بازگشت بانوی موسیقی پس از 15 سال

این هنرمند یکشنبه شب و در حالی که از سوی نازلی و طهمورث خواهر و برادر هنرمندش همراهی می شد، به دعوت خبرنگار ایرنا برای گفت و گو پاسخ مثبت داد که ماحصل آن را در ادامه می خوانید.

آوا و آواز ایلیاتی و قشقایی افسانه، نازلی و طهمورث جهانگیری را دوستداران موسیقی اقوام ایران می شناسند به ویژه آن که آوای افسانه در موسیقی متن فیلم 'گبه' به آهنگسازی حسین علیزاده ماندگار شد.

افسانه جهانگیری متولد 1336 این روزها به خوبی روزهای زندگی ایلاتی در منطقه شولان سرحد و چهاردانگه را به یاد می آورد؛ آنجا که استاد محمدرضا لطفی برای شناسایی استعدادهای برتر به این منطقه رفت و خواهر افسانه یعنی مرحوم شهین را برگزید.

افسانه درباره خواهر فقید خود می گوید: روزی محفل ایل قشقایی در 'شولان' برپا بود و حدود یکصد جوان قشقایی همزمان در حال آواز و نغمه سرایی بودند، در این میان، مرحوم استاد لطفی، صدای خواهرم شهین را نوایی ملکوتی خواند و این گونه شهین را به جامعه هنری قشقایی معرفی کرد.

محمدرضا لطفی نوازنده برجسته و سرشناس تار، سه تار و ردیف دان، موسیقی دان و آهنگ ساز و همچنین پژوهشگر و مدرس موسیقی سنتی ایرانی بود که اردیبهشت 93 درگذشت. لطفی همچنین کمانچه، دف و نی می نواخت.

آواز دختران در ایل محدود بود

افسانه جهانگیری ادامه داد: در حالی که مرحوم شهین برای ضبط آوازش در صداوسیما آماده می شد، در اثر سانحه رانندگی جان به جان آفرین تسلیم کرد.

این هنرمند عرصه موسیقی قشقایی گفت: شهین و دیگر اعضای خانواده در روزگاری به تشویق پدر وارد عرصه موسیقی شدیم که آواز خواندن دختران در ایل محدود به یک زن بود به نام ماه پرویز.

جهانگیری اظهار کرد: علاقه و اهمیت موسیقی برای پدر به حدی بود که زمانی به اتفاق پدر از چهار راه زند شیراز می گذشتیم، پدر با وجودی که کار مهمی داشت اجازه داد که من نیم ساعتی به آواز هنرمندی در این مکان گوش کنم.

وی گفت: پس از فوت شهین، من و خواهرم نازلی کار در عرصه موسیقی را جدی تر کردیم تا مرهمی باشد بر دل دردمند پدر از فوت دختر هنرمندش.

این بانوی هنرمند در عرصه موسیقی اقوام گفت: پدرم برای حمایت از فعالیتم در حوزه موسیقی زمینی را در شیراز به من هدیه کرد که توانستم کارهای هنری متعدد با حمایت ایشان انجام دهم و مقام های موسیقی قشقایی(عاشیقی و چنگی) را به اتفاق همسرم فرود گرگین پور ثبت و ضبط کنم.

وی ادامه داد: در دهه 1360 انتشار چندین کاست به نام های 'کوراوغلی' و 'هجران' با استقبال زیاد مردم روبرو شد، به عنوان نمونه، نوار کاست 'هجران' در هفته اول 40 هزار نسخه فروش داشت که تلاش زیادی برای عرضه موسیقی اصیل قشقایی در آن داشتم.

ازدواج با 'فرود'

جهانگیری در ادامه درباره ازدواجش با 'فرود گرگین پور' هنرمند ویولون نواز و محقق و پژوهشگر عرصه موسیقی قشقایی نیز گفت: اختلاف سنی حدود 20 سال با فرود، نابینا بودن وی و تفاوت های فرهنگی دو خانواده باعث شد در زمان خواستگاری وی، برخی اعضای خانواده با این درخواست مخالفت کنند اما من به خاطر عشق و علاقه ای که به موسیقی داشتم به فرود پاسخ مثبت دادم و در ادامه این راه نیز پدر و دیگر اعضای خانواده حامی ام بودند.

وی گفت: آقای گرگین پور پس از سال ها خدمت به موسیقی قشقایی و تدوین و گردآوری آواها و ترانه های اصیل این ایل، سهم مهمی در ماندگاری این موسیقی و دوری آن از آسیب و گزند داشت.

همسر فرود گرگین پور هنرمند عرصه موسیقی گفت: برخی ادعا می کنند که اگر ما نبودیم موسیقی قشقایی از بین رفته بود و این در حالی است که افرادی مانند آقای گرگین پور سال ها برای این موسیقی و صیانت از اصالت و تداوم آن زحمت کشیده است و از این رو، مباحث طرح شده از سوی آن افراد نادرست است.

وی ادامه داد: این گونه اظهارنظرها نه تنها نادرست است بلکه ناسپاسی به زحمات سالیان دراز آقای گرگین پور در عرصه موسیقی اقوام از جمله ایل قشقایی است.

افسانه جهانگیری بیان کرد: آقای گرگین پور همه نواها و موسیقی های قشقایی سالیان دور را جمع آوری می کرد و موسیقی های معاصر را نیز ضبط می کرد و به خانه می آورد و ساعت ها روی این موسیقی کار می کرد تا به طور مدون مشخص شود در این موسیقی آهنگ ها چگونه باید نواخته شوند.

بانوی موسیقی ایل قشقایی اظهار کرد: این روزها آقای گرگین پور وضعیت جسمی مناسبی ندارد و به دنبال بستری کردن وی برای درمان در یکی از بیمارستان های خوب شیراز یا تهران هستیم.

جهانگیری گفت: به اتفاق خانواده ام و فرزندانم صبا، کاوه و دنا در سال های گذشته زحمات زیادی برای بهبود آقای گرگین پور انجام داده ایم. از زندگی ام راضی ام و همگی ما فرود را خیلی دوست داریم.

افسانه از نگاه فرود

بررسی منابع اینترنتی نیز از آن حکایت دارد که فرود گرگین پور نیز چنین احساسی دارد.

فرود گرگین پور در این منابع درباره همسرش افسانه جهانگیری گفته است: افسانه، همسرم ایلیاتی است. زنِ رشیدِ ایل قشقاییم که مادری می کند برای دِنا و صبا و کاوه.

این هنرمند عرصه موسیقی قشقایی افزوده است: افسانه صدایش، مخملِ تازه رُستة سبزِ بهار است. افسانه صدایش رنج دارد. به زبان ایلیاتی ها می خواند و تمام خانه تصویر ایل می شود؛ رفته های دور، کوه های بلندِ پُربرف و تابستان های داغ که تمام خانه پُر می شود از آوازِ لای لایِ مَشک. با ویولُن و پیانو موسیقی ایل می نوازم. دستهایم می لغزد روی نرمی ساز. بچه ام، کودکم. نُت های غنوده بیدار می شوند. یک به یک، گام به گام. افسانه دَم می گیرد به لالایی های دور. صبا و کاوه سراغ سازهایشان می روند. رسمِ عشق می گیریم به شکوهِ نوا. می زنیم و م یزنیم. رنجهایمان در اشکهایمان رها می شود. دلمان شورِ عشق می گیرد. دشتی و همایون و بیات و افشار، سه گاه و چهارگاه. خوشیم با عشق. سودایی دارد این عالم.

آوای بانوی ایل در سرزمین مادری

افسانه جهانگیری در این گفت و گو این را نیز گفت که این روزها و در حالی که ضرورت ورود جدی تر هنرمندان خبره و آگاه از آوا و ساز قشقایی احساس می شود، برخی شایعه می کنند که افسانه دیگر نمی خواند و حال این که این نیز نادرست است و برای صیانت از موسیقی قشقایی آوایم را دریغ نمی کنم.

این هنرمند عرصه موسیقی قشقایی اظهار کرد که سال های 70 و 71 حدود 30 ساعت آواز قشقایی را به دعوت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در استودیو تالار رودکی تهران ضبط رادیویی و تلویزیونی با صدای طهمورث جهانگیری انجام دادیم.

جهانگیری گفت: علاوه بر این با گروه هم آوایان استاد حسین علیزاده، در کشورهای اروپایی مانند آلمان، اتریش، فرانسه و بلژیک به اجرای برنامه پرداخته ام وسال 93 هم دربرنامه خیریه به نفع بچه های سرطانی در شهر ساری با گروه پریرخ بی بی ( پروین نمازی، افسانه جهانگیری، نازلی جهانگیری، پریسا کاشفی، سیما شکرانی)و با گروه شمشال به سرپرستی حسین حمیدی و پس از آن در کنسرت به یاد استاد محمدرضا لطفی با حضور ماهور لطفی، مهرزاد هویدا امین اکبر پور، سجاد مهربانی، افسانه جهانگیری، نازلی جهانگیری در فرهنگسرای نیاوران اجرا داشتیم.

وی ادامه داد: همچنین در آثار هنری دیگر از جمله آلبوم مادران زمین با استاد حسین علیزاده و در آلبوم اوجاداغلار با حسین حمیدی همکاری داشتیم.

آنچنانکه جهانگیری می گوید وی در موسیقی سایر اقوام از جمله لری، آذری، کردی، گیلکی، مازنی و خراسانی نیز تبحر دارد.

قشقایی یا ایل قشقایی یکی از اتحادیه های ایلی کشورمان است که مخلوطی از قبیله هایی با ریشه های قومی گوناگون لر، کرد، عرب و ترک است اما بیشتر قشقایی ها ریشه ای ترک دارند و تقریبا تمامشان به گویشی از زبان های ترکی اغوز غربی صحبت می کنند.

مرکز اصلی این ایل استان فارس است اما به دلیل وسعت اراضی و قلمرو در دیگر استان ها نیز ساکن هستند. از جمله می توان به استان های کهگیلویه وبویراحمد، چهارمحال و بختیاری (جونقان، بلداجی، بروجن، سامان، شهرکیان، طاقانک)، خوزستان (هفتکل)، اصفهان (قسمتهایی از سمیرم، شهرضا، دهاقان، فریدن، بخش های مختلف شهرستان لنجان به ویژه بخش مرکزی این شهرستان در اطراف زرین شهر، بیستگان، باباشیخعلی و چم ها)، قم، مرکزی، و بوشهر (دشتستان و دشتی) اشاره کرد.

گبه آدم را به ایل می برد

این هنرمند عرصه موسیقی قشقایی درباره طنین آوایش در موسیقی متن فیلم گبه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: موسیقی متن این فیلم نوعی لالایی بود و من چون تنها با ساز کار کرده بودم برایم سخت بود که بدون ساز این کار را اجرا کنم.

در این شرایط آقای حسین علیزاده موزیک را با گوشی به من دادند، در نهایت کار به حدی زیبا و جذاب شد که هر کس می شنید تصور می کرد که در ایل بوده است؛ این موسیقی کوچ ایل را با همه عظمتش به یاد من می آورد.

سخن پایانی افسانه جهانگیری نیز دلنشین است. او می گوید: جوان تر ها که می خواهند در حوزه موسیقی اقوام ورود کنند باید ابتدا فرهنگ و باورهای آن قوم و ایل را مطالعه کنند و در کنار آن شیوه و فن آوا و ساز ایل را فراگیرند تا موفق باشند.

این بانوی موسیقی ایل قشقایی افزود: انتظار است که خود دستگاه های فرهنگی ورود کنند تا افراد خبره و توانمند در موسیقی قشقایی راز و رمز ساز و آوای ایل را به جوانان قشقایی و دیگران یاد بدهند تا این موسیقی ماندگار شود و حیات بالنده آن تداوم یابد.

کنسرت موسیقی گروه قشقایی شیدا تازه ترین اجرای افسانه جهانگیری است که 27 و 28 فروردین ماه امسال در باشگاه فرهنگی رفاهی دانشگاه شیراز برگزار شد.

او را در این کنسرت برادرا نش طهمورث (آواز) و نصرالله (تکنواز سه تار) و خواهرش نازلی و هنرمندانی دیگر همراهی کردند.

منصور رستمی کشکولی (آواز)، محسن جمال پور (آکاردئون)، بهرام دلاوری (ویولون) و طاها مهدوی (سه تار) از دیگر اعضای این گروه موسیقی هستند.

بر این اساس، سازهای کوبه ای این گروه را نیز مهرزاد هویدا (دف)، ماهور لطفی برادرزاده استاد محمدرضا لطفی (تنبک و دایره ) و پیمان سلمانی زاده پسر استاد گنجی (نقاره) می نوازند.

نازلی جهانگیری سرپرست گروه موسیقی قشقایی شیدا در این باره گفته است: با توجه به استقبال گسترده از اجرای این گروه موسیقی در شیراز،درحال برنامه ریزی برای اجرای این برنامه فرهنگی و هنری در دیگر نقاط استان فارس و کشور هستیم. (ایرنا)