توپ مذاکرات در زمین بازی‌های انتخاباتی

بی‌تردید این اقدام تاریخی نهم تیرماه به هر سرنوشتی دچار شود نقش تعیین‌کننده‌ای در سیاست خارجی کشورهای مذاکره‌کننده بخصوص ایران و آمریکا دارد؛ دو کشوری که پس از سال‌ها تنش حالا برای حل مساله هسته‌ای پای میز مذاکره آمده‌اند.

اظهارنظرهای سیاستمداران ایرانی و آمریکایی درباره این مذاکرات موجب دسته‌بندی‌های مختلف و حتی خارج از عرف رایج سیاسی در این کشورها شده است، به این معنا که مخالفان و موافقان مذاکرات را نمی‌توان در صف‌بندی‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب یا دموکرات و جمهوریخواه در این دو کشور جای داد و این دسته‌بندی در این باره با تغییراتی روبه‌رو شده است. روشن است نگاه سیاستمداران ایرانی به انتخابات امسال مجلس و همچنین تلاش سناکلینتونتورهای آمریکایی برای انتخابات ریاست جمهوری2016 ایالات متحده مواضع هسته‌ای آنان را مهم‌تر از پیش ساخته است. مرور دیدگاه‌های نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری آمریکا درخصوص مذاکرات هسته‌ای نشان می‌دهد هریک به دنبال کسب برگ برنده‌ای برای رسیدن به کاخ سفید هستند؛ برگ برنده‌ای که آن را در اقدام تاریخی دولت اوباما جستجو می‌کنند.

چرخش معنادار کلینتون

همان‌طور که گفته شد شاید نتوان دسته‌بندی جمهوریخواه و دموکرات را برای موافقان و مخالفان مذاکرات هسته‌ای معتبر دانست، اما به طور کلی تردید در موفقیت مذاکرات در میان جمهوریخواهان بیش از دموکرات‌هاست و این دموکرات‌ها هستند که می‌خواهند از موفقیت دولتی که برخاسته از این حزب است برای دور بعدی انتخابات بهره‌برداری کنند.

هیلاری کلینتون که حمایت رئیس‌جمهور فعلی آمریکا را نیز برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری بعدی ایالات متحده دارد با وجود مواضع قبلی خود در زمان تصدی وزارت امور خارجه این کشور از سازنده بودن پیگیری این مذاکرات صحبت می‌کند. شاید هنوز خاطره ایرانیان و شهروندان ایالات متحده از موضعگیری‌های سرسختانه او نسبت به ایران و برنامه هسته‌ای او پاک نشده باشد، اما این روزها رسانه‌ها از قول او می‌گویند که مذاکرات ثمربخش بوده است.

او که پیش از این برنامه هسته‌ای ایران را تحریک‌آمیز می‌خواند و اتهاماتی را متوجه جمهوری اسلامی کرده بود حالا و پس از تفاهم لوزان از تلاش‌های اوباما برای مذاکره به منظور پایان بخشیدن به مساله هسته‌ای ایران حمایت می‌کند. کلینتون از راه‌حل دیپلماتیک حمایت کرده است و در صف منتقدان نامه معروف 47 سناتور آمریکایی قرار دارد.

مواضع میانه آقای معاون اول

معاون رئیس‌جمهور آمریکا دیگر دموکراتی است که احتمال نامزدی او در انتخابات بعدی می‌رود. جو بایدن هرچند از موافقان مذاکرات هسته‌ای است، اما همیشه نگرانی خود را درباره کنترل ایران و امنیت اسرائیل به زبان آورده است؛ موضعی که هم به جایگاه او در کاخ سفید لطمه نمی‌زند و هم می‌تواند حمایت نسبی لابی‌های یهودی را برای او به دنبال داشته باشد.

او در اظهار نظری می‌گوید: «ما همچنان که توافق هسته‌ای با ایران را دنبال می‌کنیم، بر عمق روابط خود با اسرائیل و دیگر متحدان خود در منطقه نیز می‌افزاییم.» موضع انتقادی بایدن از نامه 47 سناتور آمریکایی در حالی که آن را گمراه‌کننده و کسر شأن سنا می‌داند، نشان از حمایت او از مذاکرات فعلی تا مشخص شدن نتیجه دارد و معتقد است بعد از شکست مذاکرات رژیم تحریم‌ها دوام نمی‌آورد.

مارک وارنر که جزو گزینه‌های احتمالی نامزدی از سوی دموکرات‌ها است، موضعی متفاوت‌تر از 2 رقیب خود دارد و می‌توان او را در شمار منتقدان مذاکرات دانست. او از لایحه جمهوریخواهان که نقش کنگره را درخصوص جزئیات توافق و نظارت این نهاد بر توافق هسته‌ای افزایش می‌دهد، حمایت کرده است. وارنر که حتی به صندلی معاون اولی اوباما نیز نزدیک بود در بیانیه‌ای خواستار توقف کامل فعالیت‌های هسته‌ای ایران شده است.

شکاف هسته‌ای در میان جمهوریخواهان

در سمت دیگر از میان جمهوریخواهان نیز عموما ندای مخالفت با این مذاکرات به گوش می‌رسد. «تد کروز» و «رند پاول» که رسما اعلام نامزدی کرده‌اند از امضا‌کنندگان نامه 47 سناتور هستند. برهمین اساس به نظر می‌رسد احتمال به رسمیت نشناختن توافق با ایران در زمان ریاست‌جمهوری هریک از آنان دور از ذهن نیست.

پاول که عضو مجلس نمایندگان است، موضع هوشمندانه‌تری نسبت به همتای جمهوریخواه خود دارد و معتقد است باید به اوباما فرصت مذاکره با ایران داده شود؛ زیرا «دیپلماسی بهتر از جنگ است و باید به دیپلماسی فرصت بدهیم.» او ورود به جنگ را آخرین گزینه می‌داند و در این باره می‌گوید: «من بشدت طرفدار استفاده از گزینه دیپلماتیک تا هر زمان ممکن هستم. اما اگر این گزینه شکست بخورد، من نیز به برقراری مجدد تحریم‌ها و وضع تحریم‌های جدید رأی خواهم داد. اما اگر این کار را در میانه مذاکرات انجام دهید به مذاکرات ضربه خواهید زد.»

اما کروز که ایران را بزرگ‌ترین تهدید برای ایالات متحده می‌داند، مذاکره با ایران را مثبت تلقی نمی‌کند و می‌گوید: «آنها 2 سال است که مشغول مذاکره هستند. این بدترین مذاکره در طول تاریخ بشریت است.» این سناتور جمهوریخواه توافق با ایران را «بد» خطاب کرده است و گفته از هر اقدامی برای جلوگیری از این توافق فروگذار نخواهد کرد. برخی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که دیدگاه‌های این دو سناتور جمهوریخواه طرفداران بیشتری در میان شهروندان ایالات متحده دارد.

شیب تند تندروی در دسته فیل‌ها!

مارکو روبیو، دیگر سناتور جمهوریخواه نیز که از گزینه‌های مطرح این حزب برای انتخابات سال 2016 است، دیدگاه‌هایش درباره برنامه هسته‌ای ایران به کروز نزدیک‌تر است. او در شمار منتقدان سرسخت سیاست‌های خاورمیانه‌ای اوباما قرار دارد و اقدامات فعلی کاخ سفید در مذاکرات را به باد انتقاد گرفته است. روبیو این شرایط را به نفع ایران می‌داند و معتقد است این کشور از این تاکتیک برای خرید زمان بهره می‌برد. او از طرفداران باقی ماندن گزینه نظامی روی میز در برابر ایران است.

ریک پری و هم‌حزبی روبیو نیز که جزو نامزدهای احتمالی به شمار می‌آید، همین موضع را دارد و گفته است: تهران به توافقات متعهد نیست. او تصورات اوباما را «تفکر توهمی» خوانده است.

اما لیندزی گراهام، جمهوریخواه دیگری که درباره حضورش در انتخابات 2016 حرف‌هایی به میان آمده است این مواضع را در شرایط فعلی درست نمی‌داند و از پیامدهای بسیار خطرناک حمله احتمالی به ایران گفته است. هرچند او از موافقان نظارت کنگره بر جزئیات توافق هسته‌ای با ایران است، اما هشدار داده که «حمله نظامی به ایران معضلات زیادی ایجاد می‌کند. باید در این مورد همیشه به بدترین‌ها فکر کنید، نه به بهترین‌ها. آنها می‌توانند به پایگاه‌های ما در منطقه حمله کنند. آنها می‌توانند تنگه هرمز را مسدود کنند. این اقدام موضوعی مغشوش خواهد بود.»

زمانی که از نامزدهای احتمالی جمهوریخواهان صحبت می‌شود، نمی‌توان به جب بوش، برادر رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده که در تلاش برای حضور در کاخ سفید است، اشاره نکرد. او را می‌توان جزو دسته تندروهای این حزب به‌شمار آورد، کسانی که به هر روی با مذاکرات و راه‌حل‌های انتخابی در حوزه دیپلماتیک در برابر ایران مخالف هستند. بوش تاکید کرده است: «به نظر من جمهوریخواهان باید با هر چه اتفاق بیفتد مخالفت کرده و آن را بر اساس اصول ابراز کنند. آمریکا اصلا نباید با ایران مذاکره کند.» او پس از لوزان نیز نسبت به تفاهم هسته‌ای ایران و 1+5 این طور واکنش نشان داده بود: «من از چنین توافق معیوبی پشتیبانی نمی‌کنم.»

سرنوشت بازی با برگ مذاکرات

هرچند اختلاف نظر بر سر مسائل اساسی هر کشوری در میان نامزدهای تصدی پست ریاست‌جمهوری طبیعی به نظر می‌رسد، اما آنچه نگرانی‌ها را درباره اظهارنظرها و مواضع نامزدهای احتمالی و به طور کل دموکرات‌ها و جمهوریخواهان افزایش می‌دهد، این است که موضوع مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 بازیچه اختلافات و حتی کسب آرا از سوی این دو حزب و نامزدهایشان باشد.

این نگرانی زمانی تشدید می‌شود که تحلیلگران، اقدامات جمهوریخواهان را این‌گونه ارزیابی می‌کنند که مخالفت آنان در برابر توافق با ایران جهت تخریب یک موفقیت تعیین‌کننده برای دستیابی به کاخ سفید از سوی رقیب آنان است.

سید ناصر نعمتی ‌/‌ جام‌جم