به بهانه بازپخش فیلم‌ها و سریال‌های قدیمی از شبکه نمایش

2. گرچه با راه‌اندازی شبکه‌های نسل جدید دیجیتال و فرصت بیشتر برای پخش برنامه، توجه به آرشیو و پخش برنامه‌های تکراری هویت جدی‌تری یافت و الگوی راه‌اندازی شبکه‌های نسل جدید موضوع محور (Thematic Channel) همچون نمایش، پویا در ایران وامدار همین تجربه جهانی است، ولی رقابت در جذب مخاطب (Audience Share) در ساعات طلایی (Prime Time) توجه اصلی این شبکه‌ها را به بازپخش فیلم‌ها و سریال‌های آرشیوی سال‌های معاصر معطوف می‌کرد و علاقه‌ای به گذشته دور نداشتند. در حالی که توجه به گذشته دور و بازپخش برنامه‌های قدیمی برای ایجاد حس نوستالژیک و بازسازی خاطرات شخصی از اهداف تاسیس شبکه‌های همچون Yesterday Channel بود. این شبکه عموما متکی به آرشیو غنی و پربار بی.بی.سی (با موجودی 12 میلیون آیتم) است.

3. موج دیجیتال تحولی جدی در ساختار، محتوا و نظام تلویزیون به وجود آورد. در واقع با ارتقای کیفیت فنی تصویر از یک طرف و از بین رفتن محدودیت پهنای باند (Spectrum Scarcity) وکاهش هزینه های راه‌اندازی تلویزیون، زمینه‌ی تکثر و تنوع شبکه های تلویزیون های دیجیتال فراهم شد. این موج گسترش شبکه های تلویزیونی امکان تعامل و مشارکت مخاطب را بیش از گذشته گسترش داد و مطالعات مخاطب شناسی (Audience Research) زمینه تغییر نگرش از الگوی سنتی پخش گسترده(Broadcasting) برای مخاطب انبوه و ناهمگن (Mass Audience)، به پخش برای مخاطب خاص و همگن (Specific Audience) و مخاطب فراموش شده Neglected Audience را فراهم کرد.

4. در این میان شکل گیری تلویزیون‌های Nostalgia TV Yesterday Channel - نیز که به بازخوانی تاریخ و بازپخش برنامه های قدیمی و نوستالژیک تلویزیون می‌پرداختند از جمله تلویزیون‌های موضوع محور بودند. در واقع مساله‌ خاطره، حافظه و فراموشی از مباحثی است که اخیرا مطالعات و بحث های فکری و فلسفی زیادی در مورد آن انجام شده و حتی رشته‌هایی دانشگاهی با عنوان خاطره‌شناسی (Memory Studies) هم شکل گرفته است. توجه به این که چه می‌شود ما برخی حوادث را به یاد می‌آوریم و برخی حوادث را فراموش می‌کنیم ابعاد بسیار پیچیده شخصی، اجتماعی و سیاسی دارد بر همین اساس است که قدرت‌ها و دولت‌ها نیز می‌کوشند برخی حوادث «یادآوری» و «گرامی» داشته شود و برخی حوادث به «فراموشی» سپرده شود. گرچه برخی اندیشمندان بیماری‌هایی همچون فراموشی فرهنگی (Cultural Amnesia) را مولود ظهور تلویزیون می‌دانستند ولی بسیاری دیگر با مطرح کردن الگوی تلویزیون درباره تلویزیون (Television about Television) نقش تلویزیون‌های نوستالژیک که به بازپخش برنامه‌های قدیمی می‌پردازند را در احیای خاطره فردی (Individual Memory) و خاطره جمعی (Collective Memory) جامعه موثر می دانند. بازپخش برنامه های قدیمی که دربردارنده نشانه‌ها و علایم بصری یک دوره تاریخی و زمانی خاص است حس مناسبی از گذشته (Sense of Past ness) ایجاد می کند. به عنوان مثال پخش تصاویر قدیمی مربوط به جنگ جهانی اول و دوم در این تلویزیون‌ها تقویت حس نوستالژی و حسی برای به یاد آوردن گذشته نه الزاما تجربه دوباره رویداد است.

درک کامپر (Derek Kompare) در کتاب ملت تکرار (Rerun Nation, 2004) الگوی پخش مکرر (Regime of repetition) آیتم های فرهنگی ملی و شخصی گذشته در تلویزیون های نوستالژیک را دارای نقش اساسی در شکل دادن به تاریخ عمومی جامعه می داند؛ تلویزیونی که برنامه های قدیمی را بازپخش می کند یکی از منابع اصلی ما برای درک تاریخ عمومی گذشته است.

محمد حسام‌پور

مدیر تامین شبکه نمایش