم فوت فرضی صادر شود یا زن به صورت غیابی بخواهد طلاق بگیرد، پس از صدور حکم فوت فرضی یا طلاق، زن باید چهار ماه و 10 روزعده وفات نگه دارد و نمی‌تواند در این مدت با شخص دیگری ازدواج کند.

تقسیم اموال غایب مفقودالاثر

تا زمانی که قطعیتی برای فوت مفقودالاثر وجود نداشته باشد یا مواعدی که در بالا گفته شده نگذشته باشد، دادگاه به درخواست افراد ذی‌نفع یا ورثه باید برای اداره اموال شخص غایب یک امین مشخص کند. وظیفه شخص امین همچون شخص قیم، نگهداری از اموال و فرزندان شخص غایب تا زمان بازگشت وی یا صدور حکم فوت فرضی است. اما پس از این‌که با گذشت مدت‌های گفته شده، حکم فوت فرضی برای غایب مفقود الاثر صادر شد، فرد فوت شده تلقی می‌شود و اموالش باید بین ورثه تقسیم شود.

البته وراث غایب مفقودالاثر می‌توانند قبل از صدور حکم فوت فرضی هم تقاضای تقسیم اموال را به دادگاه مطرح کنند، مشروط به این‌که دو سال از زمان غیبت فرد گذشته باشد و خبری از وی نباشد و نیز وراث تضمین بدهند که اگر غایب بازگشت، اموالش را به او مسترد کنند؛ در این صورت دادگاه اجازه تقسیم اموال بین ورثه را صادر خواهد کرد.

حاضر شدن غایب!

حال اگر پس از همه آنچه گفته شده، یعنی صدور حکم موت فرضی، صدور حکم طلاق غیابی زن و صدور حکم تقسیم اموال، سر و کله غایب مفقودالاثر پیدا شود و بخواهد به زندگی قبلی اش بازگردد، اعاده شرایط به وضع قبل، به همین راحتی‌ها میسر نیست و اما و اگرها زیادی دارد.

اگر همسر فرد غایب از وی طلاق گرفته باشد در صورتی‌که شخص غایب پس از وقوع طلاق و قبل ازانقضای مدت عده(چهار ماه و ده روز) مراجعت کند، نسبت به طلاق حق رجوع دارد ولی اگر بعد از انقضای مدت عده رجوع کند، دیگر حق رجوع ندارد و زندگی دوباره با همسر سابقش، منوط به پذیرش زن و جاری شدن صیغه نکاح است. اگر زن دوباره ازدواج کرده باشد که دیگر امکان ازدواج دوباره هم وجود ندارد.

درخصوص اموال تقسیم شده هم اگر بعد از صدور حکم فوت فرضی، غایب پیدا شود، کسانی که اموال او را به عنوان وراثت تصرف کرده‌اند باید آنچه را که از اعیان یا عوض و یا منافع اموال مزبور حین پیدا شدن غایب موجود می‌باشد مسترد کنند، اما اگر اموال تلف شده باشد و اثری از آن نباشد، دیگر غایب نمی‌تواند ادعایی نسبت به آنها داشته باشد.

شاهرخ صالحی کرهرودی - کارشناس ارشد حقوق خصوصی