«آقا و خانم سنگی» در بوته نقد

این سریال در مقام چهارمین مجموعه نمایشی کارگردانش، شاهد احمدلو با انتقاد تند منتقدان تلویزیونی مواجه شد؛ تا آنجا که آن را یک اثر سرگردان نامیدند که اوج سردرگمی و حیرانی در اجزا و ساختارش مشهود است. در عین حال، مخاطبان و علاقه‌مندان سریال‌های نمایشی هم ‌چنان که باید و شاید و در حد انتظار با این مجموعه ارتباط برقرار نکردند و سریال احمدلو در میانه راه شاهد ریزش چشمگیر بینندگان بود.

فیلمنامه و تولید شتاب‌زده

یک منتقد و پژوهشگر هنری اعتقاد دارد که در فرآیند ساخت سریال آقا و خانم سنگی جدیت لازم و کافی به کار گرفته نشده و این مجموعه بدون برخورداری از قابلیت لازم و احراز پشتوانه از بابت یک قصه کامل تولید شده است.

منوچهر اکبرلو درباره کاستی‌های این سریال توضیح می‌دهد: به نظر می‌رسد کارگردان مجموعه آقا و خانم سنگی مجبور شده قطعاتی را به سریال اضافه کند تا کاستی‌های فیلمنامه شتاب‌زده آن را به زعم خود کامل کرده باشد. ترکیب نامناسب بازیگران سریال هم باعث شده که نه تنها کاستی‌های فیلمنامه برطرف نشود که برعکس، مشکلات آن مضاعف شود. وی می‌گوید: وقتی یک فیلمنامه عجولانه نوشته و شتاب‌زده تولید شود، مشخص است که زمان مناسب برای پژوهش و نگارش آن صرف نشده. به همین دلیل روابط بین انسان‌ها بر اساس واقعیات بیرونی نوشته نشده و در نتیجه از باورپذیری شخصیت‌ها و روابط‌شان کاسته شده است. گویا مجموعه آقا و خانم سنگی چه به لحاظ زمانی و چه از بابت بودجه در مضیقه بوده است. در انتخاب عوامل سریال هم شتاب‌زدگی‌هایی مشهود است.

سپردن کار به کاردان

به باور اکبرلو، کار ساخت سریال‌های تلویزیونی را باید به نویسندگان و کارگردانان مجرب سپرد. این منتقد و مدرس دانشگاه در این‌باره تصریح می‌کند: نباید معیارهای بیرون متنی را در انتخاب عوامل مجموعه‌های تلویزیونی دخالت داد. باید از فیلمنامه‌نویسان و فیلمسازان مجرب برای ساخت سریال‌های تلویزیونی دعوت کرد. در غیر این صورت نباید انتظار داشت که محصول نهایی کیفیت لازم را داشته باشد. شاهد احمدلو از فرصت خوبی که در اختیارش قرار گرفته بهره لازم را نبرده و یک سریال یک بار مصرف و گذرا را ساخته است.

یک عقبگرد هنری

عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران هم سریال آقا و خانم سنگی را یک عقبگرد در کارنامه هنری کارگردانش، شاهد احمدلو و حتی آثار منتسب به طنز تلویزیونی می‌داند و اعتقاد دارد که اثر قبلی او «سه دانگ سه دانگ» قابل تحمل‌تر بوده است.

جبار آذین اظهار می‌کند: آقا و خانم سنگی با وجود یدک کشیدن عنوان سریال طنز از هر گونه شاخصه‌ای که آن را جزو مجموعه‌های خوش‌ساخت و طناز تلویزیون قرار دهد عاری بود. این مجموعه از فقدان فیلمنامه‌‌ای اصولی که در آن ماجراهای منطبق و سازگار با عقل و عاطفه تماشاگر طراحی شده باشد هم رنج می‌برد. سوژه سریال در میان رئال و فانتزی در نوسان بود و در عین حال، از زاویه‌ای جدید به مقوله ازدواج نمی‌پرداخت و خلاقیت و نوآوری در آن مشاهده نمی‌شد.

فاکتورهای لازم برای ایجاد درام در فیلمنامه قابل رویت نبود، در حالی که سریال می‌توانست در راستای اهداف فرهنگی جامعه به مسائل خانوادگی و اجتماعی بپردازد و از نوعی مقبولیت حداقلی برخوردار شود.

صرف بودجه برای آثار بهتر

آذین با اشاره به این موضوع که شاهد احمدلو هم نتوانسته اثر را به درستی کارگردانی کند و از بازیگرانش بازی‌های خوبی بگیرد، می‌افزاید: چنانچه سریال دارای یک فیلمنامه خوب منطبق با فرهنگ جامعه بود و حرف‌هایی از جنس مردم را بازگو می‌کرد و البته از یک کارگردانی منضبط و منسجم برخوردار بود، می‌توانست حداقل در بخش سرگرم‌سازی موفق باشد، که متاسفانه این‌گونه نشده است. این سریال حتی در شمول مجموعه‌های نمایشی متوسط هم قرار نمی‌گیرد.

وی یادآور می‌شود: ای کاش بودجه چنین سریال‌هایی به ساختن آثار بهتری اختصاص داده می‌شد. شایسته نیست در حالی که هنرمندان قابل اعتنا و قدر عرصه طنز به اجبار در شبکه نمایش خانگی کار می‌کنند، بودجه سازمان صدا و سیما برای ساخت آثار طنز در اختیار مجموعه‌سازان غیرحرفه‌ای و غیرمجرب قرار بگیرد. البته این‌که یک گروه دور هم جمع می‌شوند به نیت سرگرم‌سازی مردم، اتفاق خوب و قابل تحسینی است اما به این شرط که با هنر و تعهد عجین و همراه باشد.

مرتبط بودن اجزای یک سریال

رئیس سابق انجمن منتقدان سینمای ایران می‌گوید که سریال آقا و خانم سنگی را دیده است، اما نتوانسته با آن ارتباط برقرار کند.

طهماسب صلح‌جو در این باره توضیح می‌دهد: با سریال و موضوعش درگیر نشدم. ساختار سریال تلویزیونی با فیلم متفاوت است و باید بتواند در همان قسمت‌های ابتدایی مخاطب را با خود همراه کند. متاسفانه سریال آقا و خانم سنگی چنین مشخصه‌ای نداشت و نتوانست چنین کاری را با من انجام دهد. سریال داستان ساده‌انگارانه‌ای داشت و در آخرش هرکس به عشق خودش رسید و همه شخصیت‌ها ازدواج کردند.

وی می‌افزاید: یک اثر نمایشی، چه سریال و چه فیلم سینمایی را چند عنصر تشکیل می‌دهد که نمی‌توان آنها را از هم منفک کرد. همه این عناصر در کنار هم به یک اثر معنی و مفهوم می‌دهند و باید از استانداردهای حداقلی برخوردار باشند تا کل کار به چشم آید. فیلمنامه یک سریال را نمی‌توان از بقیه اجزای آن جدا دانست. اگر سریالی شخصیت‌پردازی درستی نداشته باشد چه کاری از دست بازیگر ساخته است؟ در آقا و خانم سنگی حتی کامبیز دیرباز هم نتوانسته بازی قابل قبولی از خود ارائه کند.

محسن محمدی

رادیو و تلویزیون