مأموریت غیرممکن انجام شد

تا پیش از این موشک‌هایی که با هزینه‌های سرسام‌آور نجومی طراحی و ساخته می‌شدند، یک بار مصرف بودند و پس از پرتاب و رهاسازی محموله خود در فضا در یک منطقه امن یا اقیانوس سقوط می‌کردند و دیگر به صورت کامل و سالم قابل بازیابی نبودند.

تصاویر و ویدئوهای بی‌نظیری از این شاهکار دانش فضایی در اینترنت منتشر شده است. حتی ایلان ماسک ـ که موسس و مدیر اسپیس ایکس است ـ هم ته دلش مطمئن نبود مأموریت فرود آوردن عمودی موشک فالکون 9 بتواند این بار با موفقیت انجام شود.

وی پس از این موفقیت تاریخی در نشست خبری با خبرنگاران که به صورت تله کنفرانس برگزار می‌شد، گفت: داشتم به محل فرود موشک نگاه می‌کردم. در لحظه‌ای که موشک زمین را لمس کرد صدای مهیبی آمد و من تصور کردم موشک به محض رسیدن به زمین مثل دفعات قبلی منفجر شد، اما وقتی دوباره به سکوی پرتاب نگاه کردم، موشک را به صورت قائم بر سطح زمین دیدم... واقعا هنوز شوکه‌ام و باور نمی‌کنم موفق شدیم!

با این حال هزاران نفر در سراسر جهان این رویداد خارق‌العاده را از طریق اینترنت تماشا می‌کردند و حالا دیگر وقتش رسیده آقای ماسک موفقیت مهندسان شرکتش را باور کند.

در تصاویر خارق‌العاده فرود این موشک دیده می‌شود که سازه عمودی 69 متری عظیمی میان آتش و دود بر زمین می‌نشیند و در غریو فریادهای علاقه‌مندانی که این منظره بدیع را تماشا می‌کردند مأموریت با موفقیت پایان می‌یابد.

موفقیت بزرگ

بازگرداندن موشک فالکون 9 از فضا پس از پرتاب موفقیت‌آمیزش، بزرگ‌ترین هدف ایلان ماسک و اسپیس ایکس از زمان تأسیس این شرکت در سال 2002 بوده است.

ماسک معتقد است استفاده از موشک‌های بادوام ـ که امکان استفاده مجدد در پرتاب‌های فضایی را داشته باشند ـ می‌تواند هزینه پروازهای فضایی را به طور چشمگیری کاهش دهد و به این ترتیب هدف او برای ساختن شهری در سیاره مریخ را به واقعیت نزدیک‌تر ‌کند.

وی می‌گوید: هزینه تولید هر موشک فالکون 9 حدود 16 میلیون دلار (نزدیک به 59 میلیارد تومان) است، در حالی که هزینه سوخت این موشک که عمدتا شامل اکسیژن و گاز است حدود 200 هزار دلار (نزدیک به 738 میلیون تومان) تمام می‌شود. این یعنی کاهش هزینه‌ها در بلندمدت که به پایین آمدن هزینه پرتاب‌های فضایی منجر خواهد شد.

بارها شکست و سرانجام موفقیت

اسپیس ایکس برای ارسال تدارکات به ایستگاه بین‌المللی فضایی (ISS) قراردادی 6/1 میلیارد دلاری (حدود 5900 میلیارد تومان) با ناسا دارد و صرفه‌جویی‌های مالی در چنین پروژه‌هایی به سوددهی هر چه بیشتر این شرکت و پایین آمدن هزینه پرتاب‌ها منجر می‌شود.

پیشتر این شرکت دو بار دیگر سعی کرده بود موشک فالکون 9 را روی یک کشتی شناور در اقیانوس اطلس فرود آورد، اما در هر دو بار لحظاتی پیش از فرود، موشک روی عرشه منفجر شد.

سپس در هفتم تیر امسال بود که موشک فالکون 9 در حالی که فضاپیمای دراگون را برای ارسال محموله ناسا به مقصد ایستگاه فضایی بین‌المللی پرتاب می‌کرد دچار انفجار شد. تا پیش از این اتفاق، اسپیس ایکس 18 پرواز موفقیت‌آمیز پی در پی با فالکون 9 انجام داده بود و کسی انتظار این حادثه را نداشت. این موضوع باعث شد اسپیس ایکس در پی حل مشکل و بالابردن کارایی موشک‌هایش برآید.

ایلان ماسک دوشنبه 30 آذر، پیش از پرتاب اخیر در وبلاگش نوشته بود: موشک فالکونی که این بار می‌خواهیم پرتاب کنیم کارایی بالاتری نسبت به نسل قبلی دارد و قدرت رانش بالاتری خواهد داشت.

اریک استالمر، رئیس فدراسیون پروازهای فضایی تجاری درباره موفقیت اسپیس ایکس می‌گوید: واضح است زمان طولانی و کار سختی که اسپیس ایکس برای ارتقای موشک فالکون 9 انجام داد در بازگرداندن این موشک به سکوی پرواز موثر بود.

در یک سال اخیر اسپیس ایکس درس‌های سختی آموخت و شش ماه پس از حادثه ناگوار انفجار این موشک، سرانجام در ماه دسامبر (به عنوان آخرین ماه سال میلادی) فالکون 9 به پرتاب و فرود برنامه‌ریزی شده و موفق موشک مرحله اول خود دست یافت تا به ما یادآوری کند چابکی، نوآوری و پشتکار نقش مهمی در پیشرفت صنایع فضایی دارد.

سرنوشت موشک سالم از فضا بازگشته

ایلان ماسک گفته است شرکتش، موشک فالکون 9 سالم بازگشته ازفضا را به سکوی پرتاب تاریخی 39A منتقل خواهد کرد که ناسا در سال 1969 برای پرتاب فضاپیمای آپولو 11 از آن استفاده کرده بود. قرار است از این موشک به صورت نمادین نگهداری شود.

البته ماسک گفته قرار است مهندسان اسپیس ایکس رانشگر فالکون 9 بازگشته به سکوی پرتاب را بررسی کنند تا مطمئن شوند این موشک واقعا قابلیت پرتاب دوباره را در خود حفظ کرده است. آنها می‌خواهند ببینند احیانا چه آسیب‌هایی ممکن است هنگام فرود به این موشک وارد شده باشد تا ضمن تعمیر، دوباره قابلیت پرتاب را به دست آورد، اما به هر حال دیگر آن را روی سکوی پرتاب نخواهیم دید و جانشینانش فضانوردی را وارد عصری تازه خواهند کرد.

سه، دو یک: فرود!

شرکت اسپیس ایکس موشک فالکون 9 را که به بلندی ساختمانی 23 طبقه است، در ساعت 4 و 59 دقیقه بامداد سه‌شنبه یکم دی به وقت ایران از پایگاه پرتاب‌های فضایی کیپ کاناورال در ایالت فلوریدا آمریکا پرتاب کرد. این موشک دو مرحله‌ای حامل 11 ماهواره مخابراتی برای کمپانی اُبرکام به عنوان یکی از مشتریان اسپیس ایکس بود. قرار دادن این ماهواره‌ها در مدار، هدف اولیه این پرتاب بود، اما هدف ثانویه که شاید مهم‌تر از هدف اول بود، عمود فرودآوردن موشک فالکون 9 بود. بازگشتی که حدود ده دقیقه پس از این پرتاب در ده کیلومتری سکوی پرتاب انجام شد تا ضربان قلب کسانی که این منظره حیرت‌آور را می‌بینند از شدت هیجان به بیشترین حد ممکن برسد. ایلان ماسک می‌گوید: واقعا ته دلم مطمئن نبودم موفق می‌شویم، اما اکنون بسیار خوشحالم که توانستیم این کار را انجام دهیم.

تفاوت کار اسپیس ایکس و بلو اوریجین

فرود موشک فالکون 9 نخستین فرود موفقیت‌آمیز یک موشک مداری است، اما این اولین موشکی نبوده که به فضا پرتاب شده باشد و سالم به زمین برگشته است.

دوم آذر امسال، شرکت بلو اوریجین که جف بزوس، مدیرعامل میلیاردر آمازون تأسیس‌اش کرده است و شرکت فضایی خصوصی رقیب اسپیس ایکس محسوب می‌شود، پرتاب زیرمداری فضاپیمای نیوشپرد را انجام داد و با موفقیت در پایگاه غرب تگزاس بر زمین فرود آمد، اما باید در نظر بگیریم آن فضاپیما به مداری که فالکون 9 اسپیس ایکس رفت نرسید و تقریبا تا ارتفاعی به اندازه 5/100 کیلومتر که حدود نصف ارتفاعی است که فالکون 9 پرتاب شد اوج گرفت.

از این نظر موفقیت اسپیس ایکس از حیث موقعیت مداری که موشک را تا آن سطح بالا برده و برگردانده و همین ‌طور ابعاد فالکون 9 با موشک ساخته بلو اوریجین قابل مقایسه نیست.

کاظم کوکرم - دانش
منابع: Space.com و BBC و گاردین