متلک‌پرانی،‌ ناقض حقوق شهروندی است

متلک‌پرانی چه تاثیری بر روابط اجتماعی دارد؟

ارتباطات کلامی شامل ارتباط مثبت و سازنده و ارتباط کلامی مخرب و زیانبار، پدیده‌های چند عاملی هستند،‌ به این معنا که می‌توانند ابعاد مختلف و گوناگونی داشته باشند. این رفتارها شاید ناشی از سبک رفتاری حاکم بر خانواده باشد. وقتی از توان کلامی خود استفاده می‌کنیم، در واقع خودمان را بروز می‌دهیم‌. قرآن تصریح دارد به این مطلب که هر کس بر وفق شاکله درونی خود رفتار می‌کند. این سخن در رفتار کلامی به‌وضوح دیده می‌شود. در یک تحلیل روانشناختی باید بپرسیم‌ نیمرخ شخصیتی و منش‌ها و شاکله درونی چه سهمی در رفتار‌های فردی دارد، اما اگر بخواهیم سخن را در بحث علت‌یابی محدود نکرده و به موضوعاتی از جمله تغییر رفتاری توجه کنیم، می‌توان‌ مشخص‌تر تحلیل کرد. یادمان باشد‌، ممکن است یک رفتار ارتباطی به صورت صوت ظاهر شود یعنی کلامی باشد، اما هدف بیان کاری باشد که می‌خواستیم انجام دهیم. آستین از فیلسوفان تحلیلی انگلیسی معتقد است،‌ ما گاهی با سخن گفتن نمی‌خواهیم خبر بدهیم، بلکه می‌خواهیم فعلی انجام دهیم.

مثلا وقتی ما می‌گوییم آفرین، این جمله بیش از این که یک ارتباط صوتی و کلامی باشد،‌ حکایت از فعلی دارد که ما می‌خواهیم انجام دهیم. به عبارت دیگر، منظورمان این است که من می‌خواهم شما را تحسین کنم. این حرف گرچه صوت است و از زبان بیرون می‌آید اما دربرگیرنده فعل و کاری است که می‌خواهیم انجام دهیم. این فعل‌ها می‌تواند معنای نمادین داشته باشد. اگر به این شکل نگاه کنیم،‌ منش‌ها و نیمرخ شخصیتی ما از طریق این نوع ارتباطات کلامی خودشان را به صورت‌های مختلف نشان می‌دهند.

گاه شوخی با متلک‌پراکنی اشتباه گرفته می‌شود‌. چرا؟

مایلم این دو را جدا کنم. ما اصطلاحی به نام برادران دروغین داریم. این اصطلاح دربرگیرنده دو مفهوم فضیلت و رذیلت است که مثل برادران دوقلوی شبیه هم هستند. این شباهت به گونه‌ای است که گاه فردی به قصد فضیلت سر از رذیلت در می‌آورد. متلک‌پرانی با طنز کوتاه اشتباه می‌شود. طنز کوتاه اشکالی ندارد و می‌توان گفت یک توانمندی مثبت و ارتباط کلامی سازنده است . گاهی به این طنز کوتاه،​ طنز حکیمانه هم می‌گوییم که در آن،‌ گوینده با کلمات و جملاتی، هم مخاطبش را می‌خنداند و هم او را به اندیشه وامی‌دارد.

در برخی موارد،‌ متلک‌پرانی ناشی از نیت بد نبوده و گوینده ممکن است قصد بدی نداشته باشد، بلکه فرد از بیان طنز کوتاه ناتوان است و وقتی می‌خواهد کلام طنز بگوید، ساختار متلک‌پرانی پیدا می‌کند. اگر چنین باشد ، این فرد باید مهارت‌های ارتباط کلامی را یاد بگیرد. ناتوانی در پردازش سخن گاه باعث بروز مشکلاتی در برقراری ارتباط دو یا چند نفر می‌شود.

متلک‌پراکنی چگونه باعث سلب آرامش جامعه می‌شود؟

نکته‌ای که در این باره باید مورد توجه کافی قرار بگیرد، حساسیت ما به حقوق همدیگر است. در زندگی شهری، هر شهروندی حقوقی دارد و حساسیت به حقوق شهروندان نشانه خرد و فرهیختگی است. یکی از حقوق شهروندان، پیراستگی و آراستگی کلامی است. به عبارت دیگر وقتی ما به صورتی مبتذل و خلاف عرف متلک‌پرانی می‌کنیم، دو حق را زیر پا می‌گذاریم؛ یکی حقوق کسی را که به او متلک‌پرانی می‌کنیم، از بین می‌بریم و دیگر این که برای شهروندان دیگر از حیث پیراستگی و آراستگی زبانی آزار ایجاد می‌کنیم. بخشی از آنچه در زندگی شهری جلوه می‌یابد، پیراستگی سخن است. متلک‌پرانی نامعقول، زیبایی شهر و حقوق شهروندی را به مخاطره می‌اندازد.

آزارهـای کـلامی و بـه‌ویـژه متلک‌پراکنی چه تاثیری بر روابط و تعاملات اجتماعی می‌گذارد؟

این متلک‌ها تاثیر پنهان اما پایدار دارند. متلک‌پراکنی باعث به وجود آمدن انگاره‌هایی می‌شود. احساسات ما در پس انگاره‌ها شکل می‌گیرد. وقتی در من انگاره‌ای به وجود می‌آید، احساسی هم پدید می‌آید و من براساس این احساس با دیگر افراد اجتماع ارتباط برقرار می‌کنم. مثلا اگر من همسایه خود را محترم بدانم، با او محترمانه برخورد خواهم کرد. این تلقیات و انگاره‌ها ، نقاشی‌ها و تصویرهای نسبتا پایدار ما از محیط بیرونی است و در پی این تصویرسازی‌ها، احساسات و رفتار و داوری ما شکل می‌گیرد. در متلک‌پرانی دو گونه انگاره شکل می‌گیرد؛ یکی انگاره اطرافیان نسبت به فردی است که متلکی می‌پراند و انگاره نازیبایی به وجود می‌آید. متلک‌گو ممکن است کلامی را بپراند و برود، اما تصویری که از وی در ذهن اطرافیان نقش می‌بندد پایدار می‌ماند و اگر این متلک‌ها ادامه پیدا کند این تصویر پایدارتر می‌شود. انگاره دومی که اهمیت بیشتر دارد، این است که ما با گفتن متلک‌هایمان به فردی دیگر، انگاره‌ای از او در ذهن دیگران می‌سازیم و اگر این متلک‌پرانی شکل گروهی بگیرد و وارد شبکه‌های اجتماعی شود، می‌تواند موقعیت‌های خطرناکی به وجود آورد. این مساله می‌تواند محبت‌ها را به عداوت و نزدیکی را به دوری مبدل کند. این کار گاهی در بحث مقدسات و شعایر دینی و ناموس ملی ما آثار بسیار مخربی پیدا می‌کند.

فتاح غلامی

دین و زندگی