ضرب شست توفان به مدیریت بحران

با این حال توفان بازهم تهران را غافلگیر کرد؛ چه مردمی که کلافه از گرمای 28 تیر از خانه‌هایشان بیرون زده بودند تا ساعاتی را مهمان پارک‌ها و فضاهای سبز داخل و حاشیه شهر باشند، چه مسئولانی که با پیش‌بینی‌های قبلی هواشناسی مبنی بر وقوع توفان، تمهیدات لازم را برای مقابله با خسارت‌های احتمالی آن اندیشیده بودند. با آمدن توفان، حباب آرامش و امنیتی که بر سر ساکنان پایتخت چتر شده بود، دوباره ترکید و پرونده یک موضوع قدیمی دوباره روی میز قرار گرفت؛ تهران چقدر برای روزهای سخت و بحرانی آماده شده است؟جواب مثل همیشه بود؛ تقریبا هیچ!

پیش‌بینی‌ای که کارساز نشد

12 خرداد 93 در حافظه تاریخی تهرانی‌ها روزی است فراموش نشدنی؛ ماجرای توفانی که با سرعت 118 کیلومتر در این روز تهران را زیر و رو کرد و خساراتی که برجای گذاشت تا مدت‌ها نقل محافل مختلف بود؛ توفانی که با وجود ویرانی‌ها و تلفات عجیب و غریبش، به خاطر یک مشخصه مورد توجه کارشناسان زیادی قرار گرفت؛ پیش‌بینی نشدن! بعد از این ماجرا بود که انگشت اتهام خیلی‌ها با تکرار یک پرسش خیلی ساده و بدیهی به سمت سازمان هواشناسی برگشت؛ این که چرا اطلاع‌رسانی نکردید؟ این بار اما سازمان هواشناسی روز جمعه 26 تیر با پیش‌بینی وزش باد شدیدی به سرعت تقریبی 60 کیلومتر برای روزهای شنبه و یکشنبه، به تهرانی‌ها هشدار داد و از مسئولان شهری خواست برای جلوگیری از خسارات احتمالی تمهیدات لازم را اتخاذ کنند؛ هشداری که در لابه‌لای مشغله‌های ایام تعطیل عید فطر و سفرهای بین‌شهری این مناسبت، گم شد و خیلی‌ها از آن خبردار نشدند. نتیجه بیرون رفتن خانواده‌های زیادی به قصد گذراندن اوقاتی خوش در حاشیه رودخانه‌های اطراف تهران بود؛ خانواده‌هایی که طعمه سیل شدند؛ سیلی که پیش‌بینی نشده بود.

تهران برای شرایط بحرانی آماده نیست

با این که این بار خسارات توفان بیشتر در خارج از شهر تهران متمرکز شده بود اما در داخل شهر و در معابر و خیابان‌های اصلی هم، باز تعدادی درخت شکست، چند داربست افتاد و کابل‌های برق زیادی قطع شد. به اینها معضل همیشگی آبگرفتگی معابر و خیابان‌ها در روزهای بارانی را هم اضافه کنید تا اثر انگشت توفان را همه جای شهر ببینید؛ از به هم ریخته شدن وسایل مختلف در بالکن خانه‌ها تا کاهش دید افقی شهروندان تهرانی به کمتر از 50 متر و ترافیک نیمه‌سنگین بسیاری از خیابان‌ها؛ اتفاقی که بحث مدیریت تهران در شرایط بحرانی را دوباره پیش کشید.

با این که هادی رحمتی، مدیر کل بحران استان تهران توپ را به زمین حریف انداخت و به ایسنا گفت: «روز شنبه سازمان هواشناسی وقوع گرد و خاک و وزش باد را پیش‌بینی کرده بود؛ اما چیزی از سرعت آن به ما اعلام نکرده بود و ما هم این موضوع را به اطلاع دستگاه‌های ذی‌ربط رساندیم.»

مهدی هاشمی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی هم در این باره به جام‌جم می‌گوید: «از این بابت خوشحالم که چنین آزمون‌هایی برای ما برگزار می‌شود تا به وضع خودمان آگاه باشیم و آمادگی و شرایط‌مان را بسنجیم. خودمان را تست کنیم. این سیل و توفان‌ها در واقع آزمون‌هایی هستند برای مسئولان شهری و متاسفانه تا به امروز در هیچ کدام از این آزمون‌ها نمره قابل قبول نگرفته‌ایم. چه در سطح ملی و منطقه‌ای و چه در سطح محلی.»

به گفته هاشمی با این‌که این نوع اتفاق‌ها پیش‌بینی شده هستند اما همیشه شهرها از این جهت ضربه خورده‌اند: «بلایایی مثل سیل و زلزله و... قابل پیش‌بینی هستند یعنی می‌توانند از نظر تلفات و خسارات قابل پیشگیری باشند، اما این اتفاق نمی‌افتد. درحالی که توقع این است که یک مدیریت بهتر و مناسب‌تری اعمال شود، قطعا این موضوع از جانب کمیسیون عمران مجلس پیگیری می‌شود و این انتظار را داریم که مسئولان از این حوادث درس بگیرند، نه این‌که این اتفاق‌ها مدام تکرار شوند.»

تهران؛ دهمین شهر آسیب‌پذیر جهان

به گفته رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، براساس طرح تحقیقاتی بین‌المللی انجام شده در ۶۱۶ شهر جهان، تهران دهمین شهر و ایران ششمین کشور از نظر مخاطرات طبیعی شناخته شده است؛‌ این تحلیل بر اساس شاخص‌های جمعیت تحت تاثیر خطرات و تاثیرات اقتصادی ارائه شده و بررسی‌ها نشان داده تهران با احتساب پنج مخاطره طبیعی مورد تحقیق (سیل، زلزله، سونامی، توفان و گردباد) دهمین شهر آسیب‌پذیر جهان در برابر بلایای طبیعی است. احمد صادقی یک ماه پیش درحالی این آمار را براساس گزارش‌های شرکت بیمه‌ای سوئیس‌ری که در حوزه ریسک‌پذیری و تعیین منابع مالی بحران‌های طبیعی در سطح بین‌المللی فعالیت دارد، به رسانه‌ها ارائه کرد که از تهیه طرح جامع خطر‌پذیری سیلاب شهر تهران با همکاری بیش از 13 سازمان اجرایی شهری و انتظار برای تصویب نهایی آن در صحن شورای شهر خبر می‌داد؛ بحرانی که به نظر می‌رسد تا مصائب بیشتری به وجود نیاورده باید موردتوجه مسئولان قرار گیرد.

نبود مدیریت بحران، مشکلی سراسری

بلایای طبیعی همان‌طور که از اسم‌شان پیداست، غیرمنتظره می‌آیند و همین مساله باعث می‌شود خسارات ناشی از آنها حداکثر شود.از این جهت در بیشتر مناطق حادثه خیز دنیا، سازمان‌ها و ستادی برای کنترل و مدیریت این حوادث تشکیل می‌شود.در کشور ما نیز ستاد مدیریت بحران از اواخر 1387 شروع به کار کرد.علاوه بر پایتخت این ستاد در استانداری‌ها و فرمانداری‌های استان‌های سراسر کشور، تشکیل شد. متاسفانه در توفان و سیل روز یکشنبه نه‌فقط تهران که در شهرهای دیگر کشور نظیر کرج، سقز، گیلاوند، چالوس، سوادکوه، برخی شهرهای استان سمنان و گیلان نیز حوادث و خسارت‌های مالی و جانی به وقوع پیوست که ضعف مدیریت بحران مانند تهران گریبانگیر شهروندان شد.

با وجود حادثه خیز بودن مناطق مختلف کشور ضرورت تجهیز و تقویت ستاد بحران در کشور ما بیشتر از همیشه باید مورد توجه قرار گیرد.

آمار تلفات از 6 تا20 نفر

آمارها متفاوت است، همیشه همین طور بوده؛ ‌انتظار دیگری نداریم. با گذشت بیش از 24 ساعت از وقوع توفان و سیل هنوز آمار درستی از میزان تلفات در دست نیست. منابع مختلف، عدد و رقم‌های مختلفی ارائه می‌کنند. در حالی که یکی از اعضای شورای شهر در گفت‌وگو با فارس از کشته شدن احتمالی 20 نفر در سیلاب جاده امامزاده داوود خبر می‌دهد، فرماندار تهران به ایسنا می‌گوید:« تنها مرجع اطلاع رسانی در مورد سیلاب روز یکشنبه بخشداری سولقان است و آمار کشته شدگان این حادثه فقط توسط فرمانداری تهران اعلام می‌شود.»

عیسی فرهادی با تکذیب خبر 20 کشته در جریان این حادثه می‌گوید: تا این لحظه فقط شش کشته گزارش شده است که از این تعداد یک نفر تبعه چین بوده که در آزادراه تهران ـ شمال مشغول کار بوده و یک نفر هم از بومیان منطقه بوده است و دیگر کشته‌شدگان از مسافران حاضر در مسیر جاده امامزاده داوود بوده‌اند. فرماندار تهران در ادامه با اشاره به خسارت‌های مالی زیادی که بر اثر سیلاب در منطقه ایجاد شده، می‌گوید: در جریان حادثه حدود 7000 خودروی شخصی که در مسیر جاده امامزاده داوود و برای زیارت رفته بودند گرفتار سیلاب شدند که با اقدام بموقع دستگاه‌های امدادرسانی تا صبح دیروز تمامی این 7000 خودرو از جاده خارج شدند.

بر اساس گفته‌های فرماندار تهران، ریزش جاده بیش از سه کیلومتر از تونل سولقان را مسدود کرد که بر اثر این حادثه ترافیک سنگینی در این محور به وجود آمد و امدادرسانی با مشکل مواجه شد؛ اما پس از پنج ساعت تلاش بی‌وقفه دستگاه‌های امدادرسان، تمامی مسیرهای مواصلاتی بازگشایی و برق منطقه هم وصل شد. فرهادی تاکید می‌کند: «هلال‌احمر ظرف روزهای آینده با حضور در منطقه، کشته شدگان احتمالی آینده را نیز در عملیات جستجوی خود شناسایی خواهد کرد، اما تا این لحظه شش کشته گزارش شده است. بر همین اساس رئیس سازمان مدیریت بحران کشور هم با تائید خبر کشته شدن شش نفر در جریان سیلاب یکشنبه شب به فارس می‌گوید: سیل بسیار بزرگی رخ داده است و در روستای سیجان از توابع امامزاده داوود، شش نفر که چهار خانم و دو آقا بودند، جان خود را از دست داده‌اند و 12 نفر نیز اعلام مفقودی شده؛ در این منطقه 12 نفر نیز مصدوم شده‌اند.

مینا مولایی

جامعه