پای مدیریت بحران می لنگد

درختانی که عمرشان به چند صد سال می‌کشید، در مقابل آتش هم مقاومت کردند، اما نه از نیروهای امداد خبری بود و نه از آبی که زبانه‌های سرخ آتش را فروبنشاند؛ درختان یکی یکی تسلیم هیولای آتش شدند و جهنمی از دود و آتش سرتاسر جنگل های ایران ـ تورانی پاسارگاد را فراگرفت؛ جهنمی که بیش از 50 ساعت برقرار بود، جانوران زیادی را زنده زنده سوزاند و 500 هکتار از گونه‌های گیاهی کمیاب و ارزشمند را به تلی از خاکستر تبدیل کرد.

به گزارش جام‌جم ، روزهای پایانی هفته گذشته، جولان آتش در مراتع، مناطق جنگلی و اراضی کشاورزی کشورمان بود؛ آتش‌سوزی‌هایی که خسارات زیادی برجای گذاشت و یک‌بار دیگر ناکارآمدی امدادرسانی درخصوص اطفای حریق عرصه‌های طبیعی را به نمایش گذاشت.

آتش گرفتن سه منطقه جنگلی در استان ایلام، سوختن بخش وسیعی از جنگل‌های شلالدان باشت کهگیلویه و بویراحمد، آتش‌سوزی در 1500 هکتار از مزارع گندم و جو کوهدشت لرستان و سرانجام خاکستر شدن گستره وسیعی از جنگل‌های باقدمت شهرستان پاسارگاد استان فارس و پارک ملی بمو شیراز و مرگ بخشی از حیات وحش این مناطق، همه و همه تنها در چند روز انتهایی هفته گذشته رخ داد؛ اتفاقی که برخی کارشناسان از قبل وقوع آن را پیش‌بینی کرده بودند؛ اما با این حال هیچ دغدغه‌ای، تلنگری، احساس نگرانی و یا تدبیری از سوی هیچ نهاد مسئولی در این خصوص مشاهده نشد یا اگر چیزی بود، در عمل سودی نبخشید و اثری نداشت به حال کرور کرور درختی که مظلومانه و بی‌دفاع تسلیم شعله‌های سرکش آتش شدند.

درختانی که خیالشان راحت بود، اما ...

مظلوم‌تر از همه درختانی بودند که خیالشان بابت قرار گرفتن در محدوده اثر جهانی پاسارگاد از سایر نقاط راحت‌تر بود؛ چراکه گمان می‌شد درختان این منطقه به خاطر شهرت و اهمیت جهانی خود، بیشتر مورد التفات مسئولان قرار گیرند و در صورت بروز بحران نادیده گرفته نشوند، اما این مهم هم به فریادشان نرسید و بیش از هر منطقه دیگری تلفات دادند و به سوگ نشستند.

آتش حوالی 9 صبح چهارشنبه، 19 خرداد، در منطقه تنگ بلاغی پاسارگاد مشاهده شد و بسرعت در میان انبوه علفزارهای خشک و مستعد آتش‌سوزی، ریشه دواند و از درختان بادام کوهی، بنه و کیکم بالا رفت. دود و آتش که به آسمان رسید و همه را خبردار کرد؛ تنگ بلاغی پر شد از محیط‌بانان، جنگلبانان و مردم بیل و سطل آب به دستی که برای خاموش کردن آتش خود را به دامنه‌های کوه رسانده بودند، اما منطقه صعب‌العبور بود و مرتفع، دامنه آتش هم وسیع و گسترده و دیگر بیل و شاخه و سطل آب جواب نمی‌داد، چیزی فراتر می‌خواست، هلی‌کوپترهای آبپاش که در استان فارس نبود و باید از پایتخت به منطقه می‌رسید.

مسئولان بحران استان فارس هم درخواست کردند و حتی درخواست ملی اما از مرکز پاسخی نیامد، هلی‌کوپترها دیر رسیدند، خیلی دیر؛ بیش از یک شبانه روز بعد، زمانی که بهترین فرصت مهار آتش از میان رفته بود. تنها بالگرد حاضر در منطقه در روز اول هم ( بالگرد هلال احمر خوزستان)، پس از چند سرویس، ماموریت خود را به دلیل پایان یافتن ساعت پروازی خلبان، پایان یافته اعلام کرد و نتوانست دردی را درمان کند.

هشت میلیارد تومان دادیم و هیچ

طاهر ایزدی فرماندار پاسارگاد شاید نخستین کسی بود که چهارشنبه شب به وسعت و شدت آتش‌سوزی در منطقه اشاره کرد و از اعلام درخواست کمک ملی برای مهار آتش و همچنین قول مسئولان مربوط برای اعزام هو.اپیما و هلی‌کوپتر به منطقه در صبح پنجشنبه خبر داد؛ قولی که محقق نشد تا حسن فیاض پور، مدیرکل مدیریت بحران استانداری فارس حوالی ظهر پنجشنبه، زبان به گلایه رسمی از وزارت دفاع برای عمل نکردن به تعهداتش بگشاید و بگوید: سال گذشته از سوی مدیریت بحران کشور هشت میلیارد تومان به وزارت دفاع برای دو سال پرداخت و وزارت دفاع متعهد شد بر حسب اعلام مدیران کل منابع طبیعی یا محیط زیست استان‌ها به صورت شفاهی یا تلفنی، نسبت به اعزام بالگرد و نیروهای نظامی اقدام کند، اما در آتش‌سوزی اخیر وزارت دفاع در حالی که نزدیک به 24 ساعت از وقوع حریق می‌گذشت به تعهد خود عمل نکرد.

و سرانجام سلمان پویا، دبیر شورای بخش پاسارگاد ظهر روز جمعه 21 خرداد از ورود بالگردهای مرکز خبر داد و با گلایه گفت: تازه از صبح امروز انتقال مردم و نیروهای ارتش با استفاده از 4 بالگرد مرکز انجام شد. اما اگر طی سه روز گذشته شاهد این بالگردها بودیم آتش‌سوزی بیش از 50 ساعت طول نمی‌کشید.

فرار به جلو محیط زیست

شرایط بحرانی بود و سرزنش‌ها مسئولان نهادهای مختلف را نشانه گرفت؛ نهادهایی چون سازمان محیط زیست که البته بی‌پاسخ هم نماند و معصومه ابتکار، رئیس این سازمان دیروز در یک یادداشت در فضای مجازی در این خصوص یادآور شد که در ایران وظایف، اعتبارات و تجهیزات مربوط به اطفای آتش جنگل‌ها در اختیار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است و چنانچه آتش‌سوزی رخ دهد، براساس قانون هر استان دارای ستاد مدیریت بحران بوده که موضوع اطفاء آتش‌سوزی را هدایت می‌کند.

وی همکاری نیرو‌های سازمان محیط‌زیست را در چنین بحران‌هایی نه از سر وظیفه که به دلیل وجود عشق و انگیزه و فداکاری برای کشور و مردم خواند و این را هم اضافه کرد که آتش‌سوزی جنگل در این فصل از سال طبیعی بوده و غیرعادی نیست. البته ایشان در یک فرار به جلو حاضر نشد هیچ مسئولیتی را در این باره بپذیرد. گویا به زعم ایشان همه مقصر بوده‌اند جز ایشان و سازمانشان!

گلایه اندر گلایه

خدا کرم جلالی، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان جنگل‌ها و مراتع اما که متولی اصلی رسیدگی به بحران آتش‌سوزی عرصه‌های طبیعی است، خود دل پردردی داشت.

وی دلیل گسترش آتش در منطقه را نبود بالگرد اعلام کرد و با گلایه از وزارت دفاع گفت: سال گذشته با همکاری ستاد مدیریت بحران کشور با وزارت دفاع در زمینه مهار آتش‌سوزی‌ها قرارداد بسته‌ایم، این قراردادها باید بتواند نیازهای هلی‌کوپتری و هوایی ما را تامین کند، امسال هم این قرارداد تمدید شده است، اما در آتش‌سوزی پاسارگاد متاسفانه بموقع بالگرد و ناوگان هوایی تامین نشد و اعزام نیرو تاخیر داشت.

بی‌توجهی مسئولان ارشد به موضوع محیط زیست

محمد درویش، مدیر دفتر امور مشارکت‌های مردمی سازمان محیط زیست دلیل اصلی گسترش آتش در مناطق جنگلی پاسارگاد و پارک ملی بموی استان فارس و دیگر نقاط کشور را جدای از دیر رسیدن یا نرسیدن بالگرد آب‌پاش از پایتخت، بی‌توجهی مسئولان ارشد کشور به موضوع مهم محیط زیست و به تبع آن تجهیز نکردن سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی به امکانات هوایی اختصاصی عنوان می‌کند و در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: گرچه وقوع آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی و جنگلی کشور به دلیل ترسالی، پیش‌بینی و به مسئولان اطلاع داده شده بود و توافق‌نامه‌ای نیز بین سازمان جنگل‌ها با وزارت دفاع برای تامین بالگرد آب‌پاش (بلافاصله پس از وقوع آتش و بدون کاغذبازی‌های اداری) بسته شده بود، اما تا مجوز تامین تجهیزات امدادهوایی برای خود سازمان جنگل‌ها صادر نشود و اعتباری در این خصوص هزینه نگردد، این پیش‌بینی‌ها و توافق‌نامه‌ها دردی را دوا نمی‌کند. چراکه در ماجرای اخیر نیز مشاهده شد همین توافق‌نامه نیز بدرستی و بموقع اجرا نشد و بخش وسیعی از سرمایه‌های ملی کشور به فنا رفت.

فاطمه مرادزاده - ایران