آژیر قرمز مدیریت بحران در گلستان

به گزارش جام‌جم در اواخر دهه 70 زمانی که سیلاب‎های مرگ‎بار گلستان را تحت‎تاثیر خود قرار داد و خطر نشست و رانش زمین در بسیاری از روستاهای این استان مشاهده شد، طرح جابه‎جایی روستاهای در معرض تهدید سیلاب مطرح شد تا ایمن‎سازی روستاها بتواند دغدغه استان را در این بخش مرتفع سازد. در همین راستا حدود 50 روستای این استان نیز جابه‌جا شد، اما این عملیات به دلیل در نظر گرفتن مسائل معیشتی و هویتی در مناطق جدید، در عمل نتایج چندان مثبتی در ‎پی نداشت. علاوه بر آن به دلیل کارشناسی نبودن طرح، مناطق جدید نیز در معرض خطر نشست زمین قرار داشتند. این شرایط علاوه بر افزودن به مشکلات، مهاجرت دوباره روستاییان به روستاهای تخلیه شده و قدیمی خود را به دنبال داشت.

وضعیت پیش آمده مسئولان گلستان را بر آن داشت که به جای تجربه ناموفق جابه‌جایی روستاها، به تثبیت و مقاوم‌سازی آنها اقدام کنند و جابه‎جایی به‌عنوان آخرین گزینه برای کاهش خطرات احتمالی مطرح باشد. اما این تثبیت و مقاوم‌سازی و مطالعه برای اجرای آن نیز به اعتبار نیاز دارد؛ اعتباری که مدیرکل مدیریت بحران استان گلستان با انتقاد از اختصاص نیافتن آن به ایرنا می‌گوید: با وجود درخواست برای اختصاص اعتبار به موضوع رانش برخی روستاهای استان، هنوز اعتباری به استان اختصاص نیافته است.

اعتباری اختصاص نیافت

صادق‌علی مقدم با بیان این‌که دیگر آن زمان گذشته است که منتظر حادثه باشیم تا چند صباحی به‌دنبال راهکار، علاج و مقصر باشیم و بعد همه چیز فراموش شود، می‌افزاید: در زمان فعلی می‌طلبد به شکل مستمر برنامه‌های اجرایی در مسیر پیشگیری، آمادگی، مقابله و برنامه‌های بازتوانی برای حوادث احتمالی را در دستور کار داشته باشیم.

وی یادآور می‌شود: این موضوع مورد تائید سازمان مدیریت بحران کشور و وزیر کشور برای تامین اعتبار قرار گرفته، اما هنوز اقدام عملی برای تامین اعتبار انجام نشده است.

مدیرکل مدیریت بحران استان گلستان با اشاره به این‌که با توجه به شرایط مستعد رانش در مناطقی از استان، بروز بارندگی‌ شدید و زمین‌لرزه‌ای بزرگ این نقاط را قطعا دچار چالش اساسی می‌کند، می‌گوید: با وجود درخواست اعتبار برای کاهش آسیب‌پذیری روستاهای «کشکک رامیان»، «نرگس چال آزادشهر»، «مینودشت»، «برنجوین» و «چشمه لی مراوه تپه» و نامه وزیر کشور برای درخواست اعتبار برای مقاوم‌سازی این مناطق، هنوز اتفاقی در این بخش نیفتاده است. به گفته مقدم در شرایط کنونی خطر رانش به‌شدت روستاهای یاد شده را تهدید می‌کند و شواهد حاکی از آن است که در این مناطق، احتمال حادثه قریب‌الوقوع و کاهش آسیب‌پذیری مستلزم اقدامات فوری است.

آغازی مرگبار برای روستاهای گلستان

شاید اولین بار که هشدارهای مبنی بر رانش زمین در گلستان به صورتی خطرناک بروز کرد و نمایان شد، فروردین سال 91 بود که برخی از تپه‌ها و اراضی شیب دار نواحی کوهستانی این استان در شهرستان‌های علی‌آباد و مینودشت و برخی جاده‌های اصلی و فرعی این مناطق رانش کرد و خساراتی به بار آورد. پس از آن با هر بارندگی شدید، بخشی از مناطق و روستاهای این استان دچار رانش می‌شد، به طوری که خرداد سال گذشته در سه نقطه جاده آزادشهر ـ خوش ییلاق رانش زمین بروز کرد و 600 نفر گرفتار و نیازمند امدادرسانی شدند. در همان زمان روستای نرگس چال نیز دچار رانش و فرونشست زمین شد. این رانش‌ها خسارات زیادی را به جاده‌های اصلی و فرعی، مزارع و ساختمان‌ها وارد کرد.

نماینده مردم گرگان و آق‌قلا در مجلس درباره دلیل رانش زمین در این استان به جام‌جم می‌گوید: عواملی همچون خشکسالی و پوک شدن زمین از یک سو و ساخت و سازهای غیرمجاز بسیار و تخریب جنگل‌ها از دیگر سو از مهم‌ترین دلایل رانش و فرونشست زمین در این استان است، زیرا ریشه درختان خود موجب سفت و محکم شدن خاک می‌شود و در نبود درختان جنگلی خاک سست شده و با هر بارندگی سیل‌آسا دچار فرسایش و رانش می‌شود.

عیسی امانی می‌افزاید: از دیگر سو بسیاری از ساخت و سازهای غیرمجاز در نواحی کوهستانی، روی تپه‌ها و مناطق سست رسی ایجاد شده که خود به خود قابلیت رانش دارد و ساخت و ساز‌ها استحکام تپه‌ها را تغییر داده و زمینه رانش را بیشتر مهیا می‌کند. از سوی دیگر تقریبا تمام این ساختمان‌ها دارای چاه‌های جذبی است که این امر باعث نفوذ آب به داخل زمین و خالی شدن بخش اعظمی از لایه‌های خاک زیر زمین شده و پدیده فرونشست و رانش را تسریع می‌بخشد.

فاطمه مرادزاده