ایران و سازمان تجارت جهانی

این سازمان، یک نهاد بین دولتی است که تنظیم سیاست‌های تجاری کشورها را از طریق قوانین و مقررات تجارت بین‌الملل در حوزه‌ها و بخش‌های مختلف اقتصادی بر عهده دارد. ‌WTO حاصل هشت دور مذاکرات تجاری کشورها در چارچوب موافقت نامه عمومی تعرفه و تجارت مشهور به گات (GATT) است که به منظور کاهش تعرفه‌های گمرکی و دیگر موانع تجاری غیرتعرفه‌ای از سال 1947 تا 1994 ادامه داشته است. هشتمین و آخرین دور مذاکرات ـ که به دور اروگوئه معروف شد ـ سال 1994 رسما به پایان رسید و 128 کشور، بیانیه نهایی آن را که باعث تشکیل سازمان تجارت جهانی شد، امضا کردند. به این ترتیب سازمان تجارت جهانی از ژانویه 1995 فعالیت خود را در شهر ژنو (سوئیس) رسما آغاز کرد. نتیجه تاسیس WTO و اجرای موافقت‌نامه‌ها افزایش قابل توجه مبادلات تجاری و رشد بی‌سابقه تجارت بین‌الملل کالا و خدمات در دهه‌های اخیر بوده است. شالوده قوانین و مقررات نظام تجارت بین‌الملل (WTO) بر پنج اصل بنیادین استوار است که تقریبا در تمام مذاکرات و موافقت نامه‌ها به آن استناد شده است:

1 ـ تجارت بدون تبعیض

2 ـ آزادسازی تدریجی تجارت از طریق مذاکره

3 ـ شفافیت و پیش‌بینی‌پذیری

4 ـ ارتقای رقابت سالم

5 ـ تشویق توسعه و اصلاح نظام اقتصادی

سازمان تجارت جهانی با حاکم کردن اصولی چون عدم تبعیض،‌ شفافیت،‌ آزادسازی تجاری و قابلیت پیش‌بینی سیاست‌های تجاری، زمینه مساعدی برای گسترش رقابت عادلانه میان تولیدکنندگان و صاحبان صنایع مختلف به وجود آورده است. حال که 160 کشور جهان به عضویت این سازمان درآمده‌اند و بیش از 98 درصد تجارت جهانی نیز میان همین کشورها انجام می‌گیرد، بیرون ماندن ایران از این باشگاه می‌تواند از عوامل اصلی ضعف تولید و عدم رقابت‌پذیری بنگاه‌های اقتصادی کشور در شرایط بازار آزاد محسوب شود. اگرچه الحاق به WTO به خودی خود یک هدف به شمار نمی‌رود، اما می‌تواند زمینه بین‌المللی شدن اقتصاد ایران و توسعه کسب و کار بخش خصوصی را به همراه داشته باشد.

روند الحاق ایران به WTO به طور جدی از زمان تسلیم اولین درخواست الحاق ایران به مدیرکل سازمان تجارت جهانی ‌ 28 تیر 1375 آغاز شد. این درخواست در بیست و سومین بررسی شورای عمومی WTO مورد پذیرش عمومی قرار گرفت و عضویت ناظر ایران در 5 خرداد 1384 احراز شد. به دنبال آن گزارش رژیم تجاری ایران توسط وزارت بازرگانی به عنوان نماینده تام‌الاختیار تجاری ایران تدوین و پس از تصویب هیات وزیران 26‌/‌7‌/‌88 توسط وزارت امور خارجه در ‌25‌/‌8‌/‌ 88 برای سازمان تجارت جهانی ارسال شد. به دنبال ارسال رژیم تجاری اعضای گروه کاری الحاق ایران اولین سری سوالات خود را (مشتمل بر 700 سوال) در ‌30 بهمن 1388 از طریق دبیرخانه به وزارت بازرگانی ارسال کردند.

الهام حیدری‌

جام‌جم