گران‌ترین شب تاریخ هنر ایران

به گزارش جام‌جم، جمعه شب هتل آزادی تهران میزبان چهارمین حراج تهران بود که به حراج آثار تجسمی اختصاص دارد. در این شب 126 اثر از 109 هنرمند شامل 84 نقاشی، 13 مجسمه، شش عکس و 23 نقاشیخط در حضور ٨٠٠ خریدار و هنر دوست، عرضه شده بود که در پایان، تابلوی حراج رقم تاریخی 21 میلیارد و 40 میلیون تومانی را ثبت کرد.

در این شب بار دیگر یکی از نقاشی‌های سری تنه‌درختان سهراب سپهری با رقم قابل توجه دو میلیارد و ٨٠٠ میلیون تومان، گران قیمت ترین اثر هنری به فروش رسیده در داخل کشور در سراسر تاریخ هنر کشورمان شد. همچنین مجموع فروش حراج با تبدیل به نرخ دلار رقم بیش از شش میلیون دلار را ثبت کرد و این به آن معنا بود که هنر ایران همه رکوردهای مجموع فروش خود در اقصی نقاط دنیا را شکست.رکورد دوم حراج هم از آن سهراب سپهری شد که یک میلیارد و ٧٠٠ میلیون تومان چکش خورد. اما رکورد سوم همه را غافلگیر کرد: یک اثر زیبا از منوچهر یکتایی ٩٥٠میلیون تومان فروخته شد. یک نقاشی از طبیعت بی‌جان بهمن محصص با فروش ٧٢٠ میلیون تومان جایگاه چهارم را به دست آورد و نقاشی انتزاعی دیگری از سهراب سپهری با فروش ٧٠٠ میلیون تومان حائز جایگاه پنجم شد.

در چهارمین حراج تهران، تابلوی دو قطعه‌ای آیدین آغداشلو ٥٥٠ میلیون، یک چهره قاجاری از کمال‌الملک ٥٠٠ میلیون تومان، مجسمه یادمان شماره یک برای کلمه «هیچ » اثر پرویز تناولی ٥٠٠ میلیون تومان، آثاری از حسین زنده رودی و نیز علی‌اکبر صادقی هر یک ٤٥٠ میلیون تومان، نقاشی‌هایی از کورش شیشه گران و رضا درخشانی هر یک ٣٦٠ میلیون تومان، اثر عشاق تناولی و نقاشی کوزه فرهاد مشیری ٣٥٠ میلیون تومان و تابلوی زیبای «الله» سیدمحمد احصایی ٣٤٠ میلیون تومان، نقاشی انتزاعی از فریده لاشایی و نیز مسعود عربشاهی هر یک ٣٢٠ میلیون تومان، سه اثر از احصایی، ابوالقاسم سعیدی و درخشانی هر یک ٣٠٠ میلیون تومان چکش خوردند.

در این شب پنج اثر بالای ٢٠٠ میلیون تومان فروخته شد: یک اثر کلاسیک از حسن زرین قلم،که ثابت می‌کند بیش از یک قرن پیش نقاشیخط خلق می‌کرد به مبلغ ٢٦٠ میلیون، یک نقاشی از بهجت صدر ٢٦٠ میلیون، اثری دیگر از شیشه‌گران ٢٤٠ میلیون، یک مجسمه هیچ کوچک ایستاده اثر تناولی ٢٢٠ میلیون و یک تابلو از عربشاهی ٢٢٠ میلیون تومان فروخته شد.

٢٨ اثر در چهارمین دوره حراجی هم بالای صد میلیون تومان به فروش رسید و ٢٦ اثر هم بالای ٥٠ میلیون تومان چکش خورد.دیگر آثار این حراج هم به این شرح با قیمت زیر 50 میلیون تومان فروخته شد: پنج اثر ابوالحسن صدیقی، صادق تیرافکن، گلناز فتحی، فرشید مثقالی، عبدالرضا دریابیگی هر یک ٤٦، مهرداد شوقی ٤٤، سه اثر منوچهر نیازی، شهلا حبیبی و محمد بزرگی هر یک ٤٢، چهار اثر حسین محجوبی، کیخسرو خروش، خسرو حسن‌زاده و محمود زنده‌رودی هر یک ٤٠، چهار اثر کامبیز صبری، علیرضا آستانه، سیامک عزمی و عین‌الدین صادق‌زاده هر یک ٣٨، سیاوش کسرایی ٣٦، مونا پاد ٣٤، دو اثر علی فرامرزی و داریوش قره‌زاد هر یک ٣٢، دو اثر مصطفی دشتی و کامبیز درم‌بخش هر یک ٣٠، فریدون امیدی ٢٨، سه اثر محمد طباطبایی، جمال بخش پور و علیرضا کرمی هر یک ٢٦، فرناز ربیعی جاه ٢٤، دو اثر هادی جمالی و جهانگیر شهدادی هر یک ٢٢، سه اثر لیلا ویسمه، حمید پازوکی، آنه محمد تاتاری هر یک ٢٠، سه اثر احمد‌محمد پور، آزاده اخلاقی، گوهر دشتی ١٨، دو اثر هادی روشن‌ضمیر و میترا کاویان هر یک ١٥، دو اثر مرتضی گودرزی و احمد آریامنش ١٢، دو اثر علی ندایی و حسین صدری ١١ و سه اثر معصومه مظفری، ابراهیم صاحب اختیاری و محمد فرنود ١٠ میلیون تومان.

از مجموع 126 اثر این حراجی، دو اثر (تابلوهایی از بهمن محصص و معصومه مظفری) بعد از معرفی، نتوانستند حد نصاب قیمت را برای فروش کسب کنند، به همین دلیل در ابتدا فروخته نشدند، اما بعد اعلام شد که کسانی برای خریدن آنها اعلام آمادگی کردند. به این ترتیب، کیانیان در پایان این حراجی تأکید کرد که تمام آثار به فروش رسیده‌اند، در حالی که اثری از سالار احمدیان که کف قیمت آن 20 میلیون تومان بود و فروش آن از 16 میلیون تومان آغاز شد، در پایان این حراجی به فروش نرسید.در این حراج هنری براساس برآورد کمینه، مجموع آثار هنری 11 میلیارد می‌شد و براساس برآورد بیشینه جمع قیمت آثار 15 میلیارد تومان بود. با این حال ثبت قیمت 21 میلیارد و 40 میلیون تومانی در مقایسه با قیمت 13 میلیارد و 257 میلیونی دوره قبل نشانگر رشد قیمت آثار هنری ایران است.

مراسم این دوره نکات جالب توجه دیگری هم داشت. از جمله عرضه 11 اثر کلاسیک از بزرگانی مانند کمال‌الملک، میرزا عبدالمطلب، ابوالحسن صدیقی، علی‌محمد حیدریان، علی رخساز، محسن سهیلی، اسماعیل آشتیانی، جعفر پتگر، جواد حمیدی، محمود جوادی‌پور و حسن زرین‌قلم. مراسم امسال را هم مانند سه دوره قبلی رضا کیانیان چکش می‌زد، اما حراج آثار کلاسیک به عنوان سورپرایز مراسم به حسین پاکدل محول شد. این مقدمه‌ای شد که پاکدل قبل از حراج وعده دهد بزودی حراج مستقلی برای عرضه آثار کلاسیک راه اندازی شود. همچنین رضا کیانیان هم در کنفرانس خبری بعد از حراج، خداحافظی خود را از اجرای این مراسم اعلام کرد.

علیرضا سمیع‌آذر، برگزارکننده حراج تهران در این کنفرانس خبری که دقایقی بعد از پایان حراج در هتل آزادی برگزار شد، در پاسخ به خبرنگار جام‌جم درباره این که آیا امکان دارد آثار دوره‌های قبل باز هم در حراج‌های بعدی ارائه شود، گفت: ما این علاقه‌مندی را داریم که اگر خریداران دوره‌های قبل بخواهند اثری را که در حراج تهران خریده‌اند، باز هم آثار آنها را عرضه کنیم؛ اما نه در یکی دو حراج متوالی. چون معمولا خریداران تمایل دارند آثاری را که می‌خرند، حفظ کنند و ما نه تنها آثار آنها را برای حراج‌های بعدی می‌پذیریم، بلکه اتفاقا آنها را در اولویت عرضه قرار می‌دهیم.

او در پاسخ به پرسش دیگر ما درباره راه‌اندازی حراج مستقل آثار سنتی یا کلاسیک، افزود: این موضوع نیاز به زمینه سازی دارد. در قدیم فروش آثار کلاسیک، مارکتی پنهان بود نه آشکار و زمان می‌برد بخواهیم مقدمات حراج آن را فراهم کنیم. در تهران حتی یک گالری هم نداریم که این آثار را داشته باشد. بنابراین باید با همفکری صاحب‌نظران بیشتر روی این موضوع کار کنیم.

اما یکی از پرسش‌های مطرح این است که آیا آثار کلاسیک مانند تابلوهای کمال‌الملک می‌تواند خرید و فروش شود یا خیر؟ سمیع‌آذر در پاسخ به این پرسش جام‌جم گفت: آثاری که ارائه شد، همگی مجوز میراث فرهنگی را داشت؛ البته این مجوز تنها برای خرید و فروش در داخل کشور است. اگر خریداران این آثار قصد فروش آنها را در حراج‌های بین‌المللی داشته باشند، به مجوز دیگری از میراث فرهنگی نیاز دارند .هرچند اگر فردی بخواهد به‌صورت قانونی اقدام کند، می‌تواند این مجوزها را بگیرد؛ مگر این که آن اثر جزو میراث ملی باشد.

رضا کیانیان هم در این کنفرانس خبری با انتقاد از برخی نقدهایی که این روزها از حراج تهران خوانده است، پرسید چگونه تاثیرات مثبت و اهمیت حراج تهران را نمی بینند. او گفت: حراج تهران توانسته ارزی را که از کشور برای خرید اثر هنری خارج می شد، در کشور نگه دارد. دیگر لازم نیست هنرمندان برای فروش آثارشان روانه کشورهای همسایه شوند. حراج تهران سرمایه‌دارانی را جذب کرده که به جای خرید و فروش سکه و دلار و موج سواری روی تورم، در هنر سرمایه‌گذاری می‌کنند. پس متوجه نمی‌شوم چرا از حراج تهران انتقاد می‌کنند.

حراج تهران درحالی برگزار شد که بجز خریداران، هنرمندان، گالری داران و مجموعه‌داران، چهره‌هایی هم مانند علی دایی، پری صابری، بهرام رادان، آزاده صمدی و عبدالحسین مختاباد در میان جمعیت دیده می‌شوند.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر