کارشناسان طرح اشتغالزایی دولت را نقد کردند: بیکار بدهکار!

بسته «حرکت» بر توسعه و حمایت از واحدهای تولیدی کوچک و متوسط تمرکز دارد و برای هر دستگاه، سهمی از اشتغالزایی چند صد هزار نفری در نظر گرفته است.

از همان ساعات اولیه انتشار جزئیات بسته اشتغالزایی دولت، بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی به این طرح واکنش نشان دادند و اعلام کردند در صورت صحت آمار اعلام‌شده از جانب دولتی‌ها مبنی بر ایجاد یک میلیون و 600 هزار شغل جدید در دو سال گذشته - که بیانگر موفقیت بی‌سابقه در اشتغالزایی است - اساسا چه لزومی به اجرای طرح جدید وجود دارد؟ این سؤال باعث شد تا این شبهه به وجود آید که آمارهای ارائه‌شده از سوی مسئولان درباره نرخ بیکاری و حجم ایجاد فرصت شغلی، غیرمنطقی و در برخی موارد بی‌اعتبار بوده است.

آمارهای اشتغال با واقعیت منطبق نیست

دکتر امرالله امینی، اقتصاددان با اشاره به طرح «حرکت» و بحث اشتغالزایی و آمارهای موجود در این زمینه به جام‌جم گفت: اگر بخواهیم به بحث اشتغال واقع‌بینانه توجه داشته باشیم، آمار ارائه‌شده که درباره اشتغالزایی طی دو سال گذشته اعلام شده است، امری کاملاً بعید و غیرواقعی به نظر می‌رسد که شاهد مثال آن اوضاع اقتصادی و رکود حاکم بر صنایع کشورمان است.

امینی افزود: آمار موجود از تعطیل شدن واحدهای صنفی و همچنین مشکلات بخش تولید نشان می‌دهد به دلیل رکود تولید، شغلی ایجاد نشده است که بخواهیم به آن تکیه کنیم پس دور از ذهن نیست اگر بگوییم انتشار آمار اشتغالزایی از سوی مسئولان می‌تواند این شبهه را ایجاد کند که احتمالا تعریف شغل تغییر کرده است.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: اکنون فضای تولید بسیار نامناسب و نگران‌کننده شده است، بنابراین ایجاد شغل در این شرایط نیازمند برنامه‌های دقیق، گسترده و هدفمند است و باید زیربناهای مشخصی را به خود دیده باشد که با شعار یا ارائه آمارهای معمول، نتیجه‌بخش نیست و معضل بیکاری در ایران برطرف نخواهد شد.

به اعتقاد وی، اگر طرحی برای ایجاد شغل داریم، باید متناسب با گرفتاری‌های تولید در کشورمان باشد که این گرفتاری‌ها امروز عبارتند از: بازدهی تولید، قانون کار، نقدینگی برای تولید و قوانین صادراتی که این عوامل به صورت منطقی می‌تواند به ایجاد شغل منتهی شود، ولی می‌بینیم امروز در تمام این موارد مشکلات قابل‌ملاحظه‌ای وجود دارد و فضای کسب و کار به هیچ عنوان مثبت نیست.

وی درباره تعریف موجود از افراد شاغل نیز گفت: متأسفانه یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که امروز درباره شاخص کار داریم، این است که هر مرکزی برای خود تعریفی واحد از کار و شغل داشته و بر اساس آن نیز برای رفع بیکاری سیاستگذاری می‌کند که حاصل، همین شده که می‌بینیم. بنابراین باید مسئولان و متولیان امر اشتغال، ابتدا استنادهای تعریف شغل خود را ارائه کنند تا بتوانیم متناسب با آن برنامه‌ریزی کارشناسانه داشته باشیم، چون ظاهراً تعاریف موجود با تعاریف استاندارد بین‌المللی بسیار متفاوت است و نسخه‌های بین‌المللی در ایران جوابگوی نیاز اشتغال کشور نبوده است.

به اعتقاد امینی، شغل باید مستمر باشد تا بتوان بر اساس آن آمارها را ارائه کرد، نه این‌که به فرض فردی روزانه یک ساعت با اتومبیل مسافرکشی می‌کند، آن را شاغل بنامیم به این دلیل که این شخص هرگز حداقل‌های تعریف شده برای زندگی را نمی‌تواند به دست آورد.

این کارشناس اقتصادی، سیاست بنگاه‌های زودبازده را طرحی شکست‌خورده دانست و افزود: طرح بنگاه‌های زودبازده که به دلیل غیراصولی و نامتناسب بودنش با شرایط اقتصادی ایران، محکوم به شکست بود، از آن زمان تا امروز نتایج منفی ملموسی در اقتصاد کشور ایجاد کرده است و نباید دوباره به دنبال آن باشیم بلکه باید با استفاده از نظر کارشناسان و واقعیت‌های اقتصادی و اجتماعی ایران سیاستگذاری دقیق‌تری برای اشتغال داشته باشیم.

هیچ نتیجه‌ ملموسی از این برنامه‌ها ندیده‌ایم

فرج‌الله عارفی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز درباره طرح حرکت به خبرنگار ما گفت: اگر واقعاً عزم دولت براین امر باشد، خوب شکی نیست که این طرح می‌تواند عاملی در کاهش نرخ بیکاری در ایران باشد، ولی ما تا امروز بارها در مورد اشتغال از مسئولان دولتی طرح‌هایی دیده‌ایم یا اخباری شنیده‌ایم که در نهایت محقق نشده‌اند و هیچ نتیجه ملموسی از این برنامه‌ها در کشور ندیده‌ایم.

عارفی ادامه داد: یکی از مواردی که باعث شده بسیاری از این طرح‌ها بدون نتیجه بماند، این است که دولت از سیاست‌ها و طرح‌های اشتغالزایی خود شفاف سخن نمی‌گوید و صرفاً با ارائه آمار و ارقامی گنگ یا انتشار کلیات طرح سعی در ایجاد جریان‌هایی به نفع خود دارد. در حالی که اگر در این زمینه اطلاعات شفاف ارائه شود، کارشناسان می‌توانند با در نظر گرفتن نقاط ضعف یا قوت برنامه، راهکارهای بسیار منطقی‌‌تری ارائه کنند.

وی تصریح کرد: تا امروز چیزی به نام طرح اشتغال در دولت دیده نشده و تنها تصویری که در اختیار داریم، تعطیلی کارگاه‌ها و در نتیجه بیکاری خیل عظیمی از کارگران در سراسر کشور بوده است که تناقض واضحی با طرح‌های ارائه‌شده ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، اعلام شده، طی دو سال گذشته بیش از یک میلیون شغل ایجاد شده که دقیقاً در همان زمان آمارها نشان می‌دهد 15 هزار کارگاه و بنگاه تولیدی هم تعطیل شده است یا 160هزار صنعتگر بیکار شده‌اند که این سؤال را مطرح می‌کند که این آمار ارائه‌شده برچه اساسی بوده و کدام تولید و کدام سرمایه‌گذاری باعث ایجاد این حجم از اشتغال بوده است؟

عارفی با اشاره به این‌که کمیسیون اجتماعی مجلس به عنوان متولی امر اشتغال در کشورمان است، گفت: هیچ آمار دقیقی از اشتغال در اختیار نیست که کارشناسان و نمایندگان مجلس به آن تکیه کرده و برنامه‌ریزی کنند در حالی که هر روز شاهد اظهارنظر برخی مسئولان در افزایش میزان اشتغال بوده‌ایم و بارها از ریاست جمهوری پرسیده‌ایم، این شغل‌ها که می‌گویند کجاست، چون آمار بیکاری در حوزه‌های انتخابی بیشتر نمایندگان نگران‌کننده شده است.

این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی معتقد است، شاخص‌های رونق اقتصادی و صنایع که به گفته خود مقامات، موتور محرکه ایجاد شغل هستند، امروز در رکود مطلق به سر می‌برند مثل مسکن، خودرو یا امثال این صنایع، پس چطور شغل ایجاد کرده‌ایم و قرار است ایجاد کنیم؟

عارفی درباره وام‌های خوداشتغالی نیز تصریح کرد: بارها در رسانه‌ها اعلام شده دولت قصد ارائه وام‌های کم‌بهره برای ایجاد شغل و مشاغل کوچک دارد، ولی وقتی به میزان بهره وام توجه می‌کنیم، می‌بینیم کسی که به دنبال دریافت این وام‌هاست، اصلاً توان بازپرداخت آنها را ندارد و نمی‌تواند از آن استفاده کند یا اگر هم استفاده کند، درگیر مسائل دیگری خواهد شد.

این نماینده مجلس با بیان این‌که راهکار ایجاد شغل در شرایط فعلی ایران، دنبال کردن طرح‌های کوچک اقتصادی است، گفت: این نوع طرح‌ها با سرمایه‌های کوچک، میزان شغل بالایی را ایجاد می‌کنند و به دلیل رونق ایجاد شده، صنایع بزرگ‌تر هم بی تردید رونق خواهند گرفت و در نهایت بیکاری کاهش می‌یابد، این دقیقاً سیاستی است که بنگلادش با امکانات بسیار پایین‌تر از ایران برای اشتغال در نظر گرفته و اکنون نرخ بسیار پایین بیکاری در این کشور توجه بیشتر کارشناسان را جلب کرده است.

بازگشت دوباره به بنگاه‌های زودبازده

موسی‌الرضا ثروتی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس درباره «طرح حرکت» به خبرنگار ما گفت: امروز بیکاری به مرز بحران رسیده و براساس آمار بیش از پنج میلیون بیکار در کشور وجود دارد که بخش عمده‌ای از آنها جزو دانش‌آموختگان هستند. این موضوع مسئولان دولتی را واداشته تا برای جلوگیری از توسعه این معضل وارد عمل شوند. این درحالی است که بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی به دلیل رکود موجود در معرض تعطیلی بوده و همین مساله بحث رفع مشکل بیکاری را بسیار سخت کرده است.

به اعتقاد ثروتی، به همین دلیل سیاستگذاران مساله اشتغال دوباره به سراغ طرح‌ بنگاه‌های زودبازده رفته و قصد دارند صرفا با تغییر نام یا ایجاد برخی اصلاحات کلی در آن به نوعی تحرک در بازار کار ایجاد کنند که نتیجه‌ای جز افزایش بیکار بدهکار برای ایران ندارد.

این نماینده مجلس تصریح کرد: نکته جالب درباره طرح حرکت این است که دولت با علم بر این‌که فقط یک‌ سال از دوره چهارساله برایش باقیمانده این طرح را ارائه کرده است که نمی‌توان امیدوار بود طی یک ‌سال تمام سرفصل‌های این طراح را اجرا کند و نتایج آن حاصل شود، چون نتایج گذشته در این زمینه مشخص کرد با وجود وعده‌های اختصاص 36 هزار میلیارد تومان برای طرح بنگاه‌های زودبازده قدیمی طی سه سال فقط 12 هزار میلیارد تومان از مبلغ کل تخصیص داده شد که آن ‌هم به هدف نرسید و هیچ نتیجه مثبتی برای اشتغال و اقتصاد کشور نداشت.

عماد عزتی - اقتصاد