صنایع دستی؛ صادرات با بال‌های بسته

به گزارش جام‌جم، این درحالی است که براساس آمار گمرک ایران صادرات صنایع دستی سال گذشته فقط 120 میلیون دلار بوده است. لذا این رقم نشان می‌دهد دستیابی به هدف‌گذاری صورت‌گرفته تا چه حد دشوار است. هر چند مسعود سلطانی‌فر نیز اعتراف می‌کند که یک میلیارد دلار رقم بالایی است اما او باور دارد که صنایع دستی حتی زودتر از این تاریخ می‌تواند به این رقم برسد. اما این معاون رئیس‌جمهور رسیدن به این رقم را در گرو حل شدن مشکل عمده حوزه صنایع دستی، یعنی بازرگانی و صادرات می‌داند و می‌گوید: اگر بتوانیم شرایطی فراهم کنیم که تولیدات صنایع دستی که توسط هنرمندان انجام می‌شود را داخل و خارج از کشور بفروشیم، همه مشکلات این بخش حل می‌شود. آیا این مشکلات حل خواهدشد؟

بی‌توجهی به سلیقه بازار هدف

اما چه موانعی بال‌های بازرگانی و صادرات صنایع دستی کشور را بسته که توان اوج گرفتن و پرواز را ندارد؟

مجیدرضا حریری، رئیس انجمن صادرکنندگان صنایع دستی افزون بر مشکلات عام صادرات در کشور به مشکلات خاص صادرات صنایع دستی اشاره می‌کند و به جام‌جم می‌گوید: پیش از این ما تاجر حرفه‌ای در زمینه صادرات صنایع دستی نداشتیم و عمده صادرات ما به صورت سوغات، چمدانی یا عرضه مستقیم در نمایشگاه‌های خارجی صورت می‌گرفت. به گمان او، رقم 120 میلیون دلاری صادرات صنایع دستی که توسط گمرک اعلام شده بخش کوچکی از صادرات صنایع دستی کشور ماست: عمده صادرات ما به صورت غیر حرفه‌ا‌ی انجام می‌شود که باید با آموزش و تشویق و گرد هم آوردن صادرکنندگان موفق رشته‌های دیگر و جلب توجه آنها به صنایع دستی به تقویت صادرات این عرصه کمک کنیم.

وی به تشکیل انجمن صادرکنندگان صنایع دستی در مهرماه امسال برای تحقق اهداف یادشده اشاره می‌کند و می‌افزاید: از مشکلات ما در زمینه صادرات صنایع دستی، نبود زنجیره تأمین کالا برای صادرکنندگان است. به گفته او، اصل تولید صنایع دستی به صورت پراکنده و در کارگاه‌های کوچک صورت می‌گیرد و این مسأله در کنار تنوع ابعاد و اشکال محصولات، سفارش‌پذیری در تیراژ را دشوار می‌کند: «اگر امروز صادرکننده‌ای بخواهد محصولی را در تیراژ هزارتایی سفارش دهد این امکان عملا وجود ندارد.»

رئیس انجمن صادرکنندگان صنایع دستی بی‌توجهی به سلیقه بازار هدف را یکی دیگر از موانع صادرات صنایع دستی عنوان می‌کند و می‌گوید: سال‌هاست که آنچه را تولید کرده‌ایم همچنان بدون تغییرات اساسی مانده است. ما به عنوان انجمن صادرکنندگان قصد داریم برای کالاهای موجود بازارسازی کرده و از سوی دیگرمی خواهیم متناسب با بازارهای هدفی که در نظر داریم کالا تولید کنیم.

به گمان حریری، در صنایع دستی تنها صادرات یک کالا صورت نمی‌گیرد، بلکه این صادرات در عین ارز‌آوری بالا، صادرات روح ایرانی و آیین ما به دنیاست و چه خوب بود بخشی از حمایت‌های ما در قالب تبلیغات انجام می‌شد. به باور او، بهترین گزینه برای تبلیغ فرهنگ اسلامی-ایرانی در جهان، صنایع دستی کشورمان است.

رئیس انجمن صادرکنندگان صنایع دستی معتقد است اگر فرش و صنایع دستی را با هم یکی کنیم صادرات بهتری خواهیم داشت، زیرا برای شرکت در نمایشگاه‌های فرش کشورهای دیگر، یارانه‌ خوبی ارائه می‌شود اما در صنایع دستی چنین یارانه‌ای وجود ندارد. به گمان او، اگر حمایت‌هایی که در حوزه فرش شده از صنایع دستی هم بشود، سرعت صعود صادرات صنایع دستی بیشتر می‌شود.

تعرفه‌های بالای صادراتی در کشورهای دوست

حمید ذوالانواری از استان فارس به عنوان صادرکننده برگزیده کشور در رسته دست‌بافته‌های داری در سال 93 نیز درباره صادراتش در سال گذشته به جام‌جم می‌گوید: زمینه فعالیت ما دست‌بافته‌های عشایری بویژه بافته‌های داری است و صادراتمان حدود 6 میلیون دلار عمدتا به کشورهای اروپایی و شرق آسیا بوده است.

او یکی از علت‌های موفقیت خود را توجه به علایق مشتری و بازار هدف عنوان و بیان می‌کند: با شرکت در نمایشگاه‌های بازارهای هدف توانستیم سلایق آ‌نها را پیدا کنیم که بر حجم تولید ما تأثیرگذار بود.

او به تأثیر تحریم‌ها اشاره می‌کند ومی‌افزاید: تحریم‌ها سبب شده بود که ما نتوانیم به برخی از کشورها مانند کانادا و آمریکا صادرات انجام دهیم و درموردکشورهای دیگر از نظر مسائل مالی و نقل و انتقالات بانکی مشکل داشتیم که در حال حاضر تا اندازه‌ای برطرف شده است.

او همچنین به بحث روان شدن امور گمرکی و اداری صادراتی کالا اشاره می‌کند و می‌گوید: تعرفه‌های گمرکی در بازارهای هدف که مشکلی هم از نظر دیپلماسی با آنها نداریم بسیار زیاد است. برای نمونه کشور برزیل که سالیانه از آن مقادیر زیادی گوشت وارد می‌کنیم، بر واردات صنایع دستی ایرانی تعرفه 150 درصدی بسته است.

او پیشنهاد می‌دهد که مسئولان کشور با رایزنی‌ با کشورهای دیگر می‌توانند با وضع تعرفه‌های ترجیحی یا تعدیل این تعرفه‌ها به صادرات کالاهای صنایع دستی کمک کنند. برای مثال وضع تعرفه ترجیحی با کشور روسیه بازار مناسبی برای صنایع دستی ما به‌وجود می‌آورد.

به گفته ذوالانواری، یکی از مشکلاتی که تولیدکنندگان بافته‌های داری مانند فرش و گلیم ایران با آن روبه‌ور هستند، صادرات مواد اولیه و خام این حوزه به صورت رسمی از کشور به کشورهای رقیب ما مثل هندوستان است که با توجه به کارگر ارزان و استفاده از مواد اولیه ایرانی می‌خواهند کیفیت محصولاتشان را به محصولات ما نزدیک کنند.

رشد 9 درصدی صادرات

درهمین حال،دکتر پویا محمودیان، مدیرکل دفتر صادرات معاونت صنایع‌دستی در زمینه تدابیر معاونت صنایع‌دستی پس از به فرجام رسیدن برجام، به اصلاح زیرساخت‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: فقدان یک نهاد حقوقی در بخش خصوصی برای واخواهی حق و حقوق صادرکنندگان، بازرگانان و فعالان صنایع دستی احساس می‌‌شد. لذا با همکاری اتاق بازرگانی ایران، مجمع انجمن صادرکنندگان کشور تشکیل شد.

به گفته او، این انجمن در کنار معاونت صنایع دستی که وظیفه سیاستگذاری و حمایت از صنایع دستی را در برنامه خود دارد، می‌تواند به عنوان یک بازوی اجرایی عمل کند.

آن‌طور که محمودیان می‌گوید، پایان سال 93 با رشد 36 درصدی در صادرات صنایع دستی همراه بود، درحالی‌که متوسط رشد صادرات غیرنفتی در همین سال 19 درصد بود. به گفته او، همچنین صادرات صنایع دستی در 9 ماهه سال 94، نسبت به 9 ماهه سال گذشته با 8 درصد رشد روبه‌رو بوده درحالی‌که صادرات غیرنفتی کشور آهنگی نزولی را پیش رو داشته است.

ورود به بازارهای جدید

این مقام مسئول به برنامه‌ریزی‌های اداره صادرات صنایع دستی برای ورود به بازارهای جدید در دوران پسابرجام اشاره می‌کند و می‌گوید: با توجه به پژوهش‌هایی که در بازار روسیه انجام داده‌ایم تصمیم داریم در تیر ماه سال 95 نمایشگاهی بزرگ و تخصصی از صنایع دستی ایران در روسیه برپا کنیم. همچنین صادرکنندگان ما در دموتکس آلمان که از بزرگترین نمایشگاه‌ها در زمینه کف‌پوش‌ها و زیراندازها در دنیاست و برگزاری آن همزمان با اجرای برجام شده بود، سفارشات بسیاری از سوی تجار اروپایی و آمریکایی برای واردات زیراندازها دریافت کردند.

کمیل انتظاری