علی عابدی، معاون صنایع دستی اداره میراث فرهنگی خراسان شمالی:

فرش دورو، هنر انحصاری راز و جرگلان

خراسان شمالی از جمله استان‌هایی است که به لحاظ فرهنگی از تنوع و غنای خاصی برخوردار است که دلیل عمده آن هم زندگی اقوام مختلفی همچون ترکمن‌ها، کردها، تات‌ها، بلوچ‌ها و فارس‌ها در کنار یکدیگر است.

کد خبر: ۸۷۵۵۶۲

خروجی این زیست مسالمت‌آمیز، گاهی تلفیق برخی هنرها در یکدیگر و خلق یک هنر جدید بوده و گاهی حفظ سنت و هنری خاص در میان یک قوم، درست مثل هنر بافت «فرش ابریشم دو رو» که خاص ترکمن‌های شهرستان راز و جرگلان است و با وجود ناشناخته بودن یا کمتر شناخته شدنش، از جمله هنرهای ظریف و منحصر به فردی است که قابلیت معرفی به جامعه جهانی را دارد. درخصوص این هنر خاص، با علی عابدی، معاون صنایع دستی اداره میراث فرهنگی و گردشگری خراسان شمالی به گفت‌وگو نشسته‌ایم:

ویژگی فرش ابریشم دو رو چیست و چه فرقی با سایر فرش‌ها دارد و در کل نحوه بافت آن به چه صورت است؟

نحوه بافت به این صورت است که دو نفر پشت دار مخصوص این نوع فرش نشسته و همزمان با هم شروع به بافت می‌کنند. هر سمت هم یک طرح و نقش متفاوت دارد و به هر طرف فرش که نگاه می‌اندازید، فرش جداگانه‌ای را مشاهده می‌کنید؛ یعنی دو فرش با دو نقش متفاوت اما در هم تنیده و در قالب یک فرش.

معمولا در بافت فرش دو رو از چه طرح‌هایی استفاده می‌شود و بافت آن چه مدت زمان می‌برد؟

طرح‌هایی مثل یموت، چهارفصل، قرقچاق، قاپ‌قاپی و ترنج را می‌توانید در فرش‌های دو رو مشاهده کنید. اما نکته‌اش این است که این نوع فرش معمولا در سایز بزرگ بافت نمی‌شود (به دلیل سختی و زمانبر بودن کار) و به صورت قالیچه و در ابعاد کوچک 75 در 100 یا 5/1 در 2 بافته می‌شود. بافت آن نیز حدود یک سال زمان می‌برد.

خاستگاه اصلی این نوع فرش کجاست و آیا بافت آن منحصر به خراسان شمالی است؟

بافت این فرش فقط در میان ترکمن‌های خراسان شمالی ساکن در شهرستان راز و جرگلان مرسوم است و هیچ سندی درخصوص بافت آن در میان سایر اقوام (حتی ترکمن‌های استان گلستان) و همچنین سایر نقاط کشور تاکنون یافت نشده است، بنابراین می‌توان گفت نه تنها خاستگاه بلکه تنها جایی که هم اکنون نیز بافت این نوع فرش رواج دارد، شهرستان راز و جرگلان خراسان شمالی است.

البته خاستگاه اصلی فرش دو رو، روستای دویدوخ علیای راز و جرگلان است، گرچه در دیگر روستاهای راز و جرگلان هم تعداد انگشت‌شماری مهارت بافت این نوع فرش را دارند اما به صورت متمرکز بافت فرش دو رو فقط در دویدوخ صورت می‌گیرد .

قیمت حدودی این نوع فرش چقدر است و آیا صرفه اقتصادی برای بافندگان آن دارد؟

قیمت هر قالیچه دورو بین ده تا 15 میلیون تومان است که هفت تا هشت میلیون تومان دستمزد بافت، سه تا چهار میلیون هم بهای مواد اولیه است و شاید یکی از دلایلی که عده بسیار قلیلی به بافت آن مشغولند، سختی و ظرافت کار، زمانبر بودن و بهای کم آن است. به نوعی این کار، دلی انجام می‌گیرد.

میراث فرهنگی خراسان شمالی برای معرفی فرش دورو برنامه‌ای دارد یا اقدامی انجام داده است؟

ثبت ملی فرش دورو هم‌اکنون در دستور کار است و از آنجا که متولی فرش، سازمان معدن،صنعت و تجارت است، ثبت ملی آن هم به عهده این سازمان است و دلیل تاخیر آن را نمی‌دانیم. متاسفانه فرش باوجود این‌که یکی از صنایع دستی اصیل ماست، اختیارش دست صنایع دستی نیست و با سیاست‌های گذشته به وزارت بازرگانی وقت سپرده شده که نتیجه آن هم اوضاع فعلی فرش است و به نظر می‌رسد فرش باید به جایگاه اصلی خود، یعنی اداره میراث فرهنگی برگردد تا دوباره شاهد اوج آن باشیم.