رویای فرود موفق یک موشک

هزاران نفر ماه‌ها کار می‌کنند و میلیون‌ها دلار هزینه می‌شود تا زمینه پرتاب فضایی این‌چنینی مهیا شود. در این تصاویر اگر دقت کنید فضاپیما بخش کوچکی از سامانه پرتاب است و بیشتر چیزی که می‌بینیم را موشک‌‌های بالابرنده‌ای تشکیل داده‌اند که پس از رساندن فضاپیما به ارتفاع‌های مشخصی، یک به یک جدا شده و معمولا در آب‌های آزاد اقیانوس سقوط می‌کنند. این موشک‌های سقوط کرده دیگر قابل استفاده نیستند و از این رو برای هر بار پرتاب یک فضاپیما، بخش زیادی از هزینه‌ها به صورت یک بار مصرف خرج می‌شود. همین موضوع باعث شده پرتاب هر کیلوگرم ماده به فضا چیزی حدود 20 هزار دلار هزینه داشته باشد. حالا در سال‌های اخیر شرکت خصوصی و موفق اسپیس ایکس (SpaceX) ـ که سازنده موشک‌های خانواده فالکون است و پس از بازنشسته شدن شاتل‌ها، به شریک ناسا در بخش پرتاب‌های فضایی تبدیل شده ـ در تلاشی جاه‌طلبانه می‌خواهد پایه‌گذار فناوری فوق‌پیشرفته‌ای شود که از طریق آن یک موشک فالکون 9 چند صد تُنی بتواند فضاپیمای دراگون را برای ارسال تجهیزات راهی ایستگاه فضایی کند و در پایان به جای سقوط در آب، به صورت عمودی به زمین برگردد و صاف روی سکوی پرتاب دوباره بنشیند؛ درست شبیه این‌که فیلم یک پرتاب فضایی را رو به عقب تماشا کنید و همه چیز سر جای خودش بازگردد! به این ترتیب این موشک‌ها قابلیت بازیابی دوباره برای ماموریت‌های بعدی را خواهند داشت.

اسپیس ایکس این فناوری مهیج را دو بار در سال 2014 امتحان کرده و موفق به فرود نرم موشک فالکون ۹ شده بود. با این حال اما هنوز اسپیس ایکس در عمل و در حین یک مأموریت فضایی نتوانسته موشکی را به زمین بنشاند. متخصصان این شرکت اولین بار زمستان سال گذشته و در حین یک پرتاب فضایی بختشان را آزمودند. همه چیز تا لحظه سالم به زمین نشستن موشک به درستی پیش رفت، اما در لحظات آخر تعادل برهم خورد و موشک فالکون 9 که قرار بود روی سکویی در دریا فرود آید، همان جا منفجر شد. دو هفته پیش دوباره اسپیس ایکس همه چیز را برای آزمودن موفق این کار مهیا کرد. پرتاب کپسول دراگون با موشک فالکون 9 به سوی ایستگاه فضایی بین‌المللی با موفقیت در روز سه‌شنبه بیست‌وپنجم فروردین‌ماه، راس ساعت 4 و 10 دقیقه به وقت محلی انجام شد تا محموله با جرم حدود دو تُن شامل ابزار و خوراک مورد نیاز فضانوردان ساکن ایستگاه فضایی را تحویل دهد. سپس موشک پس از رساندن دراگون به ارتفاع مورد نظر مسیر خود را تغییر داد تا بتواند فرودی نرم را روی یک سکوی دریایی تجربه کند. همه چیز خوب پیش‌می‌رفت و حتی این بار فالکون 9 توانست به آرامی سکوی فرود در دریا را لمس کند، اما در نهایت تعادل موشک برهم خورد و با دریافت فشار بیشتر از سکو، همان‌جا منفجر شد.

ایلان ماسک، مدیر عامل اسپیس ایکس که از کارآفرینان بسیار مشهور جهان است و یک پای جنجال مارس وان در کوچ دادن نخستین انسان‌ها به مریخ ریشه‌های دور و دراز و جیب پر پول او دارد درباره شکست دوباره شرکتش در سالم به زمین نشاندن موشک فالکون 9 در حساب کاربری‌اش در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «فالکون ۹ عرشه کشتی را لمس کرد، اما متاسفانه بلافاصله به سمت راست منحرف شد و همین موضوع به واژگون شدنش انجامید. در نتیجه می‌توان گفت این آزمایش نیز ناموفق بود.» پیش از این ایلان ماسک دشواری انجام چنین مأموریتی را به نگه داشتن یک دسته «تی» به صورت عمودی و روی انگشت تشبیه کرده بود. ماسک گفته بود فرض کنید می‌خواهید تعادل یک دسته تی را روی انگشت اشاره حفظ کنید و در همان حال آن را در هوایی توفانی روی زمین بنشانید! سالم به زمین نشاندن فالکون 9 تا این درجه دشوار و پیچیده است.

پیش از انجام ماموریت اخیر، اسپیس ایکس از احتمال 50 درصدی موفقیت در فرود سالم فالکون 9 سخن گفته بود، اما پس از شکست در این مأموریت و با تجربه‌اندوزی از آن متخصصان اسپیس ایکس گفته‌اند تا اواخر امسال میلادی بار دیگر بخت‌شان را برای تحقق رویای فرود سالم موشک بر زمین خواهند آزمود و البته تا آن موقع احتمال ثمر دادن تلاش‌هایشان به 80 درصد خواهد رسید!

کاظم کوکرم / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)