طنین آواز پرندگان مهاجر در تالاب‌های ایران

طبق آمار رسمی معمولا سالانه بین دو تا 5/2 میلیون پرنده مهاجر سرشماری شده، از اواخر تابستان و اوایل پاییز به‌تدریج از سرزمین‌های سردسیر شمالی وارد کشورمان می‌شوند که به گفته رئیس اداره وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست مازندران، سهم این استان از این تعداد پرنده، بین 700 تا یک میلیون قطعه در سال است.

کوروش ربیعی با اشاره به ورود برخی گونه‌ها مثل پرندگان کنارآبزی، خوتکا و حواصیل از اوایل مهر به تالاب‌های مازندران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: هم‌اکنون تالاب بین‌المللی میانکاله به‌عنوان بزرگ‌ترین تالاب استان که در مسیر مهاجرت پرندگان حوزه جنوب غربی سیبری و شمال دریای خزر به جنوب بوده و دارای آب و هوای مساعد است، شاهد خیل جمعیت پرندگان و گونه‌هایی همچون انواع اردک‌ها نظیر خوتکا، سرسبز، نوک‌پهن، انواع مرغابی‌ها، چنگرها و برخی از گونه‌های فلامینگو و پلیکان‌هاست.

وی تصریح می‌کند: در مازندران حدود 40 سایت شامل 330 کیلومتر سواحل دریای خزر از آشوراده تا رامسر، 20 قطعه آب‌بندان و چند تالاب از جمله فریدونکنار، میانکاله و زاغمرز، میزبان صد گونه پرنده مهاجر است.

شکار؛ بزرگ‌ترین تهدید

این کارشناس مسئول، شکار بی‌رویه و غیرمجاز را مهم‌ترین تهدید پرندگان مهاجر در استان‌های شمالی چون مازندران و استان‌های جنوبی مانند خوزستان عنوان کرده و می‌گوید: شکار برخی گونه‌ها همچون خوتکای معمولی و اردک سرسبز به دلیل جمعیت زیاد و زاد و ولد بالا، بقای آنها را تهدید نمی‌کند، اما در برخی گونه‌ها مانند اردک سرسفید به دلیل جمعیت کم و زادآوری پایین، شکار می‌تواند حیات این گونه‌ها را به طور جدی تهدید کند. البته محدودیت و ممنوعیت شکار این گونه‌ها به شکارچیان هشدار داده می‌شود، ولی از آنجا که در روش‌های صید موجود، پرندگان به‌صورت جمعیتی در دام گرفتار می‌شوند احتمال گرفتار شدن گونه‌های نایاب نیز زیاد است.

وی در عین حال از تهیه طرحی برای ساماندهی برنامه شکار و تعیین گونه‌های مجاز برای شکار و روش‌های قابل قبول صید و ارائه آن به استانداری خبر داد.

زیستگاه پرندگان در گیلان امن‌تر است

رئیس حیات وحش اداره محیط‌زیست گیلان نیز با اشاره به ورود سالانه 200 تا 220 هزار قطعه پرنده مهاجر به این استان به جام‌جم می‌گوید: ورود این پرندگان به گیلان از اواخر شهریور آغاز شده و تا دی‌ماه ادامه دارد و تعداد آنها نیز به عواملی همچون غذا، امنیت و به‌ویژه عوامل جوی بستگی دارد. برای مثال سال 82 که در این استان سرما و یخبندان شدیدی رخ داد، ابتدا شاهد ورود جمعیت زیاد پرندگان بودیم، اما با سردتر شدن هوا، بسیاری از این پرندگان به سوی مناطق گرمسیر در جنوب کشور مهاجرت کردند.

علی‌نژاد، شکار بی‌رویه و غیرمجاز، خشک شدن و تغییر کاربری تالاب‌ها را از جمله تهدید پرندگان مهاجر عنوان کرده و می‌افزاید: البته وضعیت پرندگان مهاجر در گیلان به دلیل تنوع و تعدد و پراکندگی بالای زیستگاه‌های آنها در این استان و در نتیجه امکان شکار کمتر و امنیت بیشتر بسیار بهتر از مازندران است؛ هرچند فعلا شکار پرندگان در کل کشور ممنوع است و هنوز مجوز شکار برای هیچ استانی صادر نشده است.

وی با اشاره به تالاب انزلی، آستانه، لاهیجان و لنگرود به عنوان زیستگاه‌های عمده پرندگان مهاجر در گیلان، تالاب انزلی را به دلیل وسعت زیاد آن، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین زیستگاه این پرندگان عنوان و تصریح می‌کند: امسال به دلیل بارش‌های خوب پاییزی، مشکلی به لحاظ کم‌آبی تالاب‌ها و زیستگاه‌های پرندگان در گیلان نداریم، ضمن این که وضعیت تغذیه آنها نیز که عمدتا در شالیزارها و مزارع صورت می‌گیرد، مشکلی ندارد.

سفر پرندگان مهاجر به استان‌های جنوبی

گرچه بسیاری از پرندگان مهاجر پس از ورود به کشور و در صورت مساعد بودن هوا، در استان‌های شمالی باقی می‌مانند‌ اما بخش زیادی از آنان نیز در خطه شمال به عنوان اولین ایستگاه در طول سفر خود به نقاط جنوبی دریای خزر پس از توقفی کوتاه، راهی استان‌های مرکزی و جنوبی کشور همچون استان مرکزی، هرمزگان و خوزستان می‌شوند.

بر این اساس و به گفته مهرداد حاجی حسینی، معاون محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی، تالاب‌های این استان از جمله تالاب کویری میقان اراک، از اواسط مهر شاهد ورود اولین دسته‌های پرندگان مهاجر است که تعداد آنها در تالاب میقان در سال به حدود 25 تا 30 هزار قطعه می‌رسد.

درنای سیبری به زودی می‌آید

رئیس اداره وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست مازندران درباره درنای سیبری گفت: این درنا که از سال 86 با از دست دادن زوج ماده خود، به صورت تنها مهاجرت می‌کند و تنها زیستگاه آن در کشور، تالاب فریدونکنار است معمولا در هفته اول آبان وارد کشور و این منطقه می‌شود و امیدواریم طی همین روزها شاهد ورود آن باشیم.

همسر این درنا سال 86 و در یک شب بارانی و توفانی در زیستگاه فریدونکنار ناپدید شد. مازندرانی‌ها ارزش و احترام خاصی برای آن قائل هستند.

فاطمه مرادزاده

ایران