فناوری رباتیک خطری برای جامعه نیست

ایده اولیه این پروژه، مطالعه درباره توسعه هوش از طریق ساخت مدل‌ها و الگوریتم‌ها در یک ربات انسان‌نما بود که بین سال‌های 1995 و 1996 شکل گرفت و در آغاز به دلیل مشکلاتی که در ساخت سخت‌افزارهای لازم بر سر راه محققان موسسه فناوری ایتالیا وجود داشت، این فکر با توسعه ربات‌های بسیار ساده‌تری به واقعیت بدل شد. در سال 2003 دانشمندان موسسه فناوری ایتالیا طرح خود را به صورت پروژه ساخت یک ربات انسان‌نما در کمیسیون اروپا تصویب کردند. به این ترتیب این پروژه با هدف توسعه برخی توانایی‌های شناختی آماده شد و به صورت پروژه‌ای از نوع منبع آزاد Open Source در اختیار محققان دانشگاه‌های مختلف دنیا قرار گرفت. سرانجام پروژه توسعه آیکوب سال 2004 با بودجه 5/8 میلیون یورو (بیش از 31 میلیارد تومان) برای یک دوره پنجساله اولیه از سوی کمیسیون اروپا تصویب شد. از این تاریخ پروژه این ربات کودک آغاز و ساختار سخت افزاری و نرم افزاری مربوط به توانایی‌های حرکتی و بینایی ربات همراه 12 نمونه نخستین آن آماده شد. اوایل سال 1394 و در آستانه ورود به یازدهمین سال فعالیت پروژه این ربات کودک، بسیاری از عملکردهای آیکوب ارتقا یافت و از حدود دو ماه قبل، تورهای این تیم به مراکز علمی و نمایشگاه‌های بین‌المللی فناوری‌های رباتیک با هدف معرفی این عملکردهای جدید آغاز شده است. با جئورجیو متا(Giorgio Metta) مدیر دپارتمان مهارت‌های ربات کودک (iCub Facility) در موسسه فناوری ایتالیا مصاحبه‌ای انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

***

می‌دانیم که این ربات کودک، پروژه منبع باز است. تاکنون این شیوه چگونه توانسته است به توسعه بهتر آیکوب کمک کند؟

امکان اشتراک‌گذاری نتایج با جامعه‌ای گسترده از محققان به ما اجازه داد با سرعت بیشتری پیشرفت کنیم. نتایجی که درحال حاضر درباره آیکوب می‌بینیم به نوبه خود مرهون همکاری میان موسسات و دانشگاه‌های معتبر در سراسر جهان است. ما از هوش مصنوعی به زبان و از کنترل حرکتی به بینایی مصنوعی حرکت می‌کنیم و علاوه بر محققان موسسه فناوری ایتالیا با حدود 200 پژوهشگر از 30 موسسه مختلف همکاری داریم.

بیش از ده سال از رونمایی از اولین نسخه آیکوب می‌گذرد. آیا در این مدت نسخه‌های بعدی موفق شده‌اند به اهداف مدنظر شما که برای هر نسخه به طور مجزا تعریف شده بود دست یابند؟

به طور حتم امکاناتی که به‌واسطه سرمایه‌گذاری موسسه فناوری ایتالیا در بخش رباتیک عرضه شده این فرصت را فراهم کرده است که گام به گام با نسخه‌های جدید ربات چه از نظر مکانیکی و چه از نظر نرم‌افزاری که توانایی‌های آیکوب را می‌سازند پیشرفت کنیم و تا آنجا که میسر بوده در هر نسخه به هدف‌های خود برسیم.

امروز این ربات، نسبت به ده یا حتی پنج سال قبل بوضوح با کوله‌باری از ارتقاها و به روزرسانی‌ها همراه شده است. در این بین مهم‌ترین تغییرات چه بوده است؟

ما خطوط متنوعی را در پژوهش‌های خود برای فرآیند ارتقا دنبال می‌کنیم. اگر بخواهم به طور دقیق و ساده به این خطوط اشاره کنم، می‌توانیم فعالیت‌هایمان را در این زمینه‌ها دسته‌بندی کنیم: کنترل حرکت (ویدئویی در یوتیوب در دسترس است که نشان می‌دهد ربات می‌تواند روی یک پای خود تعادلش را حفظ کند)، پردازش داده‌های حسی که مهم‌ترین آنها حس بینایی و لامسه است، یادگیری خودمختار (تشخیص اشیا و غیره) و توسعه مکانیک جدید (پوست مصنوعی، حسگرهای ویژه نورومورفیک و ..(.

پوست مصنوعی از بخش‌های اصلی این ربات کودک است. آیا این بخش نیز از نظر توسعه مواد و فناوری، نسبت به نسخه‌های قبلی توسعه یافته است؟

توسعه این فناوری در سال 2012 تکمیل شد. درحال حاضر نسخه‌ای که در ربات استفاده می‌کنیم پیشرفته‌ترین نسخه ممکن است. پوست آیکوب می‌تواند به چرخه تجاری نیز وارد شود و به دستگاه‌هایی که لزوما ربات نیستند (برای مثال خودروها، کاناپه‌ها، لوازم خانگی و ...) اجازه دهد
تا به حسگر مجهز شوند.

در سال 2010 در بازدیدی که از موسسه فناوری ایتالیا در جنوا داشتم، گفته بودید کودکان این ربات را به‌عنوان همبازی نمی‌پذیرند. اما در عکس‌های اخیر، گروهی از بچه‌ها دیده می‌شوند که درحال بازی با این ربات هستند. آیا می‌توان این پیشرفت را به عنوان گامی رو به جلو در توسعه فناوری رباتیک در نظر گرفت؟

آن عکس‌ها در واقع به شرح آزمایش‌های کوتاهی برای بررسی تعامل انسان ـ ماشین می‌پردازند. مفهوم همبازی چیزی پیچیده‌تر و در سطح بالاتری نسبت به این آزمایش‌هاست. فناوری فعلی بجز بازی‌های کوتاه‌مدت ـ دقیقا مثل همان موردی که در این آزمایش‌ها مشاهده شد ـ قادر به ایفای نقش همبازی نیست. بنابراین هنوز برای این‌که بتوانیم رباتی داشته باشیم که به عنوان همبازی برای کودکان ایفای نقش کند زمان درازی پیش‌رو داریم.

حدود دو ماه قبل، موسسه فناوری ایتالیا اعلام کرد به لطف پیشرفت‌های آیکوب، این گونه ربات‌ها تا هشت سال آینده می‌توانند در خانه‌ها استفاده شوند. به نظر شما بحث‌های اخیر برخی دانشمندان و بزرگان فناوری درباره مفهوم هوش مصنوعی و خطرات آن می‌تواند برای رسیدن به این هدف مانعی ایجاد یا دستیابی به آن را با مشکل مواجه کند؟

امیدواریم این گونه نباشد. من فناوری رباتیک را خطری برای جامعه نمی‌دانم و برعکس آن را کمکی برای همه در نظر می‌گیرم. ربات‌ها در خانه‌های ما به منزله یک
دست ساخته اَبَرهوشمند نخواهد بود. آنها به جمعیتی که به طور ثابت در حال پیر شدن است و امید به زندگی‌اش روزبه‌روز بالاتر می‌رود اجازه خواهند داد تا زندگی باکیفیت بالاتری را تجربه کنند.

گفتید درحال حاضر 30 موسسه در این پروژه همکاری می‌کنند. ممکن است بفرمایید در مجموع چند ربات در اختیار این موسسات است؟

ما در سراسر دنیا 25 ربات داریم که بیشتر آنها در اروپا هستند. اما در ژاپن، کره و آمریکا نیز نمونه‌هایی موجود است.

شما را با لقب پدر آیکوب می‌شناسند. به‌عنوان آخرین سوال به ما بگویید پدر یک ربات کودک بودن چه حسی دارد؟!

بسیار زیباست بدانی چیزی خلق کرده‌ای که اکنون توسط بسیاری از همکارانت استفاده می‌شود. اما در کل، ترجیح می‌دهم پدر پسر خودم باشم! منظورم پسر واقعی‌ام است که گوشت و استخوان دارد!

هدا عربشاهی/ جام‌جم