شهر در دست فیلمسازان

به گزارش جام‌جم، تمدن و شهرنشینی مدرن گرچه پس از انقلاب صنعتی، ساختار جوامع را دگرگون و موجبات پیشرفت و راحتی بشر را فراهم کرد، اما معایب و معضلات فراوانی را هم به بار آورد. شاید دوری انسان‌ها از یکدیگر و تنهایی و انزوای آنها با وجود نفس کشیدن در میان جماعتی بی‌شمار فقط یکی از آسیب‌های رشد بی‌رویه و بی‌محابای شهرها باشد. گم شدن هویت و اصالت و فاصله گرفتن از ریشه‌ها و سنت‌ها هم یکی دیگر از پیامدهای منفی گسترش شهرهاست.

اما از جامعه و سرزمینی که پیشینه فرهنگی غبطه‌برانگیزی در تمامی جهان دارد و از مقطعی به بعد با درهم‌آمیختگی با فرهنگ غنی اسلام پربارتر شده است، انتظار می‌رود شهرهایش حاوی شناسنامه و هویت باشد و جهانیان با نگاه به ساختار آن به جایگاه والا و ارزشمندش پی ببرند.

شهر و سینما

شهرها از آغاز تاریخ سینما همواره لوکیشن بسیار برجسته و تعیین‌کننده‌ای در فیلم‌ها بوده و فیلمسازان مختلفی قصه آثار خود را در بستر شهرهای خاصی از کشورهایشان روایت کرده‌اند؛ به طوری که با مرور فیلم‌ها می‌توان به سیر تاریخی و اجتماعی شهرها پی برد و به دریافت نسبتا واضحی از آن رسید. بسیاری از تماشاگران، نیویورک و بخصوص محله منهتن‌اش را با تماشای فیلم‌های وودی آلن شناخته‌اند و ایرانی‌های سینمادوست هم تصاویر خاطره‌انگیزی از تهران و تهرونی را در آثار مسعود کیمیایی به یاد می‌آورند.

جشنواره بین‌المللی فیلم شهر که امسال پنجمین دوره‌اش را تجربه می‌کند و نشست رسانه‌ای‌اش صبح روز گذشته با حضور سیاوش حقیقی، دبیر جشنواره و جمعی از اصحاب رسانه در فرهنگسرای سرو برگزار شد، با هدف توجه به نشانه‌ها و مولفه‌های زندگی شهری شکل گرفته است؛ شهرهایی که جزئی تفکیک‌ناپذیر از زندگی ما شده‌اند و تاثیرات انکارناپذیر مثبت و منفی فراوانی بر رفتار و گفتارمان دارند. با مرور فیلم‌هایی که در دل شهرها ساخته می‌شوند و مناسبات شهری را به میزان زیاد در خود دارند، می‌توان به نقاط ضعف و قوت جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، پی‌برد و با هم‌اندیشی و گفتمان درجهت ارتقای آن تلاش‌های جدی‌تری کرد. باید دید سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران که پنجمین دوره این رویداد فرهنگی و هنری را با رویکرد ترویج سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی و توجه به هویت دینی شهروندان از امروز تا سه‌شنبه هفته آینده برگزار می‌کند، چقدر در پایان این جشنواره موفق عمل خواهد کرد.

گرچه جشنواره فیلم شهر از امروز با مراسم افتتاحیه، کار خود را به طور رسمی آغاز می‌کند، اما استارت و به نوعی دستگرمی آن از یکشنبه و همزمان با آزادسازی خرمشهر شروع شده بود و در قالب بخش محله، 158 فیلمی که از سوی مردم با موضوعات مختلف شهری ساخته شده بود، در پردیس سینمایی ملت برای علاقه‌مندان پخش شد. برگزیدگان این بخش در مراسم افتتاحیه امروز که از ساعت 20 و 30 دقیقه با حضور هنرمندان و جمعی از مدیران فرهنگی و هنری و اصحاب رسانه در تالار ایوان شمس برگزار می‌شود، مورد تجلیل قرار می‌گیرند.

نکوداشت‌ها

در پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم شهر از چهار سینماگری که در آثارشان نگاه ویژه‌ای به شهر و فرهنگ شهرنشینی داشته‌اند، تجلیل خواهد شد.

مسعود کیمیایی، نویسنده و کارگردان سرشناس ایرانی، از جمله این هنرمندان است. شهر تهران با سینمای کیمیایی عجین شده و نمی‌توان تهران سینمایی را بدون توجه و اعتنا به آثار او تصور کرد. قیصر، گوزن‌ها، ردپای گرگ، ضیافت، سلطان، اعتراض و محاکمه در خیابان، تصاویری به یادماندنی از تهران در خود دارند. بجز المان‌های شهری، آدم‌های خوب و بد قصه او هم به نوعی محصول فرهنگ شهرنشینی و بازتاب‌دهنده شرایط جامعه هستند.

پوران درخشنده از مهم‌ترین فیلمسازان زن کشور هم همواره فیلم‌هایش را در بستر شهر و با توجه به معضلات و مشکلات برخاسته از زندگی شهرنشینی ساخته است. در دل شهر بی‌ترحم، فردی با معضلی دست و پنجه نرم می‌کند و در این حین، مشارکت جامعه پیرامونش به چالش کشیده می‌شود. «رابطه»، «پرنده کوچک خوشبختی»، «شمعی در باد» و «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند»، برخی از فیلم‌های ساخته شده از سوی درخشنده هستند که تصور ساخت آنها در جایی بجز شهر دشوار است.

زنده‌یاد مرتضی احمدی هم که همواره در گفتار و آثارش تهرونی بودن را فریاد می‌زد، از دیگر هنرمندانی است که در این جشنواره تجلیل می‌شود. او علاوه بر ایفای نقش مردان تهرانی در بسیاری از آثار تلویزیونی و سینمایی، در گردآوری و نگارش فرهنگ عامه و فولکلور تهران هم نقش بسزایی داشت که «فرهنگ بر و بچه‌های تِرون و پرسه در احوالات تِرون و تِرونیا» از آن جمله‌اند. ضمن این که احمدی برخی از قدیمی‌ترین ترانه‌های کوچه بازاری تهران را به صورت ضربی‌خوانی اجرا کرده که بعضی از آنها در آلبوم «صدای طهرون» موجود است.

رسول ملاقلی‌پور، کارگردان فقید سینمای ایران هم از هنرمندانی است که در پنجمین جشنواره فیلم شهر تجلیل می‌شود. گرچه ملاقلی‌پور را بیشتر با ساخت فیلم‌های دفاع مقدسی همچون «بلمی به سوی ساحل»، «افق»، «نجات‌یافتگان» و «سفر به چزابه» می‌شناسیم، اما او از جمله افرادی است که به عنوان عکاس و فیلمبردار برخی از کمیاب‌ترین تصاویر را از سقوط و آزادسازی خرمشهر به ثبت رسانده است و از این رو به نکوداشت او در چنین رویدادی که مرتبط با موضوعات شهری است، وجاهت می‌دهد. ضمن این‌که او در فیلم‌هایی چون «میم مثل مادر»، «قارچ سمی»، «مزرعه پدری» و «کمکم کن»، نشانه‌های بارزی از فرهنگ شهری را پیش روی مخاطبانش قرار می‌دهد.

فیلم‌های تماشایی

در پنجمین جشنواره فیلم شهر، 322 اثر ایرانی و خارجی در بخش‌های مختلف به نمایش درمی آید. مسابقه سینمای ایران، مسابقه آثار بلند ویدئویی، مسابقه آثار مستند، مسابقه فیلم‌های کوتاه، مسابقه‌ طرح اولیه‌ فیلمنامه سینمایی، مسابقه‌ اقلام تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی سینما و مسابقه سینمای بین‌الملل، بخش‌های مختلف رقابتی این رویداد را تشکیل می‌دهند.

اما در بخش مسابقه سینمای ایران نام چند فیلم شناخته‌شده بیش از همه جلب توجه می‌کند و پیش‌بینی می‌شود اکران آنها در روزهای برگزاری جشنواره و در پردیس سینمایی ملت، پردیس سینمایی آزادی، پردیس سینمایی رازی، پردیس سینمایی راگا و پردیس سینمایی تماشا، تماشاگران زیادی را به سالن‌ها بکشاند. «شیفت شب» (نیکی کریمی)، «دوران عاشقی» (علیرضا رئیسیان)، «رخ دیوانه» (ابوالحسن داوودی)، «بلوک 9 خروجی 2» (علیرضا امینی)، «چهارشنبه 19 اردیبهشت» (وحید جلیلوند)، «قندون جهیزیه» (علی ملاقلی‌پور)، «پدر آن دیگری» (یدالله صمدی)، «نزدیک‌تر» (مصطفی احمدی)، «امروز» (رضا میرکریمی)، «روباه» (بهروز افخمی) و «عصر یخبندان» (مصطفی کیایی)، از آثار شناخته‌شده‌تر جشنواره امسال فیلم شهر هستند که البته اغلب آنها پیشتر در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمده‌اند.

جشنواره فیلم شهر همچنین در بخش مسابقه سینمای ایران از داوران سرشناسی چون امین تارخ، رسول صدرعاملی، احمدرضا معتمدی، محمد خزاعی، مجید رضابالا، محمدحسین حقیقی و عزیزالله حمیدنژاد بهره می‌برد.

پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم شهر تا سه‌شنبه آینده ادامه دارد.

علی رستگار / گروه فرهنگ و هنر