سرایت‌ کشنده

این درحالی است که به گفته متخصصان بهداشت شهری، افزایش میزان بهره‌برداری از چاه‌های عمیق برای تامین آب شرب تهران، نگرانی‌های ناشی از انتشار مواد آلاینده فاضلاب‌های شهری و صنعتی به منابع آبی پایتخت را تشدید کرده و هر روز از گوشه و کنار، ابراز نگرانی کارشناسان در این خصوص بیشتر شنیده می‌شود.

در‌ تهران روزانه حدود سه میلیون مترمکعب فاضلاب تولید می‌شود. کنار هم قراردادن دو آمار، یعنی ورود 70 درصد کل فاضلاب تهران به چاه‌های جذبی (و نه شبکه فاضلاب) و تامین 50 درصد آب شرب این شهر از چاه‌های عمیق به دلیل کمبود منابع آبی سدها و نگرانی‌های موجود درباره سرایت حجم بالای آلایندهای موجود در فضولات انسانی و خانگی به سفره‌های زیر زمینی را بیش از پیش افزایش می‌دهد.

به باور کارشناسان، عمده‌ترین تهدیداتی که از ناحیه سرایت فاضلاب شهری و صنعتی به منابع آبی تهران وجود دارد، سرایت گروهی از ترکیبات آلی با انحلال‌پذیری بالا مانند آمونیاک است که به‌ویژه به دلیل انتشار فاضلاب‌های خانگی یا بیمارستانی بر اثر فرآیندهای بیولوژیکی به نیترات و آن‌گاه نیتریت تبدیل می‌شود. یعنی مواد آلی قابل تجزیه بیولوژیکی متعددی همچون مواد قندی، چربی‌ها و حتی پروتئین‌ها وجود دارد که فرآیند زمانی تجزیه آنها در آب متفاوت است و صد البته، ورود آن به منابع آب‌های زیر زمینی، برای سلامت انسان بسیار خطرناک بوده و مشکلات بهداشتی متعددی را ایجاد می‌کند.

گروه دیگری از مواد آلاینده، مواد آنتی بیوتیکی، هورمون‌ها و داروهایی است که به ویژه در چاه‌های جاذب بیمارستانی و مراکز درمانی تولید و منتشر می‌شود. این مواد به همراه فضولات انسانی (‌ادرار و مدفوع) در چاه‌های جاذب دفع می‌شود. تمام این مواد، در صورت سرایت، موجب تشدید بروز بیماری‌ها از جمله سرطان‌ها یا بروز اختلالات درغدد درون ریزانسان می‌شود.

افزون بر مواد فوق، مواد فلزات سنگین نظیر کروم، کادمیوم، سرب،‌جیوه، روی و آرسنیک در فاضلاب‌های صنعتی، به ویژه کارگاه‌های کوچک حاشیه شهرها نظیر کارگاه‌های تراشکاری، آبکاری، باتری‌سازی، شیشه‌سازی، پلاستیک‌سازی، رنگرزی و سایر واحدهایی که با مواد شیمیایی سروکار دارند، تولید و وارد چاه‌های جذبی می‌شود. ورود هر یک از این مواد به چرخه غذایی می‌تواند موجب بروز بیماری‌های لاعلاج شود.

باوجود چنین نگرانی‌هایی، پایش مستمرکیفیت آب تهران به‌ویژه منابع آبی حاصل از چاه‌های عمیق در آزمایشگاه‌ها، امری ضروری است. نکته دیگر این که سرعت اجرای طرح شبکه فاضلاب شهر تهران باید با حمایت کامل مسئولان ارشد کشوری، مجلس، دولت و شورای شهر و... شتاب بیشتری بگیرد. پوشش جغرافیایی طرح به‌ویژه در بافت‌های فرسوده و مراکز صنعتی باید شتاب گیرد و در نهایت، رعایت بهداشت عمومی از شناخت مسئولیت فردی هر یک از افراد جامعه آغاز می‌شود. یعنی شهروندان هرچه سریع تر باید بدون تعلل با نصب انشعاب داخلی به شبکه مزبور بپیوندند. زیرا همه در یک کشتی نشسته‌ایم.‌لازم به تأکید است که بروز بیماری‌های مورد اشاره در کودکان احتمال شیوع بیشتری دارد.

کیوان پورحسن